"Φθινοπωρινή ιστορία" στο "Ριάλτο"

Ο Αλεξέι Αρμπούζοφ (1908 - 1986) αντιπροσωπεύει τη γενιά των συγγραφέων που ανδρώθηκαν με τα οράματα της Οχτωβριανής Επανάστασης και της νεαρής σοβιετικής κοινωνίας για το νέο τύπο Ανθρώπου. Του ανθρώπου των ηθικών αξιών, του πατριωτισμού, της σοσιαλιστικής εργασίας και προόδου (ατομικής και κοινωνικής), του αλληλοσεβασμού, της αλληλοκατανόησης και αλληλεγγύης, της αφιλόκερδης φιλίας, της καθάριας αγάπης, που ήταν ο βαθύτερος πυρήνας όλης της δραματουργίας του Αρμπούζοφ, που άρχισε με έργα αναφερόμενα στους νέους και κατέληξε, το 1975, με το τελευταίο του έργο - την "Κωμωδία παλιάς μόδας" ή "Φθινοπωρινή ιστορία" - στους μεσήλικες. Στους ανθρώπους - όπως ήταν πια και ο ίδιος - που έδωσαν τα νιάτα τους για τη σοσιαλιστική πατρίδα και ενώ "πληγώθηκαν" αθεράπευτα από τον πόλεμο, συνεχίζουν μοναχικοί, αξιοπρεπείς, το "δρόμο" του τέλους, διαθέτουν αποθέματα ψυχικής νιότης, τόσο που να ξαναγίνουν άξιοι για έρωτα, ικανοί να δώσουν και να πάρουν αγάπη. Τέτοιοι άνθρωποι είναι το ζευγάρι των ηρώων του Αρμπούζοφ. Η άλλοτε θεατρίνα Λίντια και ο γιατρός Ροντιόν. Η Λίντια έχασε στον πόλεμο το μοναχογιό της και ο Ροντιόμ την, επίσης, γιατρό γυναίκα του. Η συνάντησή τους σ' ένα αναπαυτήριο "σανατόριο", όπου υπηρετεί ο Ροντιόν για να είναι κοντά στον τάφο της γυναίκας του, ενώνει τις μοναχικές ζωές τους. Τις ενώνει με τόση ανθρωπιά και τρυφερότητα, με τόση ευγένεια και ομορφιά ψυχής, που μόνο ένας λυρικός του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, που διαθέτει και αίσθηση του χιούμορ, όπως ήταν ο Αρμπούζοφ, μπορούσε να νιώσει.

Με το ουμανιστικό αυτό έργο, στην όμορφη μετάφραση του Κώστα Κοτζιά,ξεκίνησε την πορεία του το "Εβδομο Θέατρο",στο "Ριάλτο". Αξιος και αισθαντικός σκηνοθέτης ο Κοραής Δαμάτης - με τη συνεργία του λιτού σκηνικού της Ντόρας Λελούδα (λάθος, όμως, τα παράκαιρα και φαντεζί κοστούμια της ηρωίδας) και την ευαίσθητη μουσική (Θέμις Μαρσέλλου) - "διάβασε" και ανέδειξε σεμνά την τρυφερότητα, τη θέρμη και το χιούμορ του έργου, δημιουργώντας ένα ατμοσφαιρικό "πεδίο" για να πλάσουν ψυχογραφικά τους χαρακτήρες οι Αντιγόνη Βαλάκου και Αγγελος Αντωνόπουλος,μέσα από τη δική τους ευαισθησία και με τους δικούς του ο καθένας υποκριτικούς κώδικες. Για να δώσουν μια αξιόλογη ερμηνευτική εκδοχή των ρόλων, με ανυπέρβλητο μέτρο σύγκρισης την υπέροχη ερμηνεία της Ελλης Λαμπέτη και του Μάνου Κατράκη,που πρωτόπαιξαν το έργο.

