Με τις ταινίες του Αλέν Ρενέ (Χιροσίμα Αγάπη μου), τα πράγματα σοβαρεύουν! Ο θεατής που θα βρεθεί στην αίθουσα πρέπει να καταβάλει κόπο. Πολύ κόπο. Ο κινηματογράφος του Ρενέ, συμφωνείς - διαφωνείς μαζί του, δεν είναι «διασκεδαστικός». Απαιτεί την προσοχή σου και τη συμμετοχή σου.

Στην οθόνη δεν ξεδιπλώνονται απλώς κάποιες σπάνιας αισθητικής εικόνες, τρέχουν και πολλές σοβαρές ή λιγότερο σοβαρές φιλοσοφικές ανησυχίες. Πολλοί προβληματισμοί για τον άνθρωπο και τις συμπεριφορές του. Οι διάλογοι των ταινιών του Ρενέ θέλουν μεγάλη προσοχή στο διάβασμα. Οι περισσότεροι λένε σοβαρά πράγματα. Αλλοι, όμως, λένε λαθεμένα ή περιορίζονται σε εντυπωσιακά, αλλά ξεπερασμένα φιλοσοφικά τσιτάτα. Και στις δυο περιπτώσεις απαιτείται προσοχή. Τα ζητήματα που βάζει στις ταινίες του απαιτούν επιστημονικές αποδείξεις. Δεν είναι τυχαίος ο τίτλος του φιλοσόφου, που συνοδεύει τον Γάλλο δημιουργό. Και σαν φιλόσοφος αφήνει τη φαντασία του να καλπάζει. Η επιστήμη και ο θεατής είναι αυτοί που θα τακτοποιήσουν τα πράγματα...

«Ο θείος από την Αμερική», ενώ είναι μια πανέμορφη κινηματογραφικά ταινία, μια ταινία γεμάτη θερμοκρασίες, καλούς ηθοποιούς, ωραίους χώρους, λειτουργικές μουσικές και σιωπές, χαρακτήρες που αναπτύσσονται μαζί με την ιστορία, έξυπνες παρεμβολές με αποσπάσματα παλιών ταινιών στα οποία εμφανίζονται τρία «τέρατα» του γαλλικού κινηματογράφου, Ζαν Γκαμπέν, Ζαν Μαρέ και Ντανιέλ Νταριέ, αποσπάσματα που βοηθούν την εξέλιξη της ιστορίας, την ίδια στιγμή είναι και ένα σοβαρό, τουλάχιστον για την αγωνία που εκφράζει, φιλοσοφικό δοκίμιο! Μια φιλοσοφική - καλλιτεχνική σπουδή για τον άνθρωπο και την κοινωνία.

Το θέμα που η ταινία βάζει για συζήτηση είναι η συμπεριφορά του ανθρώπου κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες. Αλλά και η διαμόρφωση του ανθρώπινου χαρακτήρα μέσα από την εκπαίδευση (οικογένεια, σχολείο, θρησκεία, παραδόσεις). Μια διαμόρφωση, η οποία εκδηλώνεται μέσα από τις συμπεριφορές του. Ο Ρενέ, ακουμπώντας πάνω στις θεωρίες του ψυχολόγου Χένρι Λαμπορίτ, μας δείχνει, με παραδείγματα, πως όταν ο άνθρωπος βρεθεί πιεσμένος από μια συγκεκριμένη κατάσταση έχει δυο επιλογές για να ενεργήσει! Να απομακρυνθεί ή να επιτεθεί. Από την απόφαση που θα πάρει θα γεννηθούν νέα προβλήματα. Τα οποία με τη σειρά τους απαιτούν νέες αποφάσεις. Ο άνθρωπος, τελικά, μοιάζει με έναν κλεισμένο σε ένα κλουβί ποντικό. Ο οποίος προσπαθεί να ανοίξει διόδους για να διαφύγει (από το πρόβλημα). Αυτή η προσπάθεια τον κάνει επιθετικό τόσο προς τους άλλους, όσο και προς τον εαυτό του. (Μια σειρά ασθένειες με κορυφαία αυτή του στρες προκαλούνται από την προσπάθεια του ανθρώπου να λύσει τα προβλήματά του, χωρίς να επιτεθεί στον «εχθρό», χωρίς να κόψει το κεφάλι σε αυτό που τον καταπιέζει).

Αν κάποιος δεν έχει έρθει σε επαφή, δε γνωρίζει την υλιστική φιλοσοφία, δεν κατέχει τον διαλεκτικό υλισμό, δεν προσέγγισε την κοινωνία, τον άνθρωπο και τα προβλήματά του με διαλεκτικό τρόπο, τότε θα παρακολουθεί την ταινία του Ρενέ με ανοιχτό το στόμα. Και με αγωνία! Οι πληροφορίες που θα παίρνει θα τον εντυπωσιάζουν. Και θα τον αγχώνουν! Στο επίπεδο της καταγραφής δεν παρουσιάζει μεγάλες ατέλειες. Σχεδόν όλοι θα συμφωνήσουμε μαζί του. Τα προβλήματα βρίσκονται στο διά ταύτα! Θα πρέπει να σημειώσουμε πως όλες αυτές οι πληροφορίες, για να γίνουν κατανοητές, δίνονται με απλά παραδείγματα. Τρεις διαφορετικές ιστορίες, δεμένες με χαλαρούς δεσμούς μεταξύ τους, βοηθάνε τις προσπάθειες του σκηνοθέτη. Οι ήρωες των ιστοριών σαν πειραματόζωα, όπως το ποντίκι που προαναφέραμε και το οποίο έρχεται και επανέρχεται στην ταινία, δοκιμάζονται, παλεύουν, αντιδρούν, πληγώνουν και πληγώνονται. Ολα αυτά, βέβαια, έχουν στο μεταξύ εξηγηθεί. Ο ψυχολόγος Λαμπορίτ και ο Ρενέ είναι, μάλλον, ξεπερασμένοι εδώ. Αλλάζοντας το κοινωνικό - πολιτικό - οικονομικό περιβάλλουν αλλάζουν τα προβλήματα και, βέβαια, αλλάζουν και οι ανθρώπινοι χαρακτήρες. Επομένως και οι αγώνες και οι αγωνίες του ανθρώπου. Ο άνθρωπος έχει διαμορφωθεί έτσι ή αλλιώς, γιατί είναι τέτοια τα προβλήματα που αντιμετωπίζει. Τα οποία σαν τέτοια απαιτούν αντίστοιχες λύσεις. Λύσεις για τις οποίες, όταν δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις, προκαλείται το στρες... Μένοντας τα πράγματα ως έχουν, ο άνθρωπος θα είναι κλεισμένος στο ίδιο κλουβί με το ποντίκι της ταινίας. Και θα γίνεται επιθετικός και απέναντι στους άλλους και απέναντι στον εαυτό του! Και τα προβλήματα θα παραμένουν!..

Πολλοί θεατές, οι φιλοσοφικά και πολιτικά σωστά πληροφορημένοι, σίγουρα θα διαφωνήσουν με τις λύσεις που προτείνονται ή δεν προτείνονται από την ταινία. Με τα προβλήματα που βάζει ή δε βάζει η ταινία. Ομως, και αυτοί θα εκτιμήσουν την προσπάθεια και την επιμονή του Ρενέ να θεωρεί τον κινηματογράφο πεδίο πνευματικών μαχών. Χώρο στον οποίο, μέσω της διασκέδασης, μπορεί να παραχθεί γνώση. Και γι' αυτόν το λόγο ο Ρενέ έχει το σεβασμό μας. Σε μια περίοδο (1980) που ο κινηματογράφος είχε, πια, σχεδόν ολοκληρωτικά υποκύψει στο εμπόριο και στη φθηνή διασκέδαση, αυτός επέμεινε φιλοσοφικά και πολιτικά. Χάρις σε αυτόν, και σε αυτόν, ο ευρωπαϊκός κινηματογράφος θεωρείται σκεπτόμενος κινηματογράφος.

Παίζουν: Ζεράρ Ντεπαρντιέ, Νικόλ Γκαρσιά.