Είναι τα παιδιά που καθημερινά χτυπούν τα τζάμια των αυτοκινήτων για να πουλήσουν ένα κουλούρι ή ένα πακέτο χαρτομάντιλα. Είναι τα παιδιά που τσακίζουν τα τρυφερά τους κόκαλα δουλεύοντας σε χωράφια ή σε εργοστάσια πολυεθνικών στις υποανάπτυκτες χώρες. Είναι τα παιδιά που γυρνούν αργά το βράδυ μέσα στα νυχτερινά κέντρα ή τα μπαρ παρακαλώντας τους θαμώνες να αγοράσουν τα λουλούδια τους. Που δουλεύουν για ένα κομμάτι ψωμί, σε σπίτια πλουσίων ως υπηρέτες, αλλά και σε πορνεία. "Λουλούδια" που δεν πρόλαβαν να ανθίσουν θυμίζουν αυτά τα παιδιά που τριγυρνούν ξυπόλυτα και βρώμικα, που υπάρχουν σε όλες τις γωνιές του πλανήτη, σε όλους τους πλούσιους ή φτωχούς δρόμους του κόσμου.

Αυτές τις γιορτινές μέρες, η παιδική εργασία, αυτή η απάνθρωπη μορφή εκμετάλλευσης, γίνεται περισσότερο απάνθρωπη. Για όλους μας οι μέρες αυτές είναι μέρες των παιδιών. Στη θέα όμως κάποιων παιδιών που δίνουν τη μάχη της επιβίωσης, δεν μπορεί παρά να αισθάνεται κανείς ότι πρόκειται ίσως για τη μεγαλύτερη ντροπή της κοινωνίας. Γιατί, πως ν' αντέξει κανείς την εικόνα ενός παιδιού που απλώνει το χέρι σε βιαστικούς "καταναλωτές", πως ν' αντέξει το βλέμμα αυτών των παιδιών που κολλούν το προσωπάκι τους στις χρωματιστές βιτρίνες των μεγάλων καταστημάτων; Αυτές τις γιορτινές μέρες αυτά τα παιδιά είναι βέβαιο πως αισθάνονται πιο μόνα, πιο απελπισμένα, πιο δυστυχισμένα. Και θα είναι έτσι, όσο εξακολουθεί να υπάρχει, όσο θα υπάρχει το απάνθρωπο σύστημα του καπιταλισμού. Οσο οι κυβερνήσεις συνεχίζουν να εθελοτυφλούν προς όφελος του μεγάλου κεφαλαίου.

Τα στοιχεία της "Γιούνισεφ" για τα παιδιά που αναγκάζονται να δουλέψουν είναι συγκλονιστικά. "Πόσα είναι αυτά τα παιδιά, κανείς δεν ξέρει...", αναφέρει χαρακτηριστικά η διεθνής οργάνωση, η οποία ωστόσο εκτιμά πως τουλάχιστον 200 εκατομμύρια παιδιά κάτω των 15 χρόνων σε ολόκληρο τον κόσμο περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας τους εργαζόμενα. Τα θλιβερά "πρωτεία" κατέχουν η Ινδία,όπου υπολογίζεται ότι εργάζονται 44 εκατομμύρια παιδιά, η Νιγηρία όπου ο αντίστοιχος αριθμός φτάνει στα 12,5 εκατομμύρια, η Βραζιλία με 45 εκατομμύρια, η Βολιβία όπου το 60% των παιδιών από 5-16 χρόνων εργάζονται, αλλά και οι ΗΠΑ όπου εργάζονται 5,5 εκατομμύρια παιδιά από 12-17. Να σημειωθεί ότι κατά την 7ετία 1983-1990 ο αριθμός των παραβιάσεων των νόμων που αφορούν την εργασία των παιδιών έχει αυξηθεί κατά 250% στις ΗΠΑ. Οσο για την Ελλάδα, οι επίσημες εκτιμήσεις αναφέρουν πως περισσότερα από 15.000 παιδιά το χρόνο εγκαταλείπουν την υποχρεωτική εκπαίδευση για να συνεισφέρουν στο οικογενειακό εισόδημα. Πρόκειται κυρίως για τα παιδιά των οικονομικά ασθενέστερων οικογενειών, αναλφαβήτων και προσφύγων.

