Στιγμές αγωνίας και προβληματισμού επικρατούν στο Βελιγράδι καθώς οι διαδηλώσεις των οπαδών της δεξιάς αντιπολίτευσης συνεχίζονται για Τρίτη συνεχόμενη βδομάδα στο κέντρο της πόλης. Η πλειοψηφία των πανεπιστημίων τελεί υπό κατάληψη, ενώ οι διαδηλωτές φωνάζοντας αντικομμουνιστικά συνθήματα πετούν καθημερινά αυγά και πέτρες στα κυβερνητικά κτίρια. Η κατάσταση παραλίγο να πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις όταν η γυναίκα του Vuk Draskovic, ενός ηγέτη της αντιπολίτευσης, προέτρεψε τον κόσμο να πάρει τα όπλα, κάτι που ευτυχώς αποφεύχθηκε μετά από ανακοίνωση της αντιπολίτευσης για ειρηνικές διαμαρτυρίες. Οι ταραχές ξεκίνησαν με αφορμή την ακύρωση του δεύτερου γύρου των δημοτικών εκλογών στις μεγάλες αστικές πόλεις Βελιγράδι, Νις, Νόβι Σαντ κλπ. που όπως φαινόταν τις κέρδιζε για πρώτη φορά μετά το 1989 η ενωμένη δεξιά αντιπολίτευση (Zajedno). Τους ηγέτες της αντιπολίτευσης εξόργισε ακόμη περισσότερο η επικράτηση των υποψηφίων του Σοσιαλιστικού Κόμματος (SPS) κατά τον τρίτο γύρω εκλογών στο Βελιγράδι, με ποσοστό συμμετοχής κοντά στο 32%, καθώς και η ολοκληρωτική φίμωση του Τύπου. Χαρακτηριστικό είναι ότι κατά τη διάρκεια των κινητοποιήσεων τα τηλεοπτικά κανάλια προτίμησαν να δείχνουν τις απεργίες στην Ελλάδα, ενώ ο μοναδικός ραδιοφωνικός σταθμός "Β92" και η μεγαλύτερη αντιπολιτευόμενη εφημερίδα Blic έκλεισαν μετά από κυβερνητικές παρεμβάσεις. Γεγονός είναι πάντως ότι η αντιπολίτευση φοβάται την κλιμάκωση των κινητοποιήσεων, ενθυμούμενη την εμφάνιση των τανκ στο δρόμο σε ανάλογες διαδηλώσεις το 1992. Αλλωστε ο κύριος Milosevic διαμήνυσε προς πάσα κατεύθυνση ότι δεν αποδέχεται την παραμικρή βία και για του λόγου το αληθές έχει θέσει το στράτευμα σε κατάσταση ετοιμότητας, ενώ καλούνται εσπευσμένα στο Βελιγράδι αστυνομικές δυνάμεις από όλη τη Σερβία.

Η πραγματικές αιτίες της σημερινής αναταραχής εντοπίζονται στον πόλεμο και τη διαίρεση της χώρας που επέβαλαν οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Η Γιουγκοσλαβία πριν τον πόλεμο και την αλλαγή καθεστώτος ήταν μια σχετικά ευημερούσα χώρα για τα βαλκανικά στάνταρ. Χαρακτηριστικό είναι ότι το 1989 ο μέσος μηνιαίος μισθός έφτανε τα 1.500 μάρκα. Ως ομοσπονδιακό κράτος που ήταν είχε προσαρμόσει ανάλογα και την οικονομική του γεωγραφία. Αυτό σημαίνει ότι π.χ. ένα εργοστάσιο είχε σπάσει σε τέσσερα - πέντε κομμάτια και το καθένα από αυτά παρήγαγε ένα εξάρτημα του ολικού προϊόντος. Αυτές οι βιομηχανίες ή αχρηστεύτηκαν ολοκληρωτικά ή ξαναδημιουργούνται από την αρχή με αποτέλεσμα η παραγωγή, σε σχέση με πριν, είναι μειωμένη κατακόρυφα.

Ολα τα συναλλαγματικά αποθέματα του κράτους είχαν εξανεμιστεί για πολεμικές δαπάνες ή για αγορά ειδών πρώτης ανάγκης την περίοδο του εμπάργκο.

Η καθίζηση της οικονομίας έχει δημιουργήσει χιλιάδες άνεργους και ανημποριά για άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Ο σημερινός μηνιαίος μισθός των 200 μάρκων σε συνδυασμό με τις τσουχτερές τιμές της αγοράς, έχει δημιουργήσει κύμα αγανάκτησης στους πολίτες. Μπρος σε όλα αυτά ήρθε να προστεθεί και το τεράστιο κύμα προσφύγων, υπολογίζονται σε 600.000, δημιουργώντας νέα προβλήματα. Ταυτόχρονα οι μαφιόζοι και μαυραγορίτες, που έλεγχαν τη μαύρη αγορά στα χρόνια του εμπάργκο, συσσώρευσαν ιλιγγιώδη ποσά με αποτέλεσμα τη δημιουργία έντονων κοινωνικών αντιθέσεων. Ενα μεγάλο κομμάτι αυτής της νέας άρχουσας τάξης πλαισιώνει τις αντιπολιτευτικές δυνάμεις και απαιτεί, μέσω αυτών, την πιο γρήγορη ιδιωτικοποίηση, αλλά και τη θεσμοθέτηση του νομικού πλαισίου για το νόμιμο ξέπλυμα του παράνομου χρήματος που κατέχουν. Η αλήθεια είναι ότι για αυτά ο Μιλόσεβιτς δε φαίνεται να πολυβιάζεται. Τώρα, αν σε όλα αυτά προσθέσουμε και την όντως αυταρχική αλαζονική διακυβέρνηση του Μιλόσεβιτς, που προσπαθεί με κάθε τρόπο να γαντζωθεί στην εξουσία, ίσως να έχουμε μια εικόνα για τις πραγματικές αιτίες των τεκταινόμενων στη Σερβία.

Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει με σιγουριά πού θα οδηγήσει η νέα κατάσταση. Την κατάσταση περιέπλεξε ακόμη περισσότερο η απόφαση πέντε ανώτατων δικαστών της Σερβίας, που διαμήνυσαν στην κυβέρνηση ότι πρέπει να αποδεχτεί τα αποτελέσματα του δεύτερου γύρου των εκλογών, τη νίκη δηλαδή της αντιπολίτευσης. Ακόμα ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι μέρα με την ημέρα ο όγκος των διαδηλωτών μεγαλώνει παρά τις άσχημες καιρικές συνθήκες. Γεγονός είναι πάντως ότι ο Μιλόσεβιτς κρατά ακόμη τα ινία της εξουσίας. Το 64% που συγκέντρωσε το SPS μαζί με το JUL (κόμμα της λεγόμενης νέας Αριστεράς) στην επικράτεια όλης της Γιουγκοσλαβίας, δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητο. Στα μάτια πολύ κόσμου, κυρίως στην επαρχία, φαντάζει σαν ο ηγέτης που σταμάτησε τον πόλεμο και το εμπάργκο.

Από την άλλη η αντιπολίτευση διασπασμένη καθώς είναι, το κόμμα του ακροδεξιού Seselji δε μετέχει στις κινητοποιήσεις, φοβάται να ωθήσει τα πράγματα στα άκρα. Ο ξένος παράγοντας στην παρούσα φάση δε φαίνεται να επιθυμεί αλλαγές, παρ' όλες τις φραστικές απειλές που εκτοξεύει για νέο εμπάργκο εάν ως τις 6 του μήνα δεν αναγνωριστεί η νίκη της αντιπολίτευσης. Εδώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο πρόεδρος Μιλόσεβιτς ήταν ο πρωτεργάτης της μετεξέλιξης του πρώην ΚΚ σε Σοσιαλδημοκρατικό. Ακόμη στο πρόσωπό του η Δύση βλέπει τον ηγέτη που θα παγιώσει τη συμφωνία του Ντέιτον και ταυτόχρονα τα συμφέροντά της στην ευρύτερη περιοχή. Ισως και η σχετική, πάντα προσωρινή, ησυχία στο Κόσοβο να ήταν στα ανταλλάγματα αυτά. Πάντως αν συνεχιστούν οι ογκώδες διαμαρτυρίες της αντιπολίτευσης και ο αυταρχικός τρόπος διακυβέρνησης από τον Μιλόσεβιτς η Δύση ίσως και να κλείσει το μάτι στην αντιπολίτευση. Το πρόβλημα είναι ότι η θεραπεία σοκ (γρήγορη ιδιωτικοποίηση) που προτείνει η αντιπολίτευση δε φαίνεται να πολυενθουσιάζει τη Δύση. Αφ' ενός μεν γιατί υπάρχει το αποτυχημένο παράδειγμα ορισμένων πρώην σοσιαλιστικών κρατών και αφ' ετέρου, γιατί τότε μπορεί να ξεσηκωθεί θύελλα αντιδράσεων που ίσως να υπονομεύσει την προσπάθεια για ολοκληρωτική καπιταλιστικοποίηση. Από την άλλη τη μεριά η προοπτική για ανασύνταξη των πραγματικά αριστερών δυνάμεων είναι μικρή. Το ΚΚ Γιουγκοσλαβίας είναι ακόμη πολύ αδύνατο, ενώ ο ασφυκτικός έλεγχος των συνδικάτων από κυβέρνηση και αντιπολίτευση δεν προϊδεάζουν τίποτα το θετικό για το ορατό μέλλον. Αν συνυπολογίσουμε την προβοκατόρικη λογική της αντιπολίτευσης να παρομοιάζει το SPS με κομμουνιστικό και την ιδεολογική τρομοκρατία που υφίσταται κάθε τι πραγματικά αριστερό, τότε θα έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα. Τι μέλλει γενέσθαι λοιπόν σ' αυτή την πολύπαθη χώρα; Δύσκολη η απάντηση σε πονηρούς καιρούς. Αλλωστε οι κοινοβουλευτικές εκλογές της ανοιξης είναι κοντά. Ιδωμεν....

Φώτης Αγγελος ΜΠΕΛΕΡΗΣ