Μπορεί το ΥΠΕΧΩΔΕ να θριαμβολογεί, υποστηρίζοντας ότι το ποσοστό ανακύκλωσης απορριμμάτων στη χώρα μας μέχρι το τέλος του 2007 ανήλθε στο 24% έναντι 6% που ήταν το 2003, ωστόσο η αλήθεια είναι πολύ διαφορετική. Το σύστημα ανακύκλωσης συσκευασιών με διαλογή στην πηγή, το γνωστό με τους μπλε κάδους, όχι μόνο νοσεί, αλλά όπως αποδεικνύεται, ενώ χαρατσώνει τους εργαζόμενους μέσω της αγοράς συσκευασμένων προϊόντων ευρείας κατανάλωσης, προσφέρει νέα κέρδη σε ορισμένες επιχειρήσεις, που έτσι κι αλλιώς θησαυρίζουν από το εμπόριο μεταχειρισμένων προϊόντων, όπως το χαρτί!

Ολα αυτά βέβαια γίνονται με ευθύνη των κυβερνήσεων ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, που σε συνεργασία με τους εκπροσώπους τους στην ΚΕΔΚΕ - καθώς και του ΣΥΝ - επέτρεψαν την ιδιωτικοποίηση των συστημάτων εναλλακτικής διαχείρισης απορριμμάτων.

Ολα ξεκίνησαν με το νόμο 2939/2001 με τον οποίο δόθηκε η δυνατότητα ιδιωτικοποίησης των εναλλακτικών συστημάτων διαχείρισης απορριμμάτων. Στη συνέχεια με την απόφαση 106453/20-2-2003 του ΥΠΕΧΩΔΕ εγκρίθηκε το «Σύστημα Συλλογικής Εναλλακτικής Διαχείρισης ΣΣΕΔ - Ανακύκλωση», που αποτέλεσε τη βάση για τη σύσταση της «Ελληνικής Εταιρείας Αξιοποίησης και Ανακύκλωσης ΑΕ». Με την απόφαση αυτή τότε συμφώνησε η ΚΕΔΚΕ συμμετέχοντας με 35% στο μετοχικό κεφάλαιο της προαναφερόμενης Ανώνυμης Εταιρείας. Η ΚΕΔΚΕ, δηλαδή, αντί να υποστηρίξει τη σύσταση ενός δημοτικού φορέα που θα αναλάμβανε τη διαχείριση της ανακύκλωσης, δέχτηκε να εκχωρηθεί αυτή σε έναν ιδιωτικό φορέα, «αδειάζοντας» άλλες πρωτοβουλίες του Ενιαίου Συνδέσμου Δήμων και Κοινοτήτων και άλλων συνδέσμων ΟΤΑ.

Τα αποτελέσματα πλέον είναι γνωστά.

Οι επιδόσεις του ιδιωτικού συστήματος που διαχειρίζεται τα δημοτικά απόβλητα συσκευασιών είναι τραγικές, παρότι κοστίζει πανάκριβα στον ελληνικό λαό, αφού υπολογίζεται ότι η ΕΕΑΑ ΑΕ εισπράττει ετησίως από εισφορές των υπόχρεων παραγωγών αποβλήτων συσκευασίας (οι οποίοι βέβαια τις έχουν ήδη μετακυλίσει στις τιμές των προϊόντων τους, δηλαδή στον τελικό καταναλωτή - τη λαϊκή οικογένεια) 30 εκατ. ευρώ περίπου.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ίδιας της εταιρείας, όπως ανακοινώθηκαν σε πρόσφατη Ημερίδα που διοργάνωσε το ΤΕΕ, το 2007 είχε καλύψει μόλις το 38,28% του στόχου για τον οποίο είχε δεσμευτεί για το 2006! Δηλαδή, ενώ ο στόχος ήταν να ανακυκλωθούν 174.450 τόνοι υλικών συσκευασιών, ανακυκλώθηκαν μόλις 67.919 τόνοι.

Προκειμένου να μετριάσει την αποτυχία του το συγκεκριμένο ιδιωτικό σύστημα έχει εντάξει στα αποτελέσματά του και την ανακύκλωση υλικών συσκευασίας που αξιοποιούνται μέσω του Εργοστασίου Μηχανικής Ανακύκλωσης (ΕΜΑΚ), (ανήκει στον ΕΣΔΚΝΑ και βρίσκεται στα Ανω Λιόσια), που για το 2007 έφτασαν τους 29.100 τόνους. Και πάλι, όμως, οι συνολικοί 97.000 τόνοι δεν καλύπτουν το στόχο που έχει τεθεί στην εν λόγω εταιρεία. Ετσι, παρά τις προβλέψεις του νόμου, εντάσσει στα αποτελέσματά της και ταυτόχρονα επιδοτεί τις βιομηχανίες που εμπορεύονται παραδοσιακά απόβλητα συσκευασιών (όπως τα χαρτοκιβώτια), δηλαδή ασκούν ήδη μια επικερδή δραστηριότητα! Με τον τρόπο αυτό επιδοτήθηκαν πέρσι οι βιομηχανίες αυτές με 5.081.614 ευρώ για 225.026 τόνους ανακυκλώσιμων υλικών, εκ των οποίων 185.580 τόνοι αποτελούνται από χαρτί και χαρτόνι. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στην Ημερίδα του ΤΕΕ οι βιομήχανοι αυτοί επιδοτήθηκαν από την ΕΕΑΑ ΑΕ με 22,58 ευρώ ανά τόνο!

Τα ερωτήματα προκύπτουν αβίαστα: Με ποια λογική και με βάση ποια διάταξη του νόμου και με ποια διαδικασία αποφασίστηκε, σε μια περίοδο μάλιστα μάλιστα άνθησης του εμπορίου δευτερογενών υλικών, μαζί και των αποβλήτων συσκευασίας, λόγω της κατακόρυφης ανόδου του κόστους της ενέργειας, να ανταμείβονται με τεράστιες επιδοτήσεις κερδοφόρες επιχειρήσεις, σε βάρος, όπως θα δούμε παρακάτω, όσων δήμων ασχολούνται με την ανακύκλωση; Με ποια κριτήρια επιλέχθηκαν οι συγκεκριμένες επιχειρήσεις. Τα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα...

Οπως επισημαίνει η Οργανωτική Επιτροπή της Ημερίδας του ΤΕΕ, «συγχύσεις και ερωτηματικά προκαλεί, επίσης ο εναγκαλισμός της επί δεκαετίες ευημερούσας επιχειρηματικής ανακύκλωσης με το ΣΣΕΔ - Ανακύκλωση και η εκτροπή προς αυτήν, χωρίς μάλιστα να παρουσιάζεται - ως όφειλε - νομική τεκμηρίωση, των πολύτιμων πόρων από τα χειμαζόμενα ταμεία των δήμων που θα μπορούσαν, εάν τους διέθεταν, να προωθήσουν σημαντικά την ανακύκλωση. Πολύ περισσότερο που δεν παρέχεται κανένα στοιχείο που να συνδέει το τεράστιο ύψος της υπόψη επιδότησης με κάποια συγκεκριμένα, εξ αυτής αποτελέσματα. Θεωρούμε ότι πρέπει να επανεξεταστεί η εκτός του εγκεκριμένου πλαισίου δράσης εμπλοκή των μεγάλων εμπόρων πλαιοχάρτου και άλλων υλικών με το Σύστημα, η οποία (α) νοθεύει τα αποτελέσματα της διαφορικής ανακύκλωσης, και (β) εκτρέπει σημαντική ποσότητα πόρων προς επιτυχημένους επιχειρηματίες του κλάδου, αντί να τους διαθέσει για την ανάπτυξη της ανακύκλωσης στους δήμους».

Σύμφωνα με το νόμο και το Επιχειρησιακό της Σχέδιο τα έσοδα του συστήματος ανακύκλωσης που διαχειρίζεται η ΕΕΑΑ ΑΕ υποχρεούται να τα διαθέτει στους δήμους για την προώθηση της ανακύκλωσης σε επίπεδο χώρας. Οπως θα δούμε όμως ούτε αυτό συμβαίνει.

Το σύστημα αυτό μέχρι τώρα δε χρηματοδοτεί τους δήμους που συμμετέχουν άμεσα σ' αυτό, παρότι αυτοί αναλαμβάνουν την αποκομιδή των συλλεγόμενων υλικών συσκευασιών και επιβαρύνονται με ένα καθαρό κόστος που ανέρχεται σε 168 ευρώ ανά τόνο, παρακρατώντας αυθαίρετα τα οφειλόμενα σ' αυτούς ποσά.

Αντίθετα, επιδοτεί μόνο κάποιους δήμους που λειτουργούν ανεξάρτητα προγράμματα ανακύκλωσης (π.χ. Ζάκυνθος, Λάρισα κ.ά.) με 24,88 ευρώ τον τόνο, δηλαδή μόνο το 12,9% του συνολικού κόστους που όφειλε να καλύψει και το οποίο ανέρχεται σε 193 ευρώ ο τόνος.

Την ίδια στιγμή που παρακρατεί 168 ευρώ ανά τόνο από τους δήμους, όπως είδαμε προηγούμενα επιδοτεί τους βιομηχάνους εμπορίας ανακυκλώσιμων υλικών, ενώ χρηματοδοτεί τον εργολάβο του μεγαλύτερου ιδιωτικού Κέντρου Διαχείρισης Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ) που βρίσκεται στην Αττική με 1.689.651 ευρώ, εγγυώμενη ένα πολύ σημαντικό κέρδος!

Εντύπωση προκαλεί η στάση της ΚΕΔΚΕ, η οποία αντί να απαιτήσει, έστω και τώρα, να αναλάβουν οι Δήμοι το σύνολο της διαχείρισης του τομέα της ανακύκλωσης αποβλήτων, με πρόσφατες παραστάσεις στον υπουργό ΠΕΧΩΔΕ «κατόρθωσε» να πάρει υποσχέσεις για ψίχουλα.

Ειδικότερα πρόσφατα το ΥΠΕΧΩΔΕ ανακοίνωσε ότι η ΕΕΑΑ ΑΕ... δέχεται να χρηματοδοτήσει τους δήμους κλιμακωτά και με βάση τις επιδόσεις τους! Ετσι, με 30 ευρώ θα επιδοτεί ένας δήμος όταν τα υλικά συσκευασίας που οδηγούνται στην ανακύκλωση δεν υπερβαίνουν τους 8 τόνους ανά κάτοικο και φτάνει στα 70 ευρώ το ανώτατο, όταν ο αντίστοιχος δήμος οδηγεί στην ανακύκλωση 30 τόνους και πάνω ανά κάτοικο.

Οπως εύκολα καταλαβαίνει κανείς, ακόμη και το ανώτατο όριο αν πιάσει κάποιος δήμος, πάλι δε θα καλύπτει ένα κόστος τουλάχιστον 100 ευρώ ανά τόνο, που, σύμφωνα με τη μέχρι τώρα πρακτική, θα κοιτάξει να το πάρει από τη λαϊκή οικογένεια μέσω των ανταποδοτικών τελών...

Αλλα σοβαρά ζητήματα που προκύπτουν στον τομέα της ανακύκλωσης είναι:

• Οι ελλείψεις στο θεσμικό πλαίσιο, όπως το ΠΔ για την ανακύκλωση του έντυπου χαρτιού (προφανώς επειδή δε συμφέρει στους μεγαλοεκδότες), και το ΠΔ για την ανακύκλωση αποβλήτων από τις εκσκαφές και κατεδαφίσεις (προφανώς επειδή δε συμφέρει στους μεγαλοκατασκευαστές). Παράλληλα, παραμένει ανενεργός ο Εθνικός Οργανισμός Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών και Αλλων Προϊόντων (ΕΟΕΣΔΑΠ), 7 χρόνια μετά την ίδρυσή του.
• Σημαντικό πρόβλημα υπάρχει στην αξιοποίηση του εδαφοβελτιωτικού υλικού που προέρχεται από τις εγκαταστάσεις μηχανικής ανακύκλωσης, καθώς δεν έχει θέσει σχετικές προδιαγραφές η νομοθεσία.
• Σοβαρό ζήτημα υπάρχει σχετικά με την ορθολογική διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων που προκύπτουν από τη διαχείριση συσκευών (ηλεκτρονικά, συσσωρευτές, οχήματα, κ.ά.), καθώς δεν υπάρχουν μονάδες επεξεργασίας.
• Υπάρχει έλλειψη Κέντρων Διαχείρισης Ανακυκλώσιμων Υλικών, ενώ τα Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων δεν υλοποιούνται με ολοκληρωμένες εγκαταστάσεις (διαλογή στην πηγή, ανακύκλωση, σταθμοί μεταφόρτωσης, εργοστάσια μηχανικής ανακύκλωσης) αλλά μόνο με την κατασκευή ΧΥΤΑ, με αποτέλεσμα να ξεσηκώνονται εύλογες κοινωνικές αντιδράσεις, όπως γίνεται για παράδειγμα στη Θεσσαλονίκη και στη Λευκίμμη Κέρκυρας. Αυτό γίνεται, σύμφωνα με την εκτίμηση της προαναφερόμενης ημερίδας του ΤΕΕ, καθώς τα προγράμματα υποχρηματοδοτούνται, προφανώς για να προωθηθούν με ΣΔΙΤ που θα χαρατσώσουν διπλά το λαό.

«Η ανακύκλωση παραμένει θύμα μιας συνολικότερης αντιλαϊκής πολιτικής γύρω από τη διαχείριση των απορριμμάτων, που αναπτύσσεται σταθερά τα τελευταία χρόνια από τις κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ», όπως τόνισε χαιρετίζοντας την ημερίδα που προαναφέραμε ο βουλευτής του ΚΚΕ Ν. Γκατζής. Παράλληλα, επισήμανε ότι με τη συνενοχή και των εκπροσώπων τους στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, όπως και του ΣΥΝ, επέτρεψαν την ιδιωτικοποίηση της ανακύκλωσης, φορτώνοντας το κόστος στις πλάτες των εργαζομένων. Επίσης, ανέφερε ότι «η πρόσδεση της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ με τα συμφέροντα των μεγαλοεκδοτών είναι περισσότερο από εμφανής», καθώς καθυστερεί επί 7 χρόνια το ΠΔ για την ανακύκλωση του έντυπου χαρτιού.