"Η εμπειρία αποδεικνύει ότι ακόμα και σε αυτό τον 20ό αιώνα, παντού όπου η κοινωνία βιομηχανοποιείται, η εκμετάλλευση των παιδιών είναι το απεχθέστερο κακό, το πιο ανυπόφορο στα μάτια του ανθρώπου, το κακό το οποίο οι άνθρωποι πρέπει να διορθώσουν αμέσως", τονίζει ο Αλμπέρτ Τόμας,πρώτος διευθυντής της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας. Τα λόγια αυτά ελάχιστα, πάντως, δείχνουν πως συγκινούν τις κυβερνήσεις όλων των χωρών του κόσμου...

Η "Γιούνισεφ" επισημαίνει πως η παιδική εργασία βρίσκεται σε πλήρη ανάπτυξη γιατί πάρα πολλοί άνθρωποι ωφελούνται απ' αυτή: Οι εργοδότες που εκμεταλλεύονται τα παιδιά και επωφελούνται από αυτό το πολυάριθμο εργατικό δυναμικό για να μειώνουν τους μισθούς των ενηλίκων, οι οικογένειες που έχουν ανάγκη από ένα συμπληρωματικό εισόδημα, οι κυβερνήσεις που επιθυμούν να προωθήσουν την "οικονομική ανάπτυξη" και τις εξαγωγές και, τέλος, οι καταναλωτές που αγοράζουν φτηνά προϊόντα τα οποία κατασκευάζουν παιδικά χέρια.

Αυτό πάντως που πρέπει να τονιστεί είναι ότι η παιδική εργασία μπορεί να εξαρτάται και από άλλους παράγοντες - δημογραφικές πιέσεις, επιταχυνόμενη αστυφιλία, έλλειψη πρόσβασης στην εκπαίδευση, λιμοί και ένοπλες συγκρούσεις - αλλά ο κοινός παρονομαστής είναι η φτώχεια. Ο μισθός των παιδιών - όσο κι αν αποτελεί εμπαιγμό - αντιπροσωπεύει συχνά ένα σημαντικό μέρος του εισοδήματος των φτωχών οικογενειών. Στην Ινδία για παράδειγμα, η πλειονότητα των παιδιών που εργάζονται μπορούν να κερδίσουν 100 με 129 δολάρια το χρόνο, ποσό καθόλου ευκαταφρόνητο για την επιβίωση μιας οικογένειας σε μια χώρα όπου το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν ανά κάτοικο είναι 330 δολάρια! Είναι ενδεικτικό ότι στο Δελχί πάνω από το 28% των φτωχών νοικοκυριών, στα οποία είχε παλιότερα διενεργηθεί έρευνα από τη "Γιούνισεφ", περιλάμβαναν τουλάχιστον ένα εργαζόμενο παιδί. Ο μισθός των παιδιών αυτών αντιπροσώπευε κατά μέσο όρο το 25% του οικογενειακού εισοδήματος...

Από τα παιδιά που εργάζονται σε όλον τον κόσμο, η "Γιούνισεφ" υπολογίζει πως τουλάχιστον τα μισά - δηλαδή 100.000.000 (!) - ζουν ένα μεγάλο μέρος του χρόνου μέσα στο δρόμο. Αν και θύματα της απροσαρμοστικότητας των οικογενειών τους, συμβάλλουν συχνά κατά 20% ή περισσότερο στο οικογενειακό εισόδημα, ενώ η κατάστασή τους, όσον αφορά τη φτώχεια, τη βία, την αρρώστια και την απομόνωση, είναι ιδιαίτερα άσχημη.

Μικρά παιδιά με δάχτυλα πρησμένα, με άρρωστους πνεύμονες και παραμορφωμένη σπονδυλική στήλη κάθονται γονατιστά για ώρες, στοιβαγμένα σε στενούς χώρους για να υφάνουν τα ωραιότερα - αλλά και τα ακριβότερα - χαλιά στον κόσμο. Στην Κένυα,τα παιδιά που ψάχνουν στις χωματερές αναζητώντας παλιοσίδερα, είναι εκτεθειμένα στις πιο ανθυγιεινές και επικίνδυνες συνθήκες και τα εκμεταλλεύονται οι μεσάζοντες που τους αγοράζουν τον καρπό της δουλιάς τους σε εξευτελιστική τιμή. Μάλιστα, πολλά από τα παιδιά που εργάζονται στα εστιατόρια παίρνουν σαν μισθό το φαγητό που τους δίνει ο εργοδότης τους...

Τα παιδιά που εργάζονται 10, 12 ή και 14 ώρες την ημέρα δεν έχουν ούτε το χρόνο, ούτε την απαραίτητη ενέργεια για να πάνε στο σχολείο. Η εργασία, δηλαδή, στερεί σ' αυτά τα παιδιά την εκπαίδευση καταδικάζοντας έτσι τις νεότερες γενιές στον αναλφαβητισμό και τη φτώχεια. Το γεγονός αυτό είναι ίσως η σοβαρότερη επίπτωση της παιδικής εργασίας.

Στις Φιλιππίνες,τα περισσότερα παιδιά που ζουν και εργάζονται στο δρόμο λένε πως ελπίζουν να τελειώσουν τη φοίτηση στο σχολείο, όμως μόλις το 15% από τα αγόρια αυτά και το 3% από τα κορίτσια συνεχίζουν και τελειώνουν το δημοτικό. Από τα 250.000 παιδιά που ζουν μέσα στην αθλιότητα στις αστικές περιοχές της Κένυας, το 40 με 60% δε φοιτούν στο δημοτικό σχολείο. Στην Κολομβία, πρόσφατη έρευνα αποκάλυψε πως μόλις το 7% των παιδιών που εργάζονται στα πλινθοποιεία έχουν ολοκληρώσει τον κύκλο της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Επίσης μόνο τα μισά από τα παιδιά που εργάζονται στα βυρσοδεψεία της Αιγύπτου - από τα οποία το 70% εργάζονται πάνω από οχτώ ώρες την ημέρα - πηγαίνουν ή σκοπεύουν να πάνε σχολείο.

Η "Γιούνισεφ" επισημαίνει ακόμα ένα στοιχείο που παρατηρείται στην αγορά εργασίας των ανηλίκων: Τις προκαταλήψεις και τις έντονες ανισότητες που βιώνουν τα κορίτσια. Οπως αναφέρει η οργάνωση τα κορίτσια έχουν λιγότερες δυνατότητες να βρουν εργασία απ' ό,τι τα αγόρια, πληρώνονται λιγότερο, ενώ πολλές ανήλικες κοπέλες υποχρεώνονται όχι μόνο να εργαστούν αλλά και να εμπορεύονται το σώμα τους για να επιβιώσουν... Παράλληλα η μεγάλη πλειοψηφία των παιδιών που εργάζονται ως υπηρέτες είναι κορίτσια. Τα παιδιά αυτά είναι μάλλον τα σκληρότερα εκμεταλλευόμενα και αυτά που δυσκολότερα μπορούν να προστατευτούν. Είναι αναγκασμένα να ζουν στο σπίτι των εργοδοτών τους, με αποτέλεσμα να είναι απομονωμένα και ευάλωτα στη σεξουαλική εκμετάλλευση και σε άλλες μορφές βίας. Ενδεικτικό είναι ίσως το γεγονός ότι στην Ινδία τα κορίτσια κερδίζουν πολύ λιγότερα χρήματα από τα αγόρια, ενώ το 58% των κοριτσιών αυτών εργάζονται χωρίς καμιά αμοιβή. Μεταξύ των κοριτσιών που παίρνουν ένα μισθό, το 96% - η συντριπτική δηλαδή πλειοψηφία - δίνουν όλα τους τα κέρδη στην οικογένειά τους, ενώ το ποσοστό αυτό στα αγόρια είναι 52%...

Μπέρρυ ΤΣΟΥΓΚΡΑΝΗ