Η κατάσταση στον ιμπεριαλιστικό κόσμο

Μια ιστορική αναδρομή για τους υπεύθυνους του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου

(ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ)

Αλλοτε πάλι, ανάλογα με τις ανάγκες της ιμπεριαλιστικής προπαγάνδας, ως συνυπεύθυνη του πολέμου παρουσιάζεται και η Σοβιετική Ενωση - που κατηγορείται είτε γιατί προχώρησε το 1939 στην υπογραφή του συμφώνου μη επίθεσης με τη Γερμανία είτε γιατί τάχα έσπειρε συγχύσεις στους λαούς σχετικά με τη φύση και το χαρακτήρα του φασισμού - ενώ συστηματικά και επιδέξια μειώνεται ο ρόλος της στην αντιφασιστική νίκη, της οποίας τα 50 χρόνια γιορτάζουμε φέτος. Οι κατηγορίες ενάντια στην ΕΣΣΔ, ότι τάχα φέρνει ευθύνες για τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν είναι μια καινούρια μεταπολεμική εφεύρεση, αλλά μια σαφή ταξική θέση με ρίζες στην προπολεμική περίοδο. Στην καρδιά της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης (1929 - 1933), το 1930, ο γνωστός αποστάτης του επαναστατικού κινήματος και απολογητής του ιμπεριαλισμού Καρλ Κάουτσκι εκδίδει το βιβλίο του "Ο Μπολσεβικισμός σε κρίση" όπου υποστηρίζει πως μία από τις κύριες αιτίες για την κρίση στον κόσμο βρίσκεται στο γεγονός της κυριαρχίας του μπολσεβικισμού στη Ρωσία και στην απόσπαση των αγορών της από τη βιομηχανική Ευρώπη.Ετσι παρακινούσε: " Το να βγάλουμε - έλεγε - τον μπολσεβικισμό από τη μέση σημαίνει ν' ανοίξουμε το δρόμο προς την άνθηση όχι μόνο της Ρωσίας, αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης".("Ιστορία της Τρίτης Διεθνούς", Εκδόσεις "Σύγχρονη Εποχή", σελ. 326). Κι έτσι επιχειρήθηκε να γίνει. Ο ιμπεριαλισμός όπως αποδεικνύουν τα αδιάσειστα ιστορικά στοιχεία, έκανε ό,τι μπορούσε για να στρέψει τον επερχόμενο πόλεμο - αμέσως μετά το τέλος του Α Παγκοσμίου Πολέμου - κατά της πρώτης σοσιαλιστικής χώρας στον κόσμο. Κι αν αυτό δεν έγινε κατορθωτό οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στην ίδια τη φύση του καπιταλισμού σε συνθήκες ιμπεριαλισμού. Ας δούμε όμως τα πράγματα, εν συντομία, από την αρχή.

Ο μεταπολεμικός

ιμπεριαλιστικός

κόσμος και

η Γερμανία

Η λήξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου κάθε άλλο παρά άμβλυνε τις αντιθέσεις μεταξύ των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων. Το σύστημα που εγκαθίδρυσαν οι συνθήκες των Βερσαλιών - Ουάσιγκτον ήταν από τη φύση του προβληματικό. Ηταν ένα σύστημα που βασιζόταν στο ξαναχάραγμα των κρατικών συνόρων, στο ξαναμοίρασμα των αποικιών και των σφαιρών επιρροής ως αποτέλεσμα ενός ιμπεριαλιστικού πολέμου. Κι αυτό το σύστημα όπως ήταν φυσικό αμφισβητούνταν από παντού.

Η ηττημένη στον πόλεμο Γερμανία αναζητούσε τη ρεβάνς. Ως αποτέλεσμα του πολέμου βρέθηκε χωρίς αποικίες αλλά έχασε και το 1/8 των εδαφών της, το 10% του πληθυσμού της, με την εισβολή της Γαλλίας στο Ρουρ, το 1923. Η Ιαπωνία και η Ιταλία αν και ήταν με το μέρος των νικητών θεωρούσαν τον εαυτό τους ριγμένο στη μοιρασιά. Τη μερίδα του λέοντος την είχαν αρπάξει η Αγγλία, η Γαλλία και οι ΗΠΑ. Η Αγγλία και η Γαλλία είχαν αρπάξει το μεγαλύτερο μέρος των γερμανικών αποικιών. Η πρώτη συνέχιζε να παραμένει κύριος των θαλασσών και η δεύτερη είναι η μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη στην Ευρώπη. Και οι δύο όμως παρουσίαζαν κάμψη στην οικονομική και πολιτική τους δύναμη. Η ανερχόμενη, οικονομικά και πολιτικά, δύναμη ήταν οι ΗΠΑ που η μεταπολεμική περίοδος τις βρήκε χωρίς να έχουν υποστεί την καταστροφή των παραγωγικών τους δυνάμεων που είχε επιφέρει στις άλλες χώρες ο πόλεμος.

Για την Ευρώπη το καθήκον που έθετε το τέλος του πολέμου ήταν η σταθεροποίηση των οικονομιών που είχαν πληγεί σε μεγάλο βαθμό. Κι αυτή η σταθεροποίηση δεν μπορούσε να γίνει χωρίς τα αμερικάνικα κεφάλαια γεγονός που σήμαινε την παραπέρα οικονομική διείσδυση των ΗΠΑ στην Ευρώπη. Φυσικά γίνεται λόγος για σχετική σταθεροποίηση αφού ο καπιταλισμός δεν ήταν δυνατόν να ξεπεράσει τις εγγενείς αντινομίες του κάτι που αποκαλύφθηκε περίτρανα με την παγκόσμια καπιταλιστική κρίση 1929 - 1933. Γι' αυτή τη σχετική σταθεροποίηση ο Στάλιν σημείωνε στην εισήγησή του στο 14ο Συνέδριο του Σοβιετικού Κομμουνιστικού Κόμματος πως γίνεται "κυρίως με τη βοήθεια του αμερικάνικου κεφαλαίου και με αντάλλαγμα την οικονομική υποταγή της Δυτικής Ευρώπης στην Αμερική" (Απαντα, Εκδόσεις "Γνώσεις", τόμος 7ος σελ. 293).

Η σχετική καπιταλιστική σταθεροποίηση βεβαίως διέφερε από χώρα σε χώρα. Η Γερμανία που αποτελούσε τον πιο αδύνατο κρίκο του ιμπεριαλισμού μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο, είχε μια οικονομία εντελώς ξεχαρβαλωμένη. Το μάρκο υποτιμιόταν, όχι κάθε μέρα αλλά κάθε ώρα απέναντι στο δολάριο και στα τέλη του 1923 είχε πέσει στο ένα τρισεκατομμυριοστό της προπολεμικής του αξίας. Από την άλλη μεριά οι άλλες ευρωπαϊκές ιμπεριαλιστικές χώρες προσδοκούσαν σε μεγάλο βαθμό στις γερμανικές επανορθώσεις για την ανασυγκρότηση της οικονομίας τους. Κυρίως εκεί προσέβλεπε η Γαλλία που στα 1923 σε συνεννόηση με το Βέλγιο προχώρησε στην κατάληψη του Ρουρ. Στην κατακτημένη αυτή περιοχή ζούσε το 10% του γερμανικού πληθυσμού, παραγόταν το 88% του άνθρακα της Γερμανίας καθώς και μεγάλες ποσότητες σε ατσάλι και μαντέμι. Με την κατάληψη του Ρουρ, η Γαλλία ήλπιζε από τη μια μεριά να εισπράξει απευθείας μεγάλο μέρος των επανορθώσεων και από την άλλη να εξασθενίσει τη Γερμανία ακόμη περισσότερο, να εξασφαλίσει την ασφάλειά της, να ισχυροποιήσει την οικονομική της θέση στην Ευρώπη και να κατοχυρώσει την ηγεμονία της.

Η στρατιωτική αυτή κίνηση της Γαλλίας όξυνε ακόμη περισσότερο τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις και έθεσε στις ΗΠΑ και στην Αγγλία το καθήκον να επιδιώξουν την άμεση εξασθένιση της Γαλλίας. Από την άλλη, το ταξικό συμφέρον επέβαλε στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις να ισχυροποιήσουν τη γερμανική αστική τάξη ώστε να αποσοβηθεί ο κίνδυνος επαναστατικών εξελίξεων. Ολόκληρο το 1923 η Γερμανία βρισκόταν σε επαναστατικό αναβρασμό. Τον Αύγουστο γίνεται γενική απεργία σ' όλη τη χώρα και τον Οκτώβρη σχηματίζονται εργατικές κυβερνήσεις στη Σαξονία και στη Θουριγγία από κομμουνιστές και αριστερούς σοσιαλδημοκράτες ενώ στο Αμβούργο ξεσπάει εξέγερση. Τελικά η γερμανική αστική τάξη καταφέρνει να επιβληθεί και η πολιτική κρίση στη χώρα έδωσε τη σκυτάλη στην πολιτική των διώξεων κατά των κομμουνιστών και των επαναστατικών στοιχείων.

***

ΤΗΝ ΤΕΤΑΡΤΗ:

Ο ιμπεριαλισμός ανορθώνει τη Γερμανία - Οι ενδοϊμπεριαλιστικές αντιθέσεις και Γερμανία - Τα σχέδια Ντοζ - Γιανγκ και το σύμφωνο του Λοκάρνο.