Αν σταθούμε στο έδαφος της τυπικής λογικής, όταν μια εξήγηση δεν είναι ικανοποιητική, αλήθεια τι κάνουμε; Είναι πολύ απλό: Αναζητούμε μια άλλη.

Μπροστά μας βρίσκεται το εξής πρόβλημα: Οι εθνικές και περιφερειακές συγκρούσεις επιδεινώνονται και χειροτερεύουν. Αυτά που συχνά προβάλλονται σαν αίτια, όχι μόνο δεν επαληθεύονται από την εξέλιξη της επιστήμης αλλά και (η μαρτυρία του Προέδρου Κλίντον είναι, νομίζουμε, αρκετή), απορρίπτονται όλο και πιο κατηγορηματικά και τεκμηριωμένα από αυτή. Ε, ωραία, τότε γιατί δε στρεφόμαστε προς την αντίληψη άλλων - και, ενδεχομένως, πιο ικανοποιητικών εξηγήσεων;

Η απάντηση είναι, νομίζουμε, όχι λιγότερο πασιφανής: Γιατί αν δεν αποδώσουμε τα ιδεολογικά τείχη μεταξύ των ανθρώπων σε γενετικές, πραγματικές ή παρεξηγημένες αιτίες, τότε θα πρέπει, απλούστατα, να τα αποδώσουμε σε άλλες. Και η μόνη τέτοια λογική αιτία είναι οργάνωση της κοινωνίας. Ακριβέστερα, η οργάνωση της ταξικής κοινωνίας που ενώνει τους ανθρώπους αποχωρίζοντας τον ένα από τον άλλο, αλλά και αντιπαραθέτοντας τον ένα στον άλλο. Στην εποχή μας, αυτό θα σήμαινε επισήμανση της ρίζας του φαινομένου στο έδαφος του σημερινού σταδίου της ταξικής κοινωνίας. Με άλλα λόγια, θα σήμαινε αποδοχή των γεγονότων ότι:

1. Οι εθνικές αντιθέσεις είναι σύμφυτες με την καπιταλιστική κοινωνία και δεν πρόκειται να πάψουν να υπάρχουν, όσο υπάρχει αυτή,

2. αφού τα πράγματα έχουν έτσι, απαιτείται η αντικατάσταση της καπιταλιστικής κοινωνίας από μια άλλη.

Είναι, νομίζουμε, εντελώς φανερό ότι ο Πρόεδρος Κλίντον τα παραπάνω ούτε τα θέλει ούτε στην πραγματικότητα τα μπορεί.

Εδώ, απαιτείται μια διευκρίνιση: Η τοποθέτηση του καθενός μας δεν είναι μια απλή διαδικασία όπου όλα αποφασίζονται στη δηλητηριώδη, αλλά διαυγή ατμόσφαιρα ενός ψυχρού και κυνικού υπολογισμού. Καθόλου δεν ισχυριζόμαστε ότι, επειδή η, ας την πούμε έτσι, «γενετική θεωρία» αποσκοπεί να διασώσει το καπιταλιστικό σύστημα, όλοι οι υποστηρικτές της κινούνται από αυτό το συνειδητό κίνητρο. Καθόλου δεν ισχυριζόμαστε ότι οι αφηρημένοι (και, συνήθως, νέοι) αντίπαλοι του «ρατσισμού», του «εθνικισμού», κλπ. ξεκινούν με τη σκέψη ότι κάποιος, τέλος πάντων, πρέπει να υπερασπίσει το καθεστώς της κυριαρχίας του ΠΟΕ. Αντίθετα, είμαστε πρόθυμοι να παραδεχτούμε ότι, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, ξεκινούν από μια εντελώς κατανοητή (και, που άλλωστε, συμμεριζόμαστε πλήρως) ηθική αποστροφή που προκαλεί σε κάθε φυσιολογικό άνθρωπο η εικόνα μιας κοινωνίας «πολέμου όλων εναντίον όλων», με εξωφρενικές εξηγήσεις, αλλά με πάντα τραγικά επακόλουθα. Ωστόσο, η αναζήτηση αιτίων εκεί που δε βρίσκονται και η απομάκρυνση από τα πραγματικά αίτια, τους μετατρέπει και τους ίδιους σε θύματα. Πώς; Θα το δούμε σε συνέχεια.