Σε αντίθεση με την υπόλοιπη Κεντρική Αμερική και τη Δομινικανή Δημοκρατία, όπου αγνοήθηκε η λαϊκή ετυμηγορία, η Κόστα Ρίκα είναι η πρώτη χώρα του ημισφαιρίου που υποβάλλει, σήμερα, σε δημοψήφισμα την επικύρωση της λεγόμενης Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου (TLC) που υπέγραψε με την Ουάσιγκτον το 2004. 2,7 εκατομμύρια πολίτες καλούνται να ψηφίσουν για μια συμφωνία οι επιπτώσεις της οποίας ξεπερνούν κατά πολύ τις εμπορικές πλευρές και έχουν σχέση με την ίδια την εθνική ανεξαρτησία και ακεραιότητα.

Στην Κόστα Ρίκα από το 1949 έχει δημιουργηθεί το λεγόμενο κράτος πρόνοιας, και οι πολίτες αυτής της κεντροαμερικανικής χώρας απολαμβάνουν κάποιες κοινωνικές εγγυήσεις, που όμως έχουν διαβρωθεί πολύ, λόγω των αντιλαϊκών πολιτικών και των σκληρών νεοφιλελεύθερων μέτρων των τελευταίων 20 χρόνων. Ωστόσο, μερικά κεκτημένα ισχύουν ακόμα σε ευαίσθητους τομείς, όπως η Παιδεία, η Υγεία, προγράμματα κατοικίας και διάφορες δημόσιες υπηρεσίες που συνεχίζουν να βρίσκονται σε κρατικά χέρια.

Το ερώτημα είναι, τι θα συμβεί μετά από τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος; Οι υποστηρικτές του ΝΑΙ, με πρώτη την κυβέρνηση του δεξιού Οσκαρ Αρίας, υπέρμαχου του άκρατου νεοφιλελευθερισμού, και το κόμμα του Εθνική Απελευθέρωση, σε συμμαχία με το Απελευθερωτικό Κίνημα, προβάλλουν μία καθαρή απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Λένε, λοιπόν, ότι εφόσον κερδίσει το ΟΧΙ, αυτό θα σημάνει την άμεση απώλεια θέσεων εργασίας, την πτώση των εξαγωγών και μία δραστική μείωση των ξένων επενδύσεων, ενώ όλα αυτά θα οδηγήσουν σε μία κρίση με απρόβλεπτες συνέπειες. Οι Κοσταρικανοί, σύμφωνα με αυτούς, θα χάσουν τα λίγα που τους έχουν απομείνει σε κοινωνικά και πολιτικά θέματα.

Από την πλευρά τους οι υποστηρικτές του ΟΧΙ, με επικεφαλής το Πατριωτικό Κίνημα ενάντια στην TLC, του οποίου ηγείται ο πρύτανης του Τεχνολογικού Ινστιτούτου, Εουχένιο Τρέχος, προσπάθησαν να καταρρίψουν έναν έναν αυτούς τους μύθους με δουλιά μυρμηγκιού, σπίτι σπίτι, σε συγκεντρώσεις σε συνοικίες, σε συνδικαλιστικές συνελεύσεις και σε κάποιες περιπτώσεις από άμβωνες. Με ελάχιστα οικονομικά μέσα, κατάφεραν να πετύχουν, σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, μια ανοδική δυναμική που φτάνει το 54% αυτών που λένε «όχι». Η τακτική τους απλή, αλλά αποτελεσματική, οι ψηφοφόροι θα πρέπει να κοιτάξουν γύρω τους πριν αποφασίσουν πού θα ρίξουν την ψήφο τους.

Μετά από 13 χρόνια «ελεύθερου εμπορίου» με τις ΗΠΑ η οικονομία του Μεξικού λιμνάζει, ο μικρομεσαίος παραγωγός αγρότης εξαφανίστηκε και η πραγματική αγοραστική δύναμη της χώρας είναι μόλις ένα τέταρτο της αντίστοιχης των βόρειων γειτόνων. Στο Σαλβαδόρ στη διάρκεια του 2006, ενώ ίσχυε η συμφωνία, οι εξαγωγές στις ΗΠΑ μειώθηκαν κατά 2,5%, ενώ οι εισαγωγές αυξήθηκαν 5,3% και το εμπορικό έλλειμμα αυξήθηκε από 872.000.000 δολάρια στο 1.080.000.000 δολάρια. Ας σημειωθεί ότι οι εισαγωγές από τις ΗΠΑ ήταν κυρίως κρέας, κοτόπουλο, γαλακτοκομικά, ρύζι, προϊόντα από τα οποία ζουν χιλιάδες οικογένειες του Σαλβαδόρ, οι οποίες βρέθηκαν εκτός αγοράς. Στο Μεξικό και στο Σαλβαδόρ το αποτέλεσμα της εφαρμογής της TLC ήταν η απώλεια θέσεων εργασίας και η μείωση των εξαγωγών και όχι το αντίθετο. Το ίδιο σκηνικό και στην Ονδούρα και στη Γουατεμάλα. Σε γενικές γραμμές παρατηρείται ότι η επίδραση της TLC στο εμπορικό ισοζύγιο των χωρών όπου ισχύει, είναι άκρως αρνητική. Σε μόνο ένα χρόνο εφαρμογής της συμφωνίας, προκλήθηκε μείωση της τάξης των 1.455 δισ. δολαρίων στο πλεόνασμα που είχαν αυτές οι χώρες με τις ΗΠΑ, πέφτοντας από τα 1.532 δισ. δολάρια το 2005 στα μόλις 77 δισ. δολάρια το 2006. Αυτή η απογοητευτική τάση ενισχύεται. Το 2007 τα στοιχεία δείχνουν ότι η Κεντρική Αμερική έπαψε να έχει ένα θετικό ισοζύγιο στις εμπορικές συναλλαγές με τις ΗΠΑ και τώρα είναι ελλειμματικό. Χωρίς αμφιβολία αυτά τα νούμερα του US International Trade Commission (http://www.usitc.gov) μιλούν από μόνα τους... και είναι ιδιαίτερα εύγλωττα.

Η προεκλογική εκστρατεία διεξήχθη σε κλίμα όξυνσης, που χαρακτηρίστηκε από απειλές και εκφοβισμούς. Ακόμα, όπως κατήγγειλε το Κόμμα Δράσης των Πολιτών, κύρια πολιτική δύναμη της αντιπολίτευσης, διαπιστώθηκε ότι αξιωματικοί της Διεύθυνσης Ασφάλειας είχαν αναλάβει τη φύλαξη ψηφοδελτίων και άλλων εξαρτημάτων που θα χρησιμοποιούνταν στο σημερινό δημοψήφισμα. Εδώ να θυμίσουμε και το σκανδαλώδες υπόμνημα που έστειλε ο αντιπρόεδρος Κέβιν Κάσας στον Πρόεδρο Αρίας, με το οποίο τον παρακινούσε να χρησιμοποιήσει μια στρατηγική εκφοβισμού υπέρ του ΝΑΙ και μετά τη γνωστοποίηση του οποίου αναγκάστηκε σε παραίτηση. Αν και το Ανώτατο Εκλογοδικείο επιβεβαιώνει ότι το όλο θέμα ερευνάται, οι οργανώσεις υπέρ του ΟΧΙ δεν αποκλείουν ότι έχουν ήδη γίνει πράξη κάποιες από τις προτάσεις του αντιπροέδρου, ενώ χαρακτηρίζουν την ύπαρξη αυτού του απαράδεκτου κειμένου μία από τις πιο σκοτεινές και επαίσχυντες σελίδες στην ιστορία της χώρας.

Οι υποστηρικτές του ΟΧΙ έκλεισαν την προεκλογική τους εκστρατεία, την περασμένη Κυριακή, με μία μεγαλειώδη πορεία, στην οποία συμμετείχαν γύρω στις 150.000 λαού. Η πορεία πραγματοποιήθηκε στην 147η επέτειο από την εκτέλεση του Προέδρου Χουανίτο Μόρα, ο οποίος ηγήθηκε του Εθνικού Πολέμου ενάντια στον Βορειοαμερικανό εισβολέα, Ουίλιαμ Ουόκερ.