Κίνδυνος διαμελισμού της Νέας Γιουγκοσλαβίας;

Η κατάσταση στη Γιουγκοσλαβία περιπλέκεται ολοένα και περισσότερο. Κοινή πεποίθηση είναι ότι η δημοτικότητα του Σέρβου Προέδρου έχει μειωθεί, από 31% το Νοέμβρη του 1996 σε 25% το Δεκέμβρη του ίδιου χρόνου. Οι δε ηγέτες της αντιπολίτευσης, Ντγίντγιτς και Ντράσκοβιτς, λαβαίνουν από 2 και 4% στους αντίστοιχους μήνες. Ο ακροδεξιός Σέσελι λαμβάνει 3 και 6% αντίστοιχα. Χαρακτηριστικό της απάθειας στην οποία έχουν οδηγήσει το σερβικό λαό είναι ότι στην ερώτηση ποιον προτιμάτε, 28% απάντησε το Δεκέμβρη κανέναν. Σε παράλληλη δημοσκόπηση πρώτος σε δημοτικότητα είναι ο Μιλόσεβιτς με 45%, ενώ ακολουθεί ο Kostunica με 38%, που πρόσκειται στην αντιπολίτευση. Η δημοσκόπηση έγινε από την αντιπολιτευόμενη εφημερίδα "Blic" στο Βελιγράδι, τον καιρό που οι διαδηλώσεις των οπαδών της αντιπολίτευσης και των φοιτητών ήταν στο αποκορύφωμά τους. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός και ο χρόνος που βγήκε στη δημοσιότητα η δημοσκόπηση, τη στιγμή, δηλαδή, που όλος ο δυτικός Τύπος είχε στην ουσία ξεγράψει τον Μιλόσεβιτς. Το νέο ποιοτικά στοιχείο το τελευταίο διάστημα είναι ότι η αντιπολίτευση ζητά την προκήρυξη πρόωρων εκλογών, τον εκδημοκρατισμό της χώρας και των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Στόχος που βρήκε συμπαραστάτες τόσο τον Πατριάρχη Παύλο, όσο και μέρος του στρατεύματος, το οποίο φαίνεται διασπασμένο. Το ζητούμενο και η αγωνία όλων είναι, ποιες θα είναι οι συνέπειες της κρίσης, αφού ίσως αυτή επεκταθεί σ' όλη τη Βαλκανική.

Ο μεγάλος πονοκέφαλος είναι το Κοσσυφοπέδιο. Μια περιοχή με 90% Αλβανόφωνους, όπου τα τελευταία έξι χρόνια επικρατούσε μια επιφανειακή ηρεμία. Τελευταία, τα κρούσματα εθνικιστικής βίας εκατέρωθεν έχουν ενταθεί. Η Αλβανία διά στόματος Μπερίσα δηλώνει πως "το έθνος θα αντιδράσει ενωμένο σε περίπτωση ένοπλης σύγκρουσης στο Κόσοβο". Επίσης, μην ξεχνάμε ότι στην περιοχή λειτουργεί επίσημα σταθμός της CIA και ότι ο Ρουγκόβα συχνά - πυκνά συναντιέται με δυτικούς κύκλους, που επιθυμούν την αλλαγή του εδαφικού status quo. Προσωρινά ο Μιλόσεβιτς δείχνει να εκμεταλλεύεται το γεγονός, κατηγορώντας την αντιπολίτευση για αποσταθεροποίηση, που δίνει την ευκαιρία στους Κοσοβάρους να δημιουργούν εντάσεις. Η μεταφορά της κρίσης στο Κόσοβο βολεύει τον Μιλόσεβιτς, αρκεί να γίνει σταδιακά και όχι απότομα, παίρνοντας ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Αυτό γιατί κηρύσσοντας κατάσταση έκτακτης ανάγκης αδειάζει την αντιπολίτευση με το επιχείρημα "της εθνικής ομοψυχίας" και αφ' ετέρου καθαρίζει εν τη γενέσει της τη νέα ανταρσία. Ομως, σε κάθε περίπτωση η περιοχή δεν προσφέρεται για πειράματα, γιατί μια πιθανή έκρηξη θα έχει απρόβλεπτες συνέπειες στα Βαλκάνια και όχι μόνο. Ακόμη, οι σχέσεις Μαυροβουνίου και Σερβίας περνάνε σοβαρή δοκιμασία παρ' όλες τις κυβερνητικές διαψεύσεις. Χαρακτηριστικά, ο μητροπολίτης Μαυροβουνίου Ντέντζις μιλά για "δημοκρατική αντιμετώπιση της επιθυμίας για ανεξαρτησία, εφόσον και όταν οι κάτοικοι το επιθυμούν". Ισως το τελευταίο σενάριο που κυκλοφορεί για προσπάθεια ανάληψης του προεδρικού θώκου με αυξημένες αρμοδιότητες από τον Μιλόσεβιτς και της πρωθυπουργίας από τον Μαυροβούνιο Μπουλάτοβιτς έχει σχέση με το κλείσιμο αυτού του επικίνδυνου ρήγματος. Πρόβλημα όμως φαίνεται να ανακύπτει και στη Βοϊβοντίνα. Οι κινήσεις για την απόκτηση της χαμένης από τον καιρό του πολέμου αυτονομίας έχουν πληθύνει τελευταία. Σενάρια και προοπτικές μάλλον δυσοίωνες για το μέλλον της χώρας.

Τα πράγματα, όμως, ούτε στην αντιπολίτευση είναι ξεκάθαρα. Η διάσταση απόψεων είναι φανερή, τόσο στη βάση, όσο και στην κορυφή. Ο Ντράσκοβιτς, όντως ακραίος εθνικιστής, με τις κραυγές του για "χαμένες πατρίδες", δεν εμπνέει εμπιστοσύνη. Χαρακτηριστικό της πολιτικής του ημιμάθειας είναι ότι πρόσφατα αποκάλεσε βλάκες τους φοιτητές, χάνοντας σοβαρή επιρροή. Ο Ντγίντγιτς, σπουδαγμένος στη Γερμανία, μ' ανάλογη κουλτούρα, φαίνεται ότι είναι το ατού των Ευρωπαίων. Η πρόσφατη συνάντησή του με τον Κίνγκελ στη Βόννη, αλλά και η άρνησή του στην πρόσκληση Κλίντον για επίσημη επίσκεψη στις ΗΠΑ, πιστοποιούν το γεγονός. Η κυβέρνηση εκμεταλλεύεται το γεγονός αυτό και τον αποκαλεί πιόνι των Γερμανών, μια κατηγορία βαριά, αφού οι Σέρβοι φημίζονται για τα αντιγερμανικά τους αισθήματα. Η Πέσιτς, τρίτη στην παρέα, δεν ασκεί σοβαρή επιρροή. Ο δε πολιτικός της λόγος, φτωχός, βασίζεται στην άρνηση, χωρίς συγκεκριμένες προτάσεις. Οι φοιτητές αποτελούν την αιχμή του δόρατος στις προσπάθειες ανατροπής του Μιλόσεβιτς. Με τη φαντασία και μαχητικότητα που τους διακρίνει κρατούν ζωντανές τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις, τώρα μάλιστα που απομαζικοποιούνται αισθητά αυτές του Ζάγιεντο. Το σημαντικό όμως είναι ότι στην πλειοψηφία τους δεν πιστεύουν στις ιδέες της αντιπολίτευσης. Απλά έχουν κουραστεί από τις διακηρύξεις περί σοσιαλισμού, όταν δίπλα τους βλέπουν τις τεράστιες κοινωνικές ανισότητες και τη μαφία κράτος εν κράτει. Εξάλλου, να μην ξεχνάμε ότι ανάμεσα στους διαδηλωτές υπάρχουν πολλοί πρόσφυγες. Αυτοί στην ουσία διαδηλώνουν ενάντια στον Μιλόσεβιτς, βλέποντας στο πρόσωπό του τον άνθρωπο που υπέγραψε τη συνθήκη Ντέιτον. Συνθήκη που ήταν η αφορμή του ξεριζωμού τους από τις πατρογονικές τους εστίες. Είναι δηλαδή αντι-Αμερικανοί. Απλά πιάστηκαν από τις κούφιες εθνικιστικές διακηρύξεις της αντιπολίτευσης, μη ξέροντας και αυτοί σε τι ελπίζουν.

Η κυβερνητική συμμαχία Μιλόσεβιτς και η κυβερνητική συμμαχία SPS - JUL η Nova Demokratija φαίνονται να τα έχουν χαμένα. Προφανώς δε μέτρησαν καλά το μπόι τους. Ξεχνάνε ότι πλέον οι συνθήκες άλλαξαν και ότι η εποχή του πολέμου, που ο κόσμος είχε συσπειρωθεί μπρος στον "κοινό εχθρό", πέρασε. Τώρα ο λαός αυτό που απαιτεί είναι οικονομική ανάπτυξη και ευημερία, κάτι που δε βλέπει να γίνεται. Οι κινήσεις τακτικής της κυβέρνησης δεν απέδωσαν όσο έλπιζαν. Η αναγνώριση των επαρχιακών δήμων, η μείωση της τιμής του ρεύματος και μιας σειράς άλλων καταναλωτικών προϊόντων δεν ήταν αρκετά για να κοπάσουν οι διαμαρτυρίες. Αλλά ούτε και οι υποσχέσεις του Μιλόσεβιτς για χρονιά μεταρρυθμίσεων και γρήγορης μετάβασης στην οικονομία της αγοράς, με τις ιδιωτικοποιήσεις των επιχειρήσεων, δε φαίνεται να ανακόπτει το κύμα των διαδηλώσεων. Αξίζει ωστόσο να σημειωθεί ότι οι οικονομικοί κύκλοι του Βελιγραδίου αμφιβάλλουν για την ειλικρίνεια των διακηρύξεων. Αυτό γιατί μια σειρά πρωτοκλασάτα στελέχη και υπουργοί της κυβερνητικής συμμαχίας κατέχουν διευθυντικές θέσεις στις κρατικές επιχειρήσεις και φοβούνται ότι θα χάσουν τη δουλιά τους. Από κοντά έρχονται και οι απειλές του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ). Σήμερα η Γιουγκοσλαβία χρειάζεται 600 εκατομμύρια δολάρια για αποπληρωμή ενός ελάχιστου μέρους του εμπορικού της χρέους και 2 δισεκατομμύρια δολάρια για μερική αποκατάσταση των συνεπειών του πολέμου. Το ΔΝΤ αρνείται την καταβολή των πιστώσεων αυτών με τη δικαιολογία του αργού ρυθμού των ιδιωτικοποιήσεων. Πάντως ο Μιλόσεβιτς φαίνεται να υποχωρεί μπρος στις απειλές. Ηδη πριν τα Χριστούγεννα ο αντιπρόεδρος της σερβικής κυβέρνησης, Νίκολα Σαϊνοβιτς, συναντήθηκε με στελέχη της επενδυτικής τράπεζας "Wasserstein - Parella and Company", με τα οποία συζήτησε το ενδεχόμενο ιδιωτικοποίησης σημαντικών βιομηχανιών, αλλά και μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

Οι επιδιώξεις των ιμπεριαλιστών είναι ευκρινείς ως προς τη στρατηγική τους, που είναι η συνέχιση της κρίσης στην περιοχή για ίδιον όφελος. Οι Αμερικανοί πιέζουν για τις ισορροπίες. Από τη μια βλέπουν τον Μιλόσεβιτς ως εγγυητή της Συνθήκης του Ντέιτον και τον άνθρωπο που μετεξέλιξε το πρώην ΚΚ σε σοσιαλδημοκρατικό κόμμα. Από την άλλη, όμως, διαισθανόμενοι ότι οι συσχετισμοί των δυνάμεων στο εσωτερικό αλλάζουν γοργά, είναι ρευστοί, προσπαθούν σταδιακά να προσεταιριστούν και την αντιπολίτευση, ανησυχώντας για τις εθνικιστικές κραυγές της. Αλλωστε, δεν ήταν τυχαία η πρόσκληση Ντγίντγιτς στις ΗΠΑ. Ακόμη, φοβούνται τις δηλώσεις των βετεράνων - εθελοντών του πολέμου για τρομοκρατικές ενέργειες στο Κόσοβο, που ίσως τινάξουν στον αέρα τη Συμφωνία του Ντέιτον. Από την άλλη, οι Γερμανοί ευθύς εξαρχής ήθελαν την πτώση της κυβέρνησης. Αυτό γιατί κατανοούν ότι οι Αμερικανοί έστω και με το πιστόλι στον κρόταφο έχουν εντάξει τη Σερβία σε χώρο της δικής του επιρροής. Σε αυτήν την κατεύθυνση κινείται μάλλον και η επίσκεψη Πάγκαλου. Το ΠΑΣΟΚ είναι το μόνο σοσιαλδημοκρατικό κόμμα που διατηρεί άριστες σχέσεις με το SPS. Αυτή του την επιρροή τη χρησιμοποιεί στην κατεύθυνση της ικανοποίησης των δυτικοευρωπαϊκών συμφερόντων. Διεξάγεται δηλαδή ένας ενδοϊμπεριαλιστικός πόλεμος με θύμα το λαό της Γιουγκοσλαβίας. Τελειώνοντας θα τονίσουμε ότι στην παρούσα φάση οι ιμπεριαλιστές επεξεργάζονται και εφαρμόζουν τα σενάριά τους για τη μετα-Μιλόσεβιτς εποχή.

Φώτης - Αγγελος ΜΠΕΛΕΡΗΣ