Το επιτυχημένο δίδυμο συγγραφέων τηλεοπτικών κωμικών σειρών Θ. Παπαθανασίου - Μ. Ρέππα,φιλοδοξούν - και καλώς - να ασκηθούν με τη θεατρική κωμωδία. Φαντασία έχουν, μυθοπλαστική ικανότητα έχουν, χιούμορ έχουν. Εκεί που χωλαίνουν - καθώς είναι διαποτισμένοι με την τηλεοπτική "λογική", με την πληθωριστική, μακρόσυρτη, υπερβάλλουσα μυθοπλασία των μαζικά καταναλώσιμων τηλεοπτικών σειρών - είναι στην αίσθηση του θεατρικού μέτρου, του θεατρικού ήθους, του θεατρικού χιούμορ, της θεατρικής γλώσσας. Και στην πλοκή και την οικονομία του μύθου και στη διάπλαση των προσώπων και στη γλώσσα που αυτά μιλούν. Αυτές οι γενικές επισημάνσεις ισχύουν και για τη, φαρσικής δομής και σατιρικής πρόθεσης, κωμωδία "Μπαμπάδες με ρούμι".Μια κωμωδία που φιλοδοξεί να καυτηριάσει την κατάντια των ανθρώπων που κυνηγούν το χρήμα, έτοιμοι να θυσιάσουν σ' αυτό κάθε ηθική, ανθρώπινη, κοινωνική αξία, κάθε συγγενικό δεσμό, έτοιμοι και για φονικό και για τυμβωρυχία. Μικροαστοί, ρατσιστές με τους μετανάστες - σύμφωνα με το κλίμα της εποχής - οι δυο νύφες του γέρου και ένας από τους δυο γιους του, σχεδιάζουν να δηλητηριάσουν με "μπαμπάδες" την Βουλγάρα μετανάστρια που περιποιείται τον πατέρα τους, όταν ανακαλύπτουν ότι την παντρεύτηκε και αυτή θα κληρονομήσει το μισό σπίτι και λεφτά από το ΛΟΤΤΟ. Η πλεκτάνη τους θα γίνει τιμωρός τους. Αντί της Βουλγάρας με τους "μπαμπάδες" θα δηλητηριαστεί ο πατέρας τους και ο ένας γιος, όταν ανύποπτος τρώει μισό "μπαμπά", ευχαριστημένος που άρπαξε - για λογαριασμό του και μόνο - από την Βουλγάρα το ΛΟΤΤΟ, με την απειλή ότι θα την καταγγείλει στην Αστυνομία για τον παράνομο γάμο με τον πατέρα του (είναι παντρεμένη με συμπατριώτη της, αλλά για να ζήσει στην Ελλάδα παρανομεί με την ελπίδα του γρήγορου θανάτου του γέρου). Οι συγγραφείς, θέλοντας να είναι καυστικοί - καυστικοί και για το διαβρωτικό ρόλο της τηλεόρασης στην "αισθητική", την "κουλτούρα", στα ήθη των λαϊκών ανθρώπων - έφτασαν το μύθο τους και τη γλώσσα τους στα άκρα. Σε πλεονάζουσα δόση και τηλεοπτική υπερβολή. Με αποτέλεσμα ο μύθος να κάνει "κοιλιά" σε ορισμένες σκηνές και διαλόγους, και το κωμικό στοιχείο, χοντροκομμένο, να παραγκωνίζει τη σάτιρα.

Ο σκηνοθέτης της παράστασης, Σταμάτης Φασουλής,αφέθηκε στην καλπάζουσα πλοκή και ανέδειξε τη σκηνικά οργιαστική υπερβολή του μύθου. Η παράστασή του προκαλεί γέλιο στο θεατή, αλλά ίσως αυτό δε βοηθά τους συγγραφείς να δουν ότι έχασαν τη "χρυσή τομή". Οτι η θεατρική κωμωδία, πολύ περισσότερο η κοινωνική σάτιρα, απέχουν παρασάγγας από τις τηλεοπτικές εκδοχές τους.

Με τα δεδομένα του έργου και της δημιουργικά παρασυρμένης από αυτό σκηνοθεσίας, κρίνονται οι ερμηνείες των άξιων ηθοποιών του θιάσου. Περισσότερο "οργιάζουσες" είναι οι ερμηνείες των Χρύσας Ρώπα, Μαίρης Καβογιάννη, Σταμάτη Φασουλή, Απόστολου Γκλέτσου.Με αυτοέλεγχο, κωμικό μέτρο και λαϊκή αμεσότητα ερμήνευσε το ρόλο της η Ελένη Γερασιμίδου.Η καλύτερη ερμηνεία - "κλειδί" του έργου και της παράστασης είναι της Κατιάνας Μπαλανίκα,που λεπτομερειακά (στο λόγο, στην κίνηση, στην έκφραση) δούλεψε το ρόλο της Βέσκα. Καλή η σκηνογραφική δουλιά του Γιώργου Ασημακόπουλου.

ΘΥΜΕΛΗ