Στην παράδοση της εικαστικής, τουλάχιστον, ποιότητας, που χαρακτηρίζει το σύνολο των βρετανικών ταινιών "εποχής", ανήκει και αυτό το φιλμ του Φιλ Αγκλαντ. Φιλμ που θέλει να περιγράψει σημεία ενός περασμένου καιρού, τα ίδια σημεία που έχουν μεταλλαχτεί σε τέρατα στον σημερινό πληθωριστικό σύγχρονο κόσμο. Φυσικά, το σενάριο αρκείται να παραμείνει με συνέπεια σε ένα παρελθόν αόριστο ως προς την ακριβή χρονολογία του, συγκεκριμένο, όμως, ως προς τον πολιτισμό και τον καθημερινό τρόπο ζωής των ανθρώπων: Πρόκειται, λοιπόν, για την εποχή που οι μετακινήσεις γίνονταν ακόμη με άμαξες και άλογα, που τεράστιες εκτάσεις αγροτικής γης ή δασών ανήκαν σε κάποιον τοπικό άρχοντα, μαζί με τους δρόμους, τα σπίτια και τα μαγαζιά των ανθρώπων που ζούσαν εκεί. Και που μόνοι ελεύθεροι σε αυτές τις ιδιόκτητες εκτάσεις ήταν οι άνθρωποι, όσοι το επιθυμούσαν και το τολμούσαν. Σε ένα τέτοιο σκηνικό ξετυλίγεται λοιπόν το ερωτικό, κατ' αρχήν, δράμα της ταινίας: Στην "κλειστή" κοινωνία ενός χωριού, χωμένου μέσα στο δάσος της κόμισσας Σάρμοντ, όπου οι κάτοικοι συντηρούνται από την ξύλευση των δέντρων, διατηρώντας για αιώνες ένα συγκεκριμένο σύστημα σχέσεων που τουλάχιστον εξασφαλίζει μια μορφή συλλογικής διαβίωσης. Η πρώτη ανατροπή θα επέλθει, όταν έπειτα από χρόνια επιστρέφει στο χωριό από τις σπουδές της η Γκρέις, η κόρη του ξυλέμπορα της περιοχής, παιδικός έρωτας του Τζιλ, ενός νεαρού ξυλοκόπου. Ενώ λοιπόν όλα δείχνουν ότι τα πράγματα μπορούν να ακολουθήσουν ένα φυσιολογικό δρόμο, δρόμο καρδιάς για τον Τζιλ και την Γκρέις, η ζωή τους ξαφνικά μοιάζει σαν προσχεδιασμένη από τα συμφέροντα των "προυχόντων" της επαρχίας. Ο πατέρας προξενεύει την κόρη του με τον διψασμένο για καριέρα τοπικό γιατρό, ο γιατρός δέχεται το προξενιό, η κόρη συμβιβάζεται με έναν τέτοιο γάμο, ο γιατρός σβήνει την ανία της κόμισσας, προσδοκώντας ένα πιο επιφανές ιατρείο και, σε τελική ανάλυση, τα κασέ της ξυλείας, της ανίας, της εξουσίας και της καριέρας στήνουν ένα πλέγμα αόρατο, αλλά και πανίσχυρο πάνω στην καθημερινή ζωή των απλών ανθρώπων. Δεν υπάρχουν στο φιλμ στιγμές "ανακούφισης" με δόσεις πλαστής αισιοδοξίας. Το κλασικό παραμύθι του φτωχού και τίμιου νέου και της πλούσιας, μα παραπλανημένης νέας δεν καταλήγει σε ένα φινάλε υπό τους ήχους του γαμήλιου εμβατηρίου. Ομως, καθώς εξελίσσεται η ιστορία, οι ανατροπές αρχίζουν να εστιάζονται στις πράξεις των ηρώων, στις ρωγμές, που, καθώς εμφανίζονται ανάμεσα σε προσωπικές σχέσεις, τείνουν να αποκτήσουν διαστάσεις κοινωνικής τυπολογίας, στις προσωπικές επιλογές των αδικημένων. Του Τζιλ και της Γκρέις, που συνειδητοποιούν κάποτε πόσο αξίζει ο ένας για τον άλλο και αντιστέκονται, ορθώνοντας μόνο το προσωπικό τους ανάστημα. Μια δύναμη, που δεν παζαρεύεται, όσο κι αν είναι καταδικασμένη να ηττηθεί, αφού αποτελεί μόνο έκφραση βούλησης, πόθου και επιθυμίας. Κι όχι μηχανισμό συναλλαγής, που μπερδεύει την ξυλεία και τα παντρολογήματα σε μια ανατροφοδοτούμενη απρόσωπη οικονομική επένδυση, που σήμερα πια έχει αποκτήσει μορφή, τόσο παράλογη, όσο και επικίνδυνη για την επιβίωση του ανθρώπου και της φύσης. Παλιές ιστορίες... Και μια απορία: Πόσους παραπάνω θεατές πιστεύει ότι θα προσελκύσει στις αίθουσες η εταιρία διανομής, προτιμώντας τον τίτλο "Στη σκιά του πάθους", αντί για τον πρωτότυπο "The woodlanders", ήτοι οι ξυλευτές, οι ξυλάδες ή οι ξυλοκόποι;

Εδώ ο πρωτότυπος τίτλος είναι μονολεκτικός: "Senseless" (μτφ. αναίσθητος). Τι ακούγεται πιο φυσικό σε μια παρέα που συζητάει πώς θα περάσει τη βραδιά; Το "πάμε να δούμε το "δύο υποψήφιοι για την ίδια θέση"" ή το "πάμε να δούμε το "senseless""; (Η σωστή απάντηση στο ερώτημα κερδίζει ένα δωρεάν εισιτήριο για δύο άτομα στην προβολή των "ξυλοκόπων" σε οποιοδήποτε σινεμά της αρεσκείας σας, με δικαίωμα αλλαγής για την προβολή ενός από τα δύο μπλοκμπάστερ "Αρμαγεδών" ή "Γκοτζίλας" σε ένα από τα δεκάδες προεπιλεγμένα σινεμά. Δεκτή στο διαγωνισμό και η συμμετοχή με πιστωτικές κάρτες μέσω Ιντερνετ ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου). Ασχετα, πάντως, από το παραπάνω φιλολογικό δίλημμα, είναι γεγονός ότι ο ελληνικός τίτλος του "Senseless" είναι πραγματικά εύστοχος. "Δυο υποψήφιοι για την ίδια θέση", θα γράφουν οι ταμπέλες στις προσόψεις των σινεμά και η έκπληξη για τον δύσπιστο θεατή, που θα εισχωρήσει στην αίθουσα, έγκειται στο γεγονός ότι ακριβώς περί αυτού πρόκειται... Ο τίτλος τείνει να περιγράψει σε περίληψη ολόκληρη την υπόθεση του έργου, ώστε πια σχεδόν οποιαδήποτε ανάλογη προσπάθεια από τρίτο καθίσταται περιττή. Γιατί ποιος δεν ξέρει πλέον ποιο είναι το σχεδόν "ανθρωποθυσιαστικό" τελετουργικό, που κοντεύει να επιβληθεί για την εξασφάλιση μιας θέσης στην ιεραρχία ορισμένων επαγγελματικών χώρων; Απλώς, για όποιον δεν είχε την τύχη μιας ανάλογης προσωπικής εμπειρίας, η Πηνελόπη Σφίρις που σκηνοθέτησε το φιλμ, επιλέγει την, ας πούμε εκλαϊκευτική, μορφή της κωμωδίας, για να περιγράψει το σύστημα που διέπει τους κανόνες της σταδιοδρομίας σε μια χώρα σαν τις ΗΠΑ και σε ένα χώρο κυριολεκτικά "νευραλγικό", όπως οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί. Ασχετα με την υποτυπώδη και σχηματική δομή του σεναρίου, το φιλμ τελικά τα λέει όλα μέσα από την άνεση που κερδίζει όποιος ξέρει να μιλά "μισοαστεία - μισοσοβαρά". Κεντρικό σκηνικό εδώ ο χώρος παραγωγής χρηματιστικών στελεχών, ένα αμερικανικό πανεπιστήμιο που μοιάζει σαν ο διαγωνισμός αποφοίτησης των σπουδαστών να ταυτίζεται με το διαγωνισμό για την πρόσληψη του "καλύτερου" στο διοικητικό συμβούλιο μιας κάποιας πολυεθνικής. Ο πρωταγωνιστής του φιλμ, ο ένας από τα δύο φαβορί, φτωχός και μαύρος στο χρώμα, εξοικονομεί τα έξοδα των σπουδών του, κάνοντας οποιαδήποτε δουλιά του ποδαριού, πουλώντας το αίμα του στην αγορά αιμοδοσίας και βρίσκοντας, τελικά, μια σχετικά μόνιμη "θέση" σαν πειραματόζωο - δοκιμαστής ενός νέου παρασκευάσματος που πολλαπλασιάζει τις δυνατότητες των αισθήσεων. Ο ανταγωνιστής του, πλούσιος και ξανθός, γιος ενός ισχυρού πολιτικοοικονομικού παράγοντα, θεωρεί σχεδόν βέβαιη την επιτυχία του, χάρη στις διασυνδέσεις του πατέρα του και στη συμμετοχή του σε ένα κλειστό φοιτητικό κλαμπ με αρχαιοελληνικό όνομα, κάτι σαν φοιτητική μασονική στοά ή σαν μια "καθώς πρέπει" "Κου Κλουξ Κλαν" ευυπόληπτων και πολιτισμένων επιστημόνων και ανωτέρων παραγόντων. Φυσικά, όλες αυτές οι καταστάσεις θα ήταν έντονα καταθλιπτικές αν παρουσιάζονταν με μια άμεσα ρεαλιστική μορφή. Ετσι, ίσως γι' αυτό το λόγο, η ταινία ακολουθεί τους δρόμους της κωμωδίας, ώστε να απαλλάξει την ιστορία και το θέμα της από το πραγματικά θανάσιμο φορτίο της, όπως αυτό εκδηλώνεται στην πράξη της ζωής. Ομως, ούτε για χάρη της κωμωδίας είναι δυνατόν να θυσιαστεί η περιγραφή όσων πια έχουν γίνει καθεστώς γύρω από την έννοια της καριέρας. Το γέλιο βγαίνει βεβιασμένα από τα κωμικά ευρήματα και τις υπερβολές που χρησιμοποιούνται γι' αυτό το σκοπό. Και, τελικά, η "μάχη" των δύο υποψηφίων, οι περιπέτειές τους για μια θέση, καταλήγει να μεταφραστεί σε μια νευρική καρικατούρα. Φτηνή αισθητικά, αλλά κοινωνικά αποκαλυπτική.

Αγης ΜΑΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗΣ