- Ποια θεωρείτε ότι θα έπρεπε να είναι η θέση των μαθημάτων Τέχνης στο Λύκειο; Ποια η δική σας πρόταση;

- Ζωή Χατζή: Η καλλιτεχνική εκπαίδευση δεν μπορεί να θεωρείται σαν ένα ακόμα μάθημα μεταξύ πολλών άλλων, αφού αποτελεί έναν ουσιαστικό κρίκο όλης της εκπαιδευτικής διαδικασίας.Η καλλιτεχνική εκπαίδευση είναι σύμφυτη με την έννοια της "γενικής παιδείας". Γενική παιδεία χωρίς καλλιτεχνική εκπαίδευση, είναι παιδεία ανάπηρη.Επίσης, η καλλιτεχνική εκπαίδευση είναι ταυτόχρονα εκπαίδευση που προϋποθέτει και αγκαλιάζει και την περιοχή της ειδίκευσης.

- Εύα Μελά: Η καλλιτεχνική παιδεία είναι απαραίτητο στοιχείο γνώσης για την πλειονότητα των επαγγελματικών κατευθύνσεων (ψυχολόγο, αρχιτέκτονα, μηχανικό, ιστορικό, παιδαγωγό, γιατρό, για το σχεδιασμό προϊόντων βιομηχανίας, κ. ά.). Και εδώ αποκαλύπτεται η ανεπάρκεια των αρμοδίων: Δεν κατανοούν, δε γνωρίζουν και δε στηρίζονται στα επιστημονικά συμπεράσματα που χρόνια τώρα έχουν κατατεθεί.Ειδικά για κείνους που προσανατολίζονται σε σπουδές σχετικές με την Τέχνη και τις εφαρμογές της, είναι αυτονόητο ότι χωρίς αντίστοιχη εκπαίδευση στη λυκειακή βαθμίδα, χωρίς τη θεμελιώδη καλλιτεχνική κατάρτιση που εκεί απαιτείται να τους προσφερθεί, δεν μπορούν να κάνουν παραπέρα βήμα. Ετσι, καταφεύγουν στα ιδιωτικά φροντιστήρια.Η καλλιτεχνική εκπαίδευση πρέπει να αποτελεί συστατικό στοιχείο, τόσο των μαθημάτων της γενικής παιδείας, όσο και των λεγόμενων μαθημάτων επιλογής. - Ποια είναι η κατάσταση που διαμορφώνεται τώρα; Η καλλιτεχνική εκπαίδευση εξοστρακίζεται από το Λύκειο;

- Ζωή Χατζή: Τα Πολυκλαδικά και Τεχνικά Λύκεια αποτελούσαν στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση το τελευταίο καταφύγιο της διδασκαλίας της Τέχνης. Η καλλιτεχνική εκπαίδευση διατηρούσε εκεί μια στοιχειώδη αλληλοσύνδεση και μια ορισμένη συνέχεια, από τη μια στην άλλη τάξη. Τώρα, τα ΕΠΛ και ΤΕΛ καταργούνται και ενσωματώνονται στο υπό συγκρότηση Ενιαίο Λύκειο. Τα καλλιτεχνικά μαθήματα, που με διάφορες εκφράσεις και παραλλαγές τους διδάσκονται σ' αυτά, καταργούνται αντίστοιχα.Εκπαιδευτικοί Τέχνης, που δίδασκαν στα ΕΠΛ και ΤΕΛ, μετατάσσονται (σε Γυμνάσια κυρίως), αφού στα ΕΠΛ και ΤΕΛ είναι πλέον ζήτημα χρόνου να μείνουν όλοι χωρίς διδακτικό αντικείμενο. Αυτό αποτελεί πλήγμα για την καλλιτεχνική εκπαίδευση, με προφανείς αρνητικές επιπτώσεις για διδασκόμενους και διδάσκοντες. Το πιο σημαντικό είναι ότι ένας εκπαιδευτικός τομέας, προπαρασκευής και κατάρτισης μαθητών, προσανατολισμένων για σπουδές με αντικείμενο σχετικό προς την Τέχνη και τις εφαρμογές της, ουσιαστικά αφανίζεται, χωρίς να καλύπτεται, στοιχειωδώς έστω, το κενό που δημιουργείται στο Ενιαίο Λύκειο.

Επίσης, το πρόγραμμα του Ενιαίου Λυκείου περιλαμβάνει μαθήματα γενικής παιδείας υποχρεωτικά για όλους και στις τρεις κατευθύνσεις (θεωρητική, θετική και τεχνολογική). Σε καμιά όμως από τις τάξεις και σε καμιά από τις κατευθύνσεις αυτές, δεν περιλαμβάνεται στα μαθήματα γενικής παιδείας μάθημα τέχνης. Μάθημα τέχνης υποτίθεται ότι περιέχεται ή μισο-περιέχεται, μόνο σαν μάθημα επιλογής, σαν μάθημα δηλαδή, που δεν είναι υποχρεωτικό για όλους, αλλά το παρακολουθούν μόνο αν θέλουν, όσοι θέλουν. Ηδη αυτό σημαίνει πως αν δε συγκεντρωθεί ικανός αριθμός που θα το επιλέξει, το μάθημα δεν μπορεί να γίνεται.Αλλά και σαν μάθημα προαιρετικό, έστω για μερικούς, δεν είναι καθόλου καθαρό συχνά περί τίνος ακριβώς πρόκειται, ούτε και σε ποιες τάξεις και από ποιους τελικά διδάσκεται.

- Εύα Μελά: Μάλιστα οι μαθητές εκείνοι που θα θέλουν να ακολουθήσουν κάποια σχετική με την τέχνη σπουδή, θα βρεθούν στην εξής δυσάρεστη θέση: Στην Α Λυκείου μπορούν να "επιλέξουν" την "αισθητική αγωγή" (κατά το ένα τρίτο της θα αφορά τα εικαστικά). Στη Β Λυκείου θα "επιλέξουν" Ελεύθερο ή Γραμμικό Σχέδιο και στη Γ Λυκείου θα διακόπτουν αυτή την πορεία, δεδομένου ότι το εργαστηριακό μάθημα της τέχνης, δε θα υπάρχει καθόλου!!! Η Ιστορία Τέχνης, που υπάρχει σαν θεωρητικό, δεν αντικαθιστά αυτή την αναγκαιότητα. Βλέπουμε από πλευράς Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (ή καλύτερα υπουργείου Παιδείας), μία "θεωρητικότερου" τύπου στροφή, που θα είναι σε βάρος της πραξιακής σχέσης του μαθητή με τη δημιουργία, που είναι αναντικατάστατη εκπαιδευτικά, γιατί εμπεριέχει θεωρητική, πρακτική ή τεχνική εκπαίδευση. Υποβαθμίζεται λοιπόν η δημιουργική πλευρά του μαθητή και ενισχύεται το να είναι "θεατής", "λήπτης" πληροφοριών.

Είναι φανερό πως πρόκειται για πράγματα χωρίς εσωτερική αλληλουχία, ένα νήμα που συνεχώς κόβεται, μία παροχή με δόσεις κατακερματισμένης γνώσης, που αντιφάσκει και αναιρεί τις βάσεις άσκησης της διδασκαλίας της τέχνης. Γι' αυτούς ακριβώς τους λόγους, λέμε ότι η καλλιτεχνική εκπαίδευσηαποβάλλεται από το Ενιαίο Λύκειο, αντί να στηριχτεί και να ενισχυθεί σύμφωνα και με τις μεγαλόστομες διακηρύξεις για τον πολιτισμό και την τέχνη των εκάστοτε κυβερνητικών ιθυνόντων.

- Παρ' όλα αυτά λέγεται από ορισμένους ότι η καλλιτεχνική εκπαίδευση ενισχύεται. Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο ανακοίνωσε αναμόρφωση των προγραμμάτων, νέο εποπτικό υλικό και βιβλία. Δεν αποτελούν αυτά επιλογές στήριξης και αναβάθμισης της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης;

- Ζωή Χατζή: Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, αντί να επεξεργάζεται κατευθύνσεις, δεν κάνει πρακτικά τίποτε άλλο, παρά να προσαρμόζεται στις ειλημμένες υπουργικές αποφάσεις. Σαν φορέας, κατά τη γνώμη μου, στερείται έμπνευσης και πρωτοβουλίας.Στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο αποδεικνύεται ότι δεν υπάρχει, στην πραγματικότητα, ουσιαστική κατανόηση της σημασίας και του ρόλου της εκπαίδευσης Τέχνης. Κι αν υποτεθεί ότι υπάρχει σε κάποιους, δε μας έχουν δώσει την ευκαιρία να τη διαπιστώσουμε. Εξήγησα και πριν ότι τα καλλιτεχνικά εξοστρακίζονται από το Λύκειο. Συνεπώς, αν θέλουμε να ακριβολογούμε, τα λεγόμενα περί αναμόρφωσης προγραμμάτων και βιβλίων της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης, κάτω από αυτούς τους όρους, μοιάζουν με ανέκδοτο. Η όλη υπόθεση, τον μόνο πραγματικό σκοπό τον οποίο εξυπηρετεί, είναι η απορρόφηση ορισμένων ευρωπαϊκών κονδυλίων.Ο προσπορισμός αυτών των κονδυλίων, δε γνωρίζουμε αν κάποιους και πόσο τους ευεργετεί, όμως δε βλέπουμε καμιά προϋπόθεση, ώστε να υποθέσουμε πως θα αποδειχθεί ευεργετικός για την εκπαίδευση τέχνης. Το λεγόμενο έργο "για την αναμόρφωση και εκσυγχρονισμό των προγραμμάτων σπουδών στον τομέα της αισθητικής αγωγής" έχει προϋπολογισμό περίπου 700 εκατομμύρια δραχμές.Τόσα λεφτά αν πήγαιναν στην εκπαίδευση Τέχνης, θα έλεγε κανείς πως εδώ ξαναγεννιέται ο χρυσός αιώνας του Περικλέους! Δεν πρόκειται ωστόσο για κάτι τέτοιο. Αυτό που βλέπουμε να συμβαίνει, είναι να εκδηλώνονται αντιεπιστημονικές επιπολαιότητες, δηλαδή να σκαρώνονται εσπευσμένα με "αναθέσεις" βιβλία γραμμένα προφανώς επί τροχάδην, τα οποία μάλιστα προκαταβολικά χαρακτηρίζονται ως "μεταβατικά" και τα οποία δηλωμένα έτσι την επαύριο θα είναι σε αχρηστία, να προβάλλονται αμήχανες κοινοτοπίες σαν ευρηματικές επινοήσεις.

Μπορεί έτσι να γίνει σε θετική κατεύθυνση "αναμόρφωση"; Αν λοιπόν μιλάμε για αισθητική αγωγή, ας αρχίσουμε αποδοκιμάζοντας τις τόσο αντιαισθητικές αυτές προδιαγραφές, γιατί αυτές δεν επιφέρουν αναμόρφωση, αλλά παραμόρφωση της έννοιας της επιστημονικής και καλλιτεχνικής υπευθυνότητας, της σοβαρότητας και της διαφάνειας που πρέπει να χαρακτηρίζει τις σχετικές διαδικασίες.

- Εύα Μελά: Θα πρέπει να επισημανθεί ένας κίνδυνος: Η θεώρηση από πλευράς υπουργείου του καλλιτέχνη - εκπαιδευτικού. Συχνά επιχειρείται από πλευράς του κράτους, η υποτίμηση του καλλιτέχνη, η επισήμανση της "ανεπάρκειας της θεωρητικής του κατάρτισης". Αυτό όμως δε στηρίζεται στην πραγματικότητα. Η υποτίμηση από πλευράς υπουργείου εξυπηρετεί τη γενικότερη πολιτική υποβάθμισης των πτυχιούχων και αντιμετώπισης της ανεργίας με τα περίφημα "προγράμματα επιστημονικής κατάρτισης και εξειδίκευσης". Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την "αξιολόγηση" των καθηγητών που προβλέπει "ο νόμος Αρσένη" για την Παιδεία, προδιαγράφουν ένα δύσκολο - και επικίνδυνο - δρόμο για τους καλλιτέχνες εκπαιδευτικούς.