"Αλλαγή σελίδας" στο πολιτικό σκηνικό;

Ο σημερινός δεύτερος γύρος των εκλογών στην ΠΓΔΜ αναμένεται, εκτός απροόπτου, να οριστικοποιήσει τη νίκη μιας "συμμαχίας - έκπληξης" στο πολιτικό σκηνικό της χώρας και ενδεχομένως να δρομολογήσει τη μετα-Γκλιγκόροφ εποχή. Το ποια θα είναι τα χαρακτηριστικά αυτής της "νέας εποχής", όμως, παραμένει ερωτηματικό...

Η τρίτη εκλογική διαδικασία στην ιστορία της χώρας, για την ανάδειξη των 120 μελών του Κοινοβουλίου της, πραγματοποιείται υπό τη σκιά της συνεχιζόμενης βίας και κρίσης στο γειτονικό Κοσσυφοπέδιο, καθώς και της παρατεταμένης "αστάθειας" στην Αλβανία, την οποία δε δείχνει να επιλύει ικανοποιητικά η ανάδειξη της νέας κυβέρνησης υπό τον Παντελί Μάικο.

Αν κι ως σήμερα η Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας κατάφερε να "αποφύγει την εμπλοκή της" στους πολέμους, οι οποίοι συντάραξαν την υπόλοιπη πρώην Γιουγκοσλαβική Ομοσπονδία και να εγκαθιδρύσει ένα δημοκρατικού τύπου πολίτευμα, η εμπειρία της εφαρμογής του συστήματος προκαλεί διαφορετικές αντιδράσεις σε διαφορετικά τμήματα του πολιτικού φάσματος. Την πολιτική ζωή της χώρας σημαδεύουν πάντοτε οι διαχωριστικές γραμμές των εθνοτικών μειονοτήτων και στοιχειώνουν ακόμη οι κατηγορίες περί "διαφθοράς" και παραχάραξης του αποτελέσματος στις εκλογές του 1994, όταν δύο από τα μεγαλύτερα κόμματα μποϊκόταραν το δεύτερο γύρο. Τέσσερα χρόνια πολιτικής "φαγούρας" και εξαντλητικών συζητήσεων απέφεραν την υιοθέτηση του "νέου" εκλογικού νόμου, τον Ιούλιο του 1998.

Υπό το νέο νομοθετικό πλαίσιο, οι κοινοβουλευτικοί εκπρόσωποι αναδεικνύονται μέσω ενός μεικτού συστήματος, πλειοψηφικού και αναλογικού. Από το σύνολο των 120 εδρών, οι 85 εκλέγονται, βάσει του παλιού και οι 35 βάσει του νέου συστήματος. Η εισαγωγή του αναλογικού συστήματος (μετά από συνεχείς πιέσεις κεντρώων και μειονοτικών κομμάτων) δημιούργησε την προσδοκία ότι ένας σημαντικός αριθμός αντιπροσώπων των μειονοτικών κομμάτων θα καταλάμβανε θέσεις στη Βουλή, πλην ο περιορισμός τους σε 35 τη "μετριάζει αρκετά".

Για τους περισσότερους Δυτικούς αναλυτές, όπως για παράδειγμα το International Crisis Group (εκτενείς αναφορές στο "1998 Elections In Macedonia", 9/10/1998) αποτελεί βεβαιότητα ότι η επόμενη κυβέρνηση θα σχηματιστεί από ένα συνασπισμό κομμάτων, στον οποίο θα κυριαρχήσει το Μακεδονικό εθνικιστικό VMRO - DPMNE, αφού δείχνει "εντελώς απίθανη" η διατήρηση του SDSM, των Σοσιαλδημοκρατών του απερχόμενου πρωθυπουργού Μπράνκο Τσερβενκόφσκι, στην εξουσία.

Στο μετεκλογικό σκηνικό, εξέχουσα σημασία αποδίδεται στη μεταχείριση από την κεντρική εξουσία της ΠΓΔΜ προς την αλβανική μειονότητα (πολίτες και πολιτικό προσωπικό), καθώς και η "προθυμία" ή μη των Αλβανών να "συμβιβαστούν" με τα Σκόπια για τη διατήρηση της εσωτερικής πολιτικής σταθερότητας. Αν οι Αλβανοί απόσχουν από την πολιτική ζωή της χώρας, οι εθνοτικές διαφορές θα αποκτήσουν επικίνδυνο βάθος. Στην περίπτωση που αναδειχτεί όπως όλα δείχνουν κυβέρνηση υπό το VMRO - DPMNE και επιχειρήσει να "εξαιρέσει" τους Αλβανούς από την πολιτική σκηνή θα ανατραπεί η ισχύουσα (αν)ισορροπία με επικίνδυνες, όσο και απρόβλεπτες, συνέπειες. Η ριζοσπαστικοποίηση στην αλβανική μειονότητα προβάλλει ήδη απειλητική - τόσο μάλλον που υπήρξαν εφέτος αρκετά δείγματα βίας (βομβιστικών επιθέσεων, πιο συγκεκριμένα) στην ΠΓΔΜ που αποδόθηκαν σε παραφυάδες του Αλβανικού "Απελευθερωτικού Στρατού του Κοσσυφοπεδίου" (UCK), που διέσχισαν τα σύνορα. Δοθείσης της ακόμη περίπλοκης κατάστασης στο Κόσσοβο (όπου το ΝΑΤΟ συνεχίζει να πιέζει μεν για "εφαρμογή" της συμφωνίας Χόλμπρουκ, αλλά αναφέρονται ακόμη αψιμαχίες), η συνέχεια σε τέτοιες εξελίξεις ίσως αποδειχτεί μοιραία για τη συνεκτικότητα της χώρας.

Τα "μεγάλα κόμματα" της χώρας τείνουν να υπέρ-εκπροσωπούνται στη Βουλή βάσει του παρόντος νομοθετικού πλαισίου, γεγονός που οδηγεί αναλυτές να το θεωρούν "τη λιγότερο αναλογική εκδοχή των αναλογικών συστημάτων" (η σε εισαγωγικά διατύπωση ανήκει στον Michael Gallagher, "Proportionality, Disproportionality and Electoral Systems", Electoral Studies, 1991). Το όριο για την εκλογή από τις λίστες των υποψηφίων που αναδεικνύονται στις περιφέρειες με το αναλογικό σύστημα είναι 5%, γεγονός που αναπόφευκτα περιορίζει σημαντικά τις πιθανότητες - σχετικής έστω - "νίκης" για τα μικρά εθνικά κόμματα, αναγκάζοντάς τα να προβαίνουν σε άβολους "πολιτικούς γάμους σκοπιμότητας", με μεγαλύτερους σχηματισμούς.

Η Κρατική Εκλογική Επιτροπή (SEC) συγκέντρωσε και σε αυτήν τη διαδικασία, όπως και το 1990 και το 1994, τα φραστικά πυρά κομμάτων της αντιπολίτευσης, καθώς και πολλών δημοσιογράφων. Σε κύριο άρθρο της με τον εύγλωττο τίτλο "The SEC, C'est Moi", η εφημερίδα των Σκοπίων Ντνέβνικ σημείωνε (30/9/1998) ότι οι ενέργειές της "αντηχούν παλαιοκομματικές πολιτικές" ενώ "καλύπτονται από ένα πέπλο μυστικότητας". Η καθυστέρηση στην πλήρωση σημαντικών προθεσμιών υπογραμμίζουν την ένταση μεταξύ κομμάτων και επιτροπής: η ανάρτηση των λιστών των υποψηφίων έγινε με καθυστέρηση πέντε ημερών, ενώ ο καθορισμός των εκλογικών τμημάτων με δύο μέρες καθυστέρηση. Σημειώνεται "δυσπιστία" πολιτικών και πολιτών προς την ακεραιότητα, την ακρίβεια και τα πρόσωπα/τοποτηρητές του συστήματος. Ανάλογη "δυσπιστία" σημειώνεται και προς τους διεθνείς παρατηρητές, κυρίως αυτούς του ΟΑΣΕ, του οποίου η προκάτοχος οργάνωση (CSCE) είχε το 1994 "εγκρίνει" το αποτέλεσμα, οργίζοντας την αντιπολίτευση.

Η "μεγαλύτερη έκπληξη" στο πολιτικό σκηνικό της ΠΓΔΜ υπήρξε χωρίς αμφιβολία η συμμαχία VMRO - DPMNE και DA του Βάσιλ Τοπουρκόφσκι. Τα δύο κόμματα, όπως σημειώνουν πλείστοι όσοι Δυτικοί αναλυτές (π. χ. η Washington Post) δεν είναι καν "ιδεολογικά συγγενή", και η εκλογική τους σύμπραξη μάλλον ως αιτία της έχει την προσωπική φιλοδοξία των ηγετών τους.

Με τη συμμαχία αυτή το VMRO - DPMNE απεκδύεται του μανδύα του "φιλο - Βουλγαρικού" πολιτικού σχηματισμού (αν και τα μέλη του που έχουν κατηγορηθεί ως "προσκείμενα στη Σόφια" παραμένουν ψηλά στην ιεραρχία). Ενώ ο Τοπουκόρφσκι θα μπορέσει να αξιοποιήσει τις πολύ καλές του διεθνείς σχέσεις, για να προωθήσει τις "προεδρικές" του βλέψεις. Ο τελευταίος εξήγησε τους λόγους του συνασπισμού, με το επιχείρημα ότι πρόκειται για "δύο κόμματα της αντιπολίτευσης" που αμφότερα διακατέχονται από το αίσθημα της "ανάγκης αλλαγής".

Ο συνασπισμός υπόσχεται, αν σχηματίσει κυβέρνηση, να φέρει "οικονομική ανάπτυξη", να βελτιώσει το εκπαιδευτικό σύστημα και να ανοίξει "ανελέητο πόλεμο κατά του εγκλήματος". Κατηγορεί την κυβέρνηση ότι "καταλήστευσε" 600 εκατομμύρια μάρκα διαμέσου των ιδιωτικοποιήσεων, κι απειλεί "να φέρει τους υπεύθυνους σε δίκη". Επίσης, μιλά για ένα Σχέδιο Ανανέωσης και Ανάπτυξης (POR), με βάση εξωτερική βοήθεια. Ο ίδιος ο Τοπουκόρφσκι μιλά για 1 δισ. δολάρια εξωτερικών επενδύσεων στη χώρα. Ακόμη, για τη δημιουργία θέσεων εργασίας για 120.000 ανθρώπους, και ευρύ κύμα ιδιωτικοποιήσεων. (Ντνέβνικ, συνέντευξη με τον Τοπουκόρφσκι, Ιούλιος 1998).

Ο απερχόμενος πρωθυπουργός Τσερβενκόφσκι κατηγόρησε στην προεκλογική εκστρατεία χωρίς περιστροφές τον Τοπουκόρφσκι για την πολιτική πλατφόρμα του κόμματός του. Δεν έμεινε απλώς σ' αυτήν: προχώρησε σε "προσωπικού ύφους" αιτιάσεις και υπονοούμενα, λέγοντας (στη Nova Makedonija, 25/9/1998) ότι ο Τοπουκόρφσκι "προδίδει τα διεθνή συμφέροντα της Μακεδονίας και του Μακεδονικού λαού... αυτοί που υπόσχονται ένα δισ. δολάρια από το εξωτερικό πρέπει να πουν στο λαό ποιος θα τα δωρίσει". Ενδεχομένως, οι δηλώσεις του απερχόμενου πρωθυπουργού, αν ο συνασπισμός VMRO - Δημοκρατικής Εναλλαγής σχηματίσει κυβέρνηση, θα του κοστίσουν δίωξή του και γενικότερο κλίμα "ρεβανσισμού". Εξ άλλου, είναι προφανές το ότι ο Τοπουκόρφσκι προσβλέπει σε ανάδειξή του στην Προεδρία τον επόμενο χρόνο, όταν ο "ενοποιητικός" παράγων, που ακούει στο όνομα Κίρο Γκλιγκόροφ, αποσυρθεί.

Το αποτέλεσμα των εκλογών του 1994 απέφερε την κυριαρχία ενός κόμματος, του SDSM (Σοσιαλδημοκράτες), και το σχηματισμό κυβέρνησης μιας σχετικά άνετης πλειοψηφίας. Αυτή τη φορά κάτι τέτοιο μοιάζει απίθανο. Μέχρι στιγμής πράγματι το "επικρατέστερο" κόμμα για το σχηματισμό κυβέρνησης είναι το VMRO - DPMNE, όχι όμως χωρίς τη συνεργασία άλλων κομμάτων, με φυσικά "σίγουρη" αυτή της Δημοκρατικής Εναλλαγής (DA). Οι Αλβανοί διστάζουν, αλλά οι "μετριοπαθέστεροι" ενδέχεται να προσχωρήσουν σε μια τέτοια κυβέρνηση. Πολύ λιγότερο πιθανό μοιάζει το ενδεχόμενο οι απερχόμενοι Σοσιαλδημοκράτες και το VMRO να συμμαχήσουν, αλλά παρ' όλη την "ακρότητά" του το σενάριο δεν μπορεί να αποκλειστεί εντελώς.

Τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα από τον πρώτο γύρο υποδεικνύουν ότι ο συνασπισμός VMRO - DPMNE και Δημοκρατικής Εναλλαγής τα "καταφέρνουν" εκτός απροόπτου να συγκεντρώσουν τις 50 έδρες που ήλπιζαν, ενώ στη συνέχεια θα προσπαθήσουν να επιτύχουν συμμαχίες, με κάποιους ανεξάρτητους ή μικρά κόμματα, για να σχηματίσουν κυβέρνηση με απόλυτη πλειοψηφία 61 εδρών. Αλλά η προσδοκία στις τάξεις των δύο κομμάτων ότι θα "προσελκυστούν οπωσδήποτε" Αλβανοί ανεξάρτητοι στη συμμαχία μοιάζει, αν δεν είναι ανεδαφική, να αντηχεί υπερβολική αισιοδοξία.

Ο συνασπισμός των αλβανικών κομμάτων, μάλλον τα πάει καλύτερα από όσο ανέμενε, καθώς ήδη από τον πρώτο γύρο συγκέντρωνε 10 έδρες (αναλογική εκπροσώπηση) και στο δεύτερο γύρο των μονοεδρικών περιφερειών αναμένει να καταλάβει τουλάχιστον άλλες 17. Το πώς αυτές θα κατανεμηθούν ενδεχομένως θα κρίνει και τη στάση των εκπροσώπων της Αλβανικής μειονότητας, αν δηλαδή θα είναι "συμβιβαστική" ή πιο "ριζοσπαστική" (όπως υποδείκνυε άρθρο της αλβανικής εφημερίδας της ΠΓΔΜ Flaka e Vellazerimit, 11/09/1998)...

Το σκηνικό αναμένεται κατ' αρχάς να "ξεκαθαρίσει" στα μέσα της επόμενης εβδομάδας, οπότε και θα γίνει σαφές αν η "συμμαχία - έκπληξη" των VMRO - DPMNE και Δημοκρατικής Εναλλαγής θα μπορέσει να σχηματίσει κυβέρνηση και υπό ποιους όρους. Θα πρέπει ίσως να περιμένει κανείς περισσότερο για τη διακρίβωση των συνεπειών της εξέλιξης στο πολιτικό σκηνικό της χώρας, όπως και στον βαλκανικό χάρτη...

Μπ. Γ.