Χρήστος Βούπουρας - Γιώργος Κόρρας

"Η έναρξη, το πρώτο μάζεμα του υλικού της ταινίας, το σενάριο, η προετοιμασία της παραγωγής και τα γυρίσματα διάρκεσαν συνολικά 6-7 χρόνια", λένε οι Χρήστος Βούπουρας και Γιώργος Κόρρας. "Το πρώτο ερέθισμα ήταν η εμφάνιση των Αλβανών στην Ελλάδα. Η γνωριμία μας μαζί τους. Αρχίσαμε να κάνουμε παρέα και μας κατέκτησαν για πολλούς λόγους. Είναι λαός φωτογενής. Δε γνωρίζουν τι σημαίνει κοινωνική μάσκα.Το κακό, τη ζήλια, τη μοχθηρότητα, αλλά και τη συμπάθεια, τη φιλία, τη φιλοξενία, όλα αυτά τα γράφουν στο πρόσωπό τους. Κι ήταν ακόμη το αριστερό μας παρελθόν, που μας έκανε πάντα να θέλουμε να γνωρίσουμε ανθρώπους από εκεί, να δούμε πώς διαμορφώνονται σαν ηθικές οντότητες. Τον Γενάρη του '91 τους πρωτογνωρίσαμε και μέσα σε πέντε μήνες είχαμε γνωρίσει τέσσερα μεγάλα σόγια από την Αυλώνα. Τα αδέλφια, οι φίλοι, όλοι όσοι κατέβαιναν στην Ελλάδα, περνώντας τα σύνορα από τα ποτάμια και τα βουνά περνούσαν από εμάς. Τότε, λοιπόν, είπαμε ότι το επόμενο σενάριό μας θα ήταν αυτό. Και καταγράφαμε πλέον ό,τι ζούσαμε μαζί τους, ό,τι μας έλεγαν για τις περιπέτειές τους μέχρι να έρθουν εδώ, για τη ζωή τους εκεί.Το Σεπτέμβρη του '91 πήγαμε για πρώτη φορά στην Αυλώνα, στην Αλβανία... "

- Το σενάριο είναι γραμμένο "μια κι έξω";

- Το σενάριο βγήκε από ένα μάζεμα υλικού που διήρκεσε σχεδόν τρία χρόνια. Κι όταν το υλικό σού παρέχει ένα δραματουργικό δεδομένο που θέλεις να το χρησιμοποιήσεις, μια συγκεκριμένη σκηνή, ένα περιστατικό, μια συμπεριφορά, έχεις πάντα τον κίνδυνο - καθώς είναι ένας άλλος λαός - να δεις μονάχα τη φολκλορική πλευρά και να μην πλησιάσεις καθόλου την ουσία.Ετσι το ίδιο γεγονός το διασταυρώναμε πάρα πολλές φορές, ώστε να είμαστε βέβαιοι ότι δεν έχουμε πιάσει μόνο την επιφάνεια. Αυτή ήταν και η μεγάλη δυσκολία του σεναρίου. Οταν γράφαμε, φροντίζαμε συνεχώς να επιβεβαιώνουμε το υλικό μας. Κάναμε πρόβες, τους διαβάζαμε τι γράφαμε για να δούμε πώς θα αντιδράσουν. Είμαστε συνέχεια σε αυτή τη διαδικασία. Ακόμη και στο γύρισμα έγιναν αλλαγές... Και τελικά, οι Αλβανοί που είδαν την ταινία, σε αυτόν τον τομέα που ήταν και η αγωνία μας, μας είπαν ότι νιώθουν πως έγινε από Αλβανούς.

Στην πρώτη σκηνή, ο ήρωας της ταινίας, ο Χρήστος, βρίσκεται σε ένα λεωφορείο. Κάποια στιγμή ένας ζητιάνος επιτίθεται με βρισιές σε κάποιους Αλβανούς επιβάτες, που τρομοκρατημένοι κατεβαίνουν από το λεωφορείο. Ο Χρήστος κατεβαίνει μαζί τους, πιάνει κουβέντα για τη ζωή τους στην Ελλάδα και με αυτή την αφορμή ξεκινά η γνωριμία του μαζί τους.

- Ομως ποια κίνητρα τον ώθησαν σε αυτή τη γνωριμία;

- Ο Χρήστος, σα χαρακτήρας, προκύπτει από εμάς τους ίδιους. Εχει ένα παρελθόν. Οταν ήταν διορισμένος στη Φλώρινα ζούσε με τις μειονότητες, τις μη αναγνωρισμένες. Υπάρχουν εκεί ολόκληρα χωριά που μιλάνε άλλη γλώσσα. Αυτό είναι δεδομένο. Και η καταπίεση που υφίστανται αυτοί οι άνθρωποι από το επίσημο κράτος, για να ενσωματωθούν, για να αλλάξουν γλώσσα, φαίνεται μέσα στην ταινία.Από όλα αυτά τίποτα δεν υπάρχει που να μην έχει ερευνηθεί. Είναι όλα αληθινά, βιωμένα. Ο Χρήστος τότε ανήκε σε μια Αριστερά που αγωνιζόταν. Τώρα είναι απλώς ένα ψυχολογικό απομεινάρι της πτώσης του υπαρκτού σοσιαλισμού. Τότε, όμως, αγωνιζόταν και ήταν δίπλα σε αυτές τις μειονότητες. Κι έτσι είναι έτοιμος να ξεκινήσει τη γνωριμία του με τους Αλβανούς, που ασκούν σε αυτόν μια έλξη για λόγους ιδεολογικούς, ανθρωπιστικούς, αισθητικούς. Και για λόγους υπαρξιακούς. Γιατί μέσα από αυτούς διαμορφώνεται ο ίδιος.

- Στην ταινία δίνει μια εντύπωση απροσάρμοστου. Την εικόνα ενός ανθρώπου που ίσως δεν ξέρει και τι κάνει. Ενας φυσιολογικός άνθρωπος θα το σκεφτόταν πολύ να βάλει έτσι μέσα στο σπίτι του έναν Αλβανό. Εσείς βέβαια αυτό ίσως το κάνατε...

- Το '91 στο σπίτι μου ήταν 14 - 15 Αλβανοί, που έρχονταν, κάναν το μπάνιο τους, περίμεναν τα τηλέφωνα τους... Ε, αυτό δε γίνεται από έναν φυσιολογικό άνθρωπο. Είμαστε τρελοί. Αυτό είναι δεδομένο. Από τη στιγμή που αποφασίζουμε να ασχοληθούμε με τον κινηματογράφο, αισθάνομαι ότι θα πρέπει να είμαι συνέχεια έτοιμος για την τρέλα.

- Ναι, αλλά κάπου στην περίπτωσή σας, η τρέλα είναι το επάγγελμα. Αυτός ο

τύπος, όμως, ο Χρήστος, τι λόγο είχε να αρχίσει αυτή την ιστορία;

- Ο Χρήστος είναι η ματιά της ταινίας. Η ταινία είναι αυτός ό,τι βλέπει αυτός. Είναι μέσα στην παράδοση του ευρωπαϊκού κινηματογράφου. Γι' αυτό ό,τι μας ενδιέφερε άμεσα είναι το πώς εξελίσσεται και διαμορφώνεται μέσα από αυτό που βλέπει. Συναντιέται με τους Αλβανούς και στη δεύτερη σκηνή της ταινίας τούς έχει στο σπίτι του. Γιατί θα πρέπει να αναρωτηθούμε, αν υπάρχει κάποιος λόγος; Δε φτάνει το γεγονός, ότι αυτοί οι άνθρωποι τον κάνουν να επανατοποθετήσει τη σχέση του με τη ζωή του, με τους ανθρώπους του. Οτι σιγά σιγά αλλάζει, ότι διαφοροποιείται; Από το άλλο μέρος, ήθελα να παρατηρήσω ότι υπάρχει μια τάση να κρίνουμε το σινεμά με την παραδοσιακή σχέση της ψυχολογίας, που στηρίζεται στον τύπο ερέθισμα - αντίδραση. Κι έτσι πρέπει να βρίσκουμε πάντα ένα λόγο, ψυχολογικό ή πραγματικό, για να υπάρχει μια αντίδραση. Το σινεμά από τον Αντονιόνι κι έπειτα έχει περάσει στην ψυχολογία της συμπεριφοράς. Η αντίδραση έρχεται πρώτη και μετά ακολουθούν χιλιάδες πράγματα που μπορούν να τη δικαιολογήσουν. Να τη δικαιώσουν ή όχι.

- Μήπως ο ήρωας αναζητά κάποια αυθεντικότητα με έναν τρόπο ρομαντικό; Ξεκινά την αρχή ενός ταξιδιού. Και πιστεύει ότι αυτό το ταξίδι είναι, τι;

- Ελπίζει ότι θα βρει κάτι. Ομως, η σύγκρουση έρχεται μοιραία. Βέβαια, όταν ταξιδεύεις, έχοντας στις βαλίτσες σου τον ευρωπαϊκό ουμανισμό δεν είναι εύκολο να επιβιώσεις στην Αλβανία. Είναι μια σκληρή χώρα, που έχει κανόνες αδήριτους.

- Τι θα πει "ευρωπαϊκός ουμανισμός" για τον ήρωα;

- Θα πει ότι πιστεύει στην ελευθερία της επιλογής, παραδείγματος χάριν. Αυτό το πράγμα δεν υπάρχει στην Αλβανία. Αλλά βλέποντας ότι δεν υπάρχει στην Αλβανία, συνειδητοποιεί ότι στην ουσία δεν υπάρχει ούτε στη δική του ζωή. Οτι ο ίδιος έχει διαμορφωθεί όπως ήθελαν αυτοί που τον καταπίεζαν, για να διαμορφωθεί έτσι. Πίστευε ότι είναι άθεος και τώρα συνειδητοποιεί, ότι δεν είναι καθόλου άθεος, ότι είναι Χριστιανός Ορθόδοξος. Γιατί είναι μέσα στον πολιτισμό, μέσα στην τέχνη της ορθοδοξίας. Κι αν οντολογικά δεν πιστεύει στην ύπαρξη του Θεού, αυτό είναι ένα ελάχιστο κομμάτι της συνείδησης. Η κορφή ενός παγόβουνου. Ομως όλο το παγόβουνο από κάτω... Ολα αυτά έχουν γραφτεί στο κύτταρό του. Και μέσα από αυτό το ταξίδι ανακαλύπτει τον εαυτό του. Ανακαλύπτει τη σχέση με τον πατέρα του, την οποία αρνιόταν. Ωριμάζει. Ηταν μισογύνης, μονοκόμματος. Τώρα αρχίζει να ανοίγεται. Ξαφνικά υπερασπίζεται τη θέση της γυναίκας εκεί πάνω. Λέει, "βρε παιδιά, στην Ελλάδα οι γυναίκες και οι άντρες τρώμε μαζί"... Δεν είναι καθόλου εθνικιστής, αλλά ξαφνικά βλέπει με συμπάθεια την ελληνική μειονότητα. Αφού αυτοί πιστεύουν στο Θεό και θέλουν να έχουν ένα καντήλι, γιατί να τους το απαγορέψεις εσύ; Και, βέβαια, το έργο είναι η πορεία του ήρωα. Ολα τα άλλα είναι ο καθρέφτης. Το έργο είναι η συνειδησιακή πορεία ενός ανθρώπου. Ενός Ελληνα, που συναντιέται με έναν άλλο λαό κι εκεί βρίσκει έναν καθρέφτη, όπου βλέπει τον εαυτό του και συγκρούεται μαζί του.

- Και μέσα στα άλλα γνωρίζει τη διάψευση, ακόμη κι από την ίδια του την παρέα...

- Βεβαίως. Κονταροχτυπιέται με τον κομφορμισμό μιας άλλης χώρας. Και συνειδητοποιεί, ότι αυτός ο κομφορμισμός είναι και η συνεκτική δύναμη αυτού του λαού. Αλλά δεν μπορεί να τον ανεχτεί ο ίδιος. Ομως συμφιλιώνεται με τη δική του κοινωνία, βλέπει τις νομοτέλειές της. Συμφιλιώνεται με τον εαυτό του, φτάνει πιο κοντά στην αυτογνωσία. Είναι στο τέλος ο ίδιος, όπως και στην αρχή της ταινίας. Μόνο λίγο σοφότερος. Κι επειδή έχει χιούμορ είναι έτοιμος για το επόμενο πράγμα που μπορεί να γευτεί από αυτή τη ζωή. Οταν λέει "μιρουπάφσιμ", όταν λέει "καλή αντάμωση" στον Βικτόρ που φεύγει και μάλλον δε θα τον ξαναδεί ποτέ, αυτή η ευχή αναφέρεται ουσιαστικά και στην επόμενη εμπειρία του. Γιατί είναι βαθύτατα υλιστής ο ήρωας. Δε θα τον χαρακτήριζα ρομαντικό...".

Αγης ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗΣ