Από το 1992, όταν η Συνθήκη του Μάαστριχτ ήρθε για επικύρωση στη Βουλή, άρχισε να αναπτύσσεται η επιχειρηματολογία για την αναθεώρησή της. Τα περισσότερα επιχειρήματα σ' αυτή τη φιλολογία συνεισέφερε ο ΣΥΝ, αν και δεν είναι λίγα αυτά που προέρχονται από το χώρο του ΠΑΣΟΚ. Ενα βασικό επιχείρημά τους είναι ότι η Συνθήκη δεν κάνει τίποτα περισσότερο από το να θέτει κάποιους στόχους, οι περισσότεροι των οποίων είναι σωστοί και ότι από κει και πέρα είναι θέμα συσχετισμού των δυνάμεων και πολιτικής για το πώς θα επιτευχθούν.

Υπάρχει κανείς που διαφωνεί ότι πρέπει να πέσει ο πληθωρισμός, ότι πρέπει να μειωθούν τα ελλείμματα του δημοσίου, ότι πρέπει να πέσουν τα επιτόκια; Τα ερωτήματα αυτά απευθύνουν, εκ του πονηρού, οι οπαδοί της αναθεώρησης. Φυσικά, κανείς δε θα είχε αντίρρηση για μια τέτοια εξέλιξη των οικονομικών δεικτών. Αρα, συνεχίζουν, αφού η Συνθήκη βάζει αυτούς τους στόχους, γιατί να την απορρίψουμε; Δε θα ήταν καλύτερα να παλέψουμε για μια πολιτική που από διαφορετικούς δρόμους (απ' αυτούς που ακολουθεί η Ευρωπαϊκή Ενωση) θα φτάνει στα ίδια, επιθυμητά, αποτελέσματα;

Σε μια εντυπωσιακή παραλλαγή αυτής της επιχειρηματολογίας ο ευρωβουλευτής του ΣΥΝ Μιχ. Παπαγιαννάκης είχε δηλώσει ότι "ακόμη και αν δεν υπήρχε το πρόγραμμα σύγκλισης θα έπρεπε εμείς να το ανακαλύψουμε"! Το ίδιο βεβαίως είπαν και ο τότε υπουργός Οικονομικών Αλ. Παπαδόπουλος, ο πρώην υπουργός Εθν. Οικονομίας Στ. Μάνος, ενώ τώρα τελευταία το ακούσαμε και από τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζ. Σαντέρ.

Ομως όλα αυτά τα επιχειρήματα αποσιωπούν την αλήθεια ότι η Συνθήκη του Μάαστριχτ δεν προσδιορίζει μόνο στόχους, αλλά και συγκεκριμένες πολιτικές για την επίτευξή τους. Παραδείγματος χάριν δε θα μπορούσε να περιλαμβάνει το δείκτη της απασχόλησης στα κριτήρια της "σύγκλισης", αφού η ανεργία είναι σύμφυτη με το σύστημα. Εξάλλου, αυτό αποδείχτηκε στην πράξη, αφού, όπου υπήρχε ψηλός πληθωρισμός και ψηλά ελλείμματα, η πολιτική για τη μείωσή τους συνοδεύτηκε από έκρηξη του δείκτη της ανεργίας. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι βεβαίως αυτό της Ισπανίας, η οποία πέτυχε το "θαύμα" που τελικά είχε ως αποτέλεσμα η ανεργία να φτάσει στο 25%.

Αλλά η Συνθήκη του Μάαστριχτ δεν αφήνει κανένα περιθώριο άσκησης πολιτικής διαφορετικής απ' αυτήν που είδαμε να υλοποιείται και έχει τη σφραγίδα του νεοφιλελευθερισμού. Η πλήρης "απελευθέρωση" των αγορών, η ελευθερία κίνησης κεφαλαίων και προσώπων, η ιδιωτικοποίηση των πάντων, είναι στοιχεία της ίδιας της Συνθήκης, αλλά και των αποφάσεων που ακολούθησαν. Ομως, και ένα ακόμη στοιχείο αποδεικνύει τα παραπάνω.

Η ίδια η Συνθήκη ορίζει ότι οι εθνικές οικονομικές πολιτικές θα περάσουν στο καθεστώς της πολυμερούς εποπτείας, χάνοντας έτσι την αυτονομία και την αυτοτέλειά τους. Ειδικότερα για τις χώρες που δεν εκπληρώνουν τα κριτήρια, όπως η Ελλάδα, αυτή η ρύθμιση είναι ακόμη σκληρότερη, αφού προβλέπει και την επιβολή βαριών ποινών.

Τέλος, το πιο χαρακτηριστικό είναι ότι η Συνθήκη προσδιορίζει με σαφήνεια, χωρίς περιθώρια για παρερμηνείες, τον τρόπο με τον οποίο θα συγκροτηθεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, αλλά και τις αρμοδιότητές της. Ενα όργανο που δε θα λογοδοτεί πουθενά, ούτε σε εθνικά, ούτε σε κοινοτικά όργανα, θα καθορίζει τη νομισματική πολιτική ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αλλά και της κάθε χώρας - μέλους ξεχωριστά.

Μετά τα παραπάνω για ποια "άλλη" πολιτική μπορεί να μιλά κανείς στα πλαίσια του Μάαστριχτ;

Η Συνθήκη αυτή είναι ένα αδιάσπαστο σύνολο στόχων και πολιτικών, απ' το οποίο δεν μπορεί να αποσπαστεί κανένα από τα συστατικά του. Εξάλλου οι ίδιοι οι αρχιτέκτονες του Μάαστριχτ για να θωρακίσουν το κατασκεύασμά τους αποφάσισαν ότι τα άρθρα που αφορούν στην Οικονομική και Νομισματική Ενωση είναι μη αναθεωρητέα. Γι' αυτό και στη Διακυβερνητική που συζητά την αναθεώρηση της Συνθήκης του Μάαστριχτ τα θέματα αυτά έχουν τεθεί "εκτός ύλης". Αυτό θέλουν να το ξεχνούν όσοι εξακολουθούν να υποστηρίζουν ότι η αναθεώρηση μπορεί να προσδώσει "κοινωνικό" πρόσωπο στην Ευρωπαϊκή Ενωση.

Μια άλλη Ευρώπη, που θα έχει στο επίκεντρό της τον εργαζόμενο και τις ανάγκες του, μια Ευρώπη της ειρήνης, της ισότιμης συνεργασίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης δεν μπορεί να οικοδομηθεί στη βάση της Συνθήκης και των όποιων αναθεωρήσεών της. Μια Ευρώπη με αυτά τα χαρακτηριστικά είναι αντίθετη με την Ευρώπη του Μάαστριχτ, έχει ως προϋπόθεση την κοινή πάλη των λαών, την πάλη στις χώρες τους ενάντια στις πολυεθνικές και την ανατροπή της Συνθήκης.

Δάνης ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