ΝΙΚΟΣ ΖΙΑΣ

(καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, πρώην προϊστάμενος της Διεύθυνσης Βυζαντινών - Μεταβυζαντινών Μνημείων, μέλος του ΚΑΣ):

Η χρήση των αρχαίων θεάτρων υπόκειται στη γενική αρχή ότι το μνημείο - έργο τέχνης - ολοκληρώνεται όταν λειτουργεί, και κατά το δυνατό, η λειτουργία του ευρίσκεται πλησιέστερα ή δεν έρχεται σε αντίθεση με τον αρχικό προορισμό του. Στα αρχαία θέατρα ο αρχικός προορισμός, προφανώς, είναι η διδασκαλία της τραγωδίας και οι παραστάσεις της αρχαίας κωμωδίας. Αρα, υψηλά καλλιτεχνικός και διδακτικός.

Τα αρχαία θέατρα διαφοροποιούνται από πλευράς αρχιτεκτονικής σημασίας, κατάστασης διατήρησης, χρόνου ίδρυσης (αρχαία, ρωμαϊκά κλπ.).

Κατά τη σημερινή χρήση τους πρωταρχικά θα πρέπει να λαμβάνεται πάντα υπόψη: α) η αποφυγή οποιασδήποτε βλάβης άμεσης, δηλαδή του υλικού μέρους του μνημείου, και β) η μη προσβολή του ιδιαίτερου χαρακτήρα του, που συχνά είναι συνδεδεμένος με τα μεγάλα Ιερά της αρχαιότητας (π.χ. Ασκληπιείο Επιδαύρου, Δωδώνη κλπ.).

Πρέπει, λοιπόν, η χρήση να διαφοροποιείται σύμφωνα με τις πιο πάνω προϋποθέσεις. Ετσι, στα κορυφαία μνημεία, όπως το Θέατρο της Επιδαύρου, πρέπει να παρουσιάζονται, από δόκιμους θιάσους και συντελεστές, μόνον αρχαία δράματα και κωμωδίες. Κατ' εξαίρεση και από διεθνώς διακεκριμένους καλλιτέχνες, σε περιορισμένο αριθμό, έργα της νεότερης δραματουργίας, με θέματα εμπνευσμένα από τον αρχαίο κόσμο.

Στα άλλα θέατρα, των οποίων η στατική κατάσταση είναι απολύτως ικανοποιητική, να παρουσιάζονται αρχαία δράματα και κωμωδίες, κλασική μουσική, όπερα, έντεχνη λαϊκή μουσική. Οι παραστάσεις, δε, πρέπει να είναι περιορισμένου αριθμού. Εξαίρεση μπορεί να γίνει ως προς τη συχνότητα για το Ωδείο του Ηρώδου Αττικού.

Αναγκαίες προϋποθέσεις και περιορισμοί είναι, τα σκηνικά να μην καταλαμβάνουν την ορχήστρα, να είναι λιτά, να μην παραβλάπτουν το μνημείο τις ώρες που δε γίνεται παράσταση (Το γράμμα του Αρχαιολογικού Νόμου απαιτεί έγκριση, αλλά κάτι τέτοιο θα κινδύνευε να θεωρηθεί παρέμβαση στην καλλιτεχνική δημιουργία).

Αναγκαία επίσης προϋπόθεση, που θα έλυνε πολλά προβλήματα, είναι η απαγόρευση χρήσης ηχητικών μηχανημάτων και ιδίως μεγεθύνσεως του ήχου. Η ζωντανή μουσική εκτέλεση και η φυσική φωνή των εκτελεστών θα βοηθούσε στην αποφυγή πολλών εκτροπών. Αλλωστε, τα αρχαία θέατρα είναι για όλους ένα σκληρό κριτήριο. Αυτό ισχύει ακόμα και για τους θεατές και για τον τρόπο με τον οποίο παρακολουθούν τις παραστάσεις.