Τι εννοούμε όταν λέμε χρήσεις των αρχαίων θεάτρων και πολιτική παραχωρήσεων; Ποια είναι η πρακτική και ποια η ιδεολογική πλευρά του θέματος; Πώς εξασφαλίζεται η προστασία των μνημείων έτσι όπως περιγράφεται στον αρχαιολογικό νόμο, δηλαδή η προστασία του υλικού μέρους αλλά και του ιδεολογικού και αισθητικού τους χαρακτήρα; Κι ακόμα, όταν ένας νόμος περιγράφει με ακρίβεια τι σημαίνει βλάβη, φθορά, υλική και αισθητική αλλοίωση, δε βάζει αναγκαστικά και τα όρια της χρήσης; Τι μπορεί να σημαίνει, λοιπόν, ένας επιπλέον Κανονισμός Χρήσεων,όπως αυτός που εξήγγειλε πρόσφατα ο υπουργός Πολιτισμού, Ε. Βενιζέλος; Οι ειδικοί ευελπιστούν ότι θα προκύψει επιτέλους ένας "χάρτης", που θα βάζει τα πράγματα στη θέση τους. Υπάρχει όμως κι ο φόβος μήπως ο επερχόμενος Κανονισμός ανοίξει παράθυρα στο γράμμα του νόμου. Μήπως δηλαδή είναι μία εξαγγελία εκ του πονηρού. Εξάλλου, ένας νόμος είναι πάντα πιο ισχυρός από έναν Κανονισμό...

Το βέβαιο είναι πως δύσκολα πλέον διακρίνεται η χρήση από την κατάχρηση και η περίπτωση του Ηρωδείου είναι απλώς η πιο κραυγαλέα. Καθώς όλοι αναζητούν την πιστοποίηση του καλλιτεχνικού τους κύρους θεωρούν ως το πλέον κατάλληλο φόντο τα αρχαία μνημεία. Από την άλλη, η Αρχαιολογική Υπηρεσία, μέσω του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου, δεν κράτησε τα όρια και τώρα πια παλεύει να κρατήσει τα προσχήματα. Κι όλα αυτά μέσα στη δίνη ποικίλων πιέσεων διαφόρων προελεύσεων, στις οποίες πρώτα απ' όλα δε θέλουν να αντισταθούν οι πολιτικές ηγεσίες. Διότι στο θέμα "πολιτική των παραχωρήσεων" εντάσσεται και η χρήση του μικρού αρχαίου Θεάτρου της Επιδαύρου, του μη πλήρως ανασκαμμένου και αναστηλωμένου. Εξάλλου, ένα παράδειγμα για το πώς από τη χρήση οδηγούμαστε στην κατάχρηση είναι και η περίπτωση της "Ροτόντα", αφού η χρήση ή η επανάχρηση δεν αφορά μόνο στα θέατρα. Κι εδώ το πρόβλημα εντοπίζεται στο πώς η εκάστοτε πολιτική ηγεσία περιφρουρεί τα δικαιώματα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας στα μνημεία, ώστε να αποκλείει την εκδήλωση τέτοιων αιτημάτων, όπως της Μητρόπολης για τη "Ροτόντα".Και δεν είναι τo μοναδικό. Το σύνηθες πια φαινόμενο είναι, φορείς, δήμοι, κοινότητες να χρησιμοποιούν αρχαία θέατρα ή ό,τι έχει απομείνει από αρχαία θέατρα, ώστε να οργανώσουν φεστιβάλ, εκδηλώσεις και ό,τι άλλο... ανταποδοτικό. Σχεδόν πάντα η αναστήλωση και η συντήρηση ενός μνημείου νοείται μόνο όταν θα "φέρει τα λεφτά της πίσω".

Πού αρχίζει, όμως, και πού τελειώνει ο αποφασιστικός ρόλος της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας; Σίγουρα όπου υπάρχουν ζητήματα κατάστασης διατήρησης, διαφύλαξης του μνημειακού χαρακτήρα και αποτροπής υλικών βλαβών. Ακόμα κι αν δεν μπορεί να υπεισέλθει σε ζητήματα ποιότητας των καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, είναι σαφές ότι μέσα από συγκεκριμένους περιορισμούς αποκλείονται μια σειρά μορφές χρήσεων.

Ενόψει του Κανονισμού Χρήσεων είναι σκόπιμο να ανοίξει ένας διάλογος, αποτυπώνοντας τις απόψεις ειδικών, αρχαιολόγων και στελεχών της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας.

Δήμητρα ΜΥΡΙΛΛΑ