Τι είναι το σιγκούνι, ποιοι είναι οι δεκάδες τρόποι που δένεται το μαντίλι μιας λαϊκής φορεσιάς και πώς θα την τυλίξουμε για να τη βάλουμε στο σεντούκι; Είναι οι γνώσεις της γιαγιάς, που δε γράφονται, δε γίνονται εργασία και έρευνα, μόνο βιώνονται και αν ευτυχήσουν μεταφέρονται στις άλλες γενιές. Είναι όλα αυτά που κρύβονται πίσω από μία φορεσιά, με περίτεχνα κεντήματα και λαμπερά κοσμήματα. Είναι η τέχνη και το μεράκι που χρειάστηκε για να ραφτούν, να κεντηθούν, να φορεθούν, να φυλαχτούν.

Σήμερα αυτές τις γνώσεις τις βρίσκουμε στα χωριά, αλλά δεν καταγράφονται, δύσκολα μεταφέρονται και διατηρούνται, σχεδόν εξανεμίζονται και σιγά - σιγά ξεχνιούνται μέχρι να εξαφανιστούν. Τις βρίσκουμε ακόμα πίσω από κάθε μία φορεσιά, από τις 2.500 συνολικά,που έχει το ιστορικό Θέατρο Ελληνικών Χορών "Δόρα Στράτου".Δε θα τις δούμε φυλαγμένες ή εκτιθέμενες σε μία προθήκη, αλλά φορεμένες να λικνίζονται μαζί με τους χορευτές του θεάτρου υπό τους ήχους της ελληνικής μουσικής παράδοσης. Κάθε μία φέρει πάνω της ευαίσθητα κεντήματα, χρυσές κλωστές, κοσμήματα, μαντίλες, ζωνάρια, αλλά και πολλές μνήμες που έφτασαν στο θέατρο κατ' ευθείαν από το μπαούλο μιας γυναίκας κάποιου χωριού.

"Επί 30 χρόνια η Δόρα Στράτου αγόραζε παραδοσιακές φορεσιές γυρίζοντας απ' άκρη σ' άκρη την Ελλάδα. Στο μεταξύ οι χορευτές φορούσαν τις στολές που είχε ζωγραφίσει πάνω τους ο Γιάννης Τσαρούχης. Ετσι η συλλογή έφτασε τον αριθμό των 2.500 και πλέον είναι μοναδικά κομμάτια, μουσειακής αξίας, δεδομένου ότι ακόμα και στα χωριά βρίσκεις μόνο μεμονωμένα εξαρτήματα παραδοσιακών φορεσιών και όχι ολόκληρες",μας λέει ο πρόεδρος του ΔΣ του θεάτρου "Δόρα Στράτου", Αλκης Ράφτης.

Καμαρώνει κανείς να τις βλέπει να κινούνται μαζί με τους ήχους του τσάμικου και του συρτού, του ριζίτικου, της σούστας και του μπάλου. Περισσότερο, όμως, πονάει γιατί φθείρονται κάθε μέρα και πιο πολύ. Μόνο δύο γυναίκες έχει τη δυνατότητα το θέατρο να απασχολήσει για τη συντήρησή τους.Και ίσως να ήταν αρκετές αν μπορούσε να παραγγείλει αντίγραφα των φορεσιών, ώστε να μην καταπονούνται οι αυθεντικές. Αλλά το απαγορεύει κατ' αρχήν η... οικονομική στενότητα με την οποία είναι αναγκασμένο να συνυπάρχει το θέατρο. Κι από την άλλη εκείνη η υπέροχη τέχνη του αργαλειού και του κεντήματος χάνεται. Δυσεύρετες οι μοδίστρες και οι κεντήστρες. Περισσότερο δυσεύρετοι οι άντρες κεντητές, οι τερζήδες, που θα φτιάξουν τα κεντήματα των αντρικών φορεσιών, δηλαδή τα τερζίδικα. Οσο για τα ειδικά υφάσματα που απαιτούν οι φορεσιές, αυτά δεν παράγονται πια από τις βιομηχανίες διότι είναι ασύμφορα. Και εκτός από τους τεχνίτες και την τεχνική έχουν χαθεί πλέον και τα υλικά. Πού να βρεθούν πια οι φυτικές ανεξίτηλες βαφές και ποιος γνωρίζει να τις πράξει; "Τα τσαρούχια των χορευτών", λέει ο Α. Ράφτης, "τα παραγγέλνουμε από την Καρδίτσα και είναι το μοναδικό εργαστήριο που έχει απομείνει". Κάποιες φορεσιές έχουν ήδη φθαρεί τόσο πολύ που δεν μπορούν να φορεθούν ενώ οι χρυσοποίκιλτες, όπως εκείνες της Σαλαμίνας, φορούνται μετά φόβου αποκλειστικά σε ειδικές περιπτώσεις.

Κι όμως αυτός ο χώρος που φυλάσσει και προβάλλει εδώ και 45 χρόνια θησαυρούς της λαϊκής παράδοσης, οδηγείται στην απόγνωση και στο κενό. Αιτία είναι η εγκατάλειψή του από την πολιτεία που εκφράζεται με την ελάχιστη και σταδιακά μειωμένη επιχορήγησή του από το υπουργείο Πολιτισμού και τον ΕΟΤ.Ο αργός θάνατος συντελείται διά της ασφυξίας και στο "πρόσωπό" του καταδικάζεται για μια ακόμη φορά, η λαϊκή μας παράδοση, αυτή που για χρόνια τώρα περιφρονείται από την πολιτεία και οδηγείται σε αφανισμό. Διότι το υπουργείο Πολιτισμού είναι εκείνο που θα έπρεπε να περιθάλψει πρώτα και ύστερα να αναδείξει κατ' αρχήν τον υλικό πλούτο που διαθέτειαυτό το ιστορικό θέατρο. Να του δώσει την ευκαιρία να γίνει πηγή γνώσης για τον κόσμο και παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές. Να προκαλέσει ερευνητές ώστε να καταγράψουν τον πλούτο της λαϊκής παράδοσης απ' άκρη σ' άκρη για λογαριασμό του κράτους. Και ίσως εδώ αξίζει να θυμηθούμε ότι είναι ο υπουργός Πολιτισμού που μίλησε για προστασία των άυλων στοιχείων της πολιτιστικής κληρονομιάς και την ενέταξε στο προσχέδιο του αρχαιολογικού νόμου, εννοώντας πιθανόν χορούς, τραγούδια και άλλες παρόμοιες εκδηλώσεις της παράδοσης που δεν έχουν υλική υπόσταση. Ωστόσο η συμπεριφορά προς το θέατρο "Δόρα Στράτου" αποδεικνύει του λόγου το... αναληθές.

Οπως αναφέρει ο πρόεδρος του ΔΣ Αλκης Ράφτης: "Το Θέατρο "Δόρα Στράτου" δίνει περισσότερες από 200 παραστάσεις το χρόνο και απασχολεί 100 περίπου άτομα (10 άτομα μόνιμο προσωπικό και 90 εποχιακούς). Η συλλογή του περιλαμβάνει 2.500 μουσειακές φορεσιές, φορεσιές μοναδικές που λόγω της τραγικής οικονομικής μας κατάστασης, δεν μπορούμε να συντηρήσουμε επαρκώς ή να χρησιμοποιούμε αντίγραφά τους στις παραστάσεις. Παράλληλα, το θέατρο παράγει μεγάλο εκπαιδευτικό, ερευνητικό και εκδοτικό έργο".

"Ο Θησαυρός που συγκεντρώθηκε με μύριους κόπους, κινδυνεύει σήμερα να χαθεί. Χρόνια προσπαθούμε με επιστολές και τηλεφωνήματα να κλείσουμε μία συνάντηση με τον υπουργό Πολιτισμού και το Γενικό Γραμματέα του ΕΟΤ, για να συζητήσουμε το μέλλον του Θεάτρου μας. Ακόμη περιμένουμε απάντηση. Η επιχορήγηση που θα μας δοθεί το Δεκέμβριο είναι 27 εκατομμύρια,όταν οι ανελαστικές μας δαπάνες είναι 100 εκατομμύρια. Κι επιπλέον το θέατρο "Δόρα Στράτου" δεν έχει ακόμα αναγνωριστεί θεσμικά από την πολιτεία".

Το ΔΣ του Θεάτρου "Δόρα Στράτου" ζητά να οριστεί από τα αρμόδια υπουργεία μια επιχορήγηση που να επιτρέπει τη στοιχειώδη λειτουργία του, εξομοιώνοντας αυτό τουλάχιστον με τα Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα. Να δοθεί ένα κονδύλι για τη σταδιακή αντικατάσταση των μουσειακών φορεσιών από πιστά αντίγραφα. Να καλυφθούν τα στοιχειώδη έξοδα για να σταλούν ερευνητές στην επαρχία ώστε να καταγραφεί ό,τι έμεινε από την παράδοσή μας, σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς. Να φροντίσει ο ΕΟΤ για την προβολή του θεάτρου στους ξένους. Γιατί σε αυτή την περίπτωση το θέατρο δεν έχει να παλέψει μόνο με τον εαυτό του και την επιβίωσή του, είναι υποχρεωμένο να συναγωνιστεί με τη φολκλόρ κακογουστιά που περιβάλλει την τουριστική Αθήνα, την Αθήνα γύρω από την Ακρόπολη. Το πλήθος των κοσμικών ταβερνών που μάλλον δυσφημούν τη λαϊκή παράδοση και τους χορούς.

Δήμητρα ΜΥΡΙΛΛΑ