Ο Πρόδρομος και Βαπτιστής του Χριστού κατέχει την πρώτη θέση στο χορό των αγίων. Εφτά φορές τον γιορτάζουμε σε έξι διαφορετικούς μήνες. Αν προσθέσουμε σε αυτές τις γιορτές και τις αντίστοιχες για τον Ιωάννη τον Θεολόγο, τον Χρυσόστομο, τον Ελεήμονα, τον Ρώσο, τον Ερημίτη, τον Δαμασκηνό και τον Κουκουζέλη, τότε καταλαβαίνουμε γιατί ο λαός λέει ότι «Κάθε μέρα δεν είναι τ' Αγιαννιού» (τις μέρες των γιορτών όσο να 'ναι η ανοχή μας στους φορτικούς και αδιάκριτους είναι μεγαλύτερη). Το όνομα Γιάννης είναι από τα πιο συνηθισμένα ανδρικά ονόματα, με 9% του ανδρικού πληθυσμού - τα πρωτεία κατέχει ο Γιώργος με 11%. Αυτό και οι συχνές γιορτές του Αγίου Ιωάννη είναι η αφορμή και για την παροιμία «Κόψε πρίνο, καμ' Αντώνη κι από κουμαργιά Μανώλη, κι αν ρωτάς και για το Γιάννη, ό,τι ξύλο κόψεις κάνει» ή «Κόψε ξύλο καμ' Αντώνη κι άλλο για Μανώλη, και τον άτυχο το Γιάννη κάθε ξύλο τον εφτιάνει» (τα ευτελή πράγματα γίνονται από οποιοδήποτε υλικό). Είναι τόσο άτυχος, «Ούτε ποτέ χαρά'ς το Γιάννη, ούτε τώρα'ς τα παιδιά του», που συμβολίζει αυτούς που κατατρέχει η τύχη. «Κατά το μαστρο-Γιάννη και τα κοπέλια του».

Τον Γιάννη (έβρ. Y(eh)okhanan =) στον οποίο ο Θεός έχει δείξει την εύνοιά του, ο θυμόσοφος λαός τον έχει «προικίσει» με αρκετές παροιμίες. Πενήντα περίπου (κάποιες, που μόνη πηγή ήταν το διαδίκτυο, δεν τις καταγράψαμε). Δε λείπει από καμιά περίσταση, «Οπου γάμος και τραπέζι και ο Γιαννάκης εις τη μέση», πάντα παρείσακτος όμως. Οπου παροιμία και ένας Γιάννης παρών. Τον Γιάννη που είναι πολυπληθές όνομα και καλύπτει ένα εύρος χαρακτήρων χρησιμοποιεί ο λαός για να εκφράσει το απόσταγμα της πείρας του, τα διδάγματα για τις πράξεις και τις σκέψεις των ανθρώπων. «Ολη μέρα καλογιάννη και το βράδυ κακογιάννη» λέει ο λαός για αυτούς που μας καλοπιάνουν για να πετύχουν το σκοπό τους και όταν γίνεται η δουλειά τους δε μας δίνουν σημασία. «Κάλλια καλογιάννης παρά κακογιάννης», γιατί προτιμότερο είναι να επαινείς παρά να κατηγορείς, αλλά και «Οχι Γιάννη μόνο καλογιάννη» για τους ταυτολογούντες (όμοια και η «Τα ίδια Γιάννη μου, τα ίδια Κωνσταντή μου»). Για αυτούς που ταιριάζουν λέμε «Αδερφός του Γιάννη είναι ο Παρασκευάς» ή «Ηυρ' ο Χατζή Γιάννης τον καημένο Παπαγιάννη. Βρήκε τον όμοιό του» και «Πιάσ' το Γιάννη τον άπιαστο» γι' αυτά που είναι αδύνατο να γίνουν.

Στα παλιά τα χρόνια, τότε που δεν υπήρχαν τα κατάλληλα θεραπευτήρια, όσους «δε στέκαν στα καλά τους» τους έστελναν στις μονές όπου τους φρόντιζαν οι μοναχοί. Γι' αυτό ακούμε να λένε «αυτός είναι για τον άγιο (ή τον όσιο) τάδε», ανάλογα με το πού ήταν αφιερωμένη η μονή της περιοχής. Πολλοί οι Αϊ - Γιάννηδες, πολλές και οι μονές, οπότε «αυτός είναι για τον Αϊ - Γιάννη».

Από το λαϊκό «παροιμιαστήριο» όπου θα βρει κανείς πρακτικές αλήθειες και παραγγέλματα για τη ζωή ή μια εξήγηση γι' αυτό που συμβαίνει στην κοινωνία και στη φύση ούτε «(Μόνο) ο Γιάννης ο σπανός μας λείπει» και ας τον θεωρούν ασήμαντο. Η ανάγκη κάνει τον άνθρωπο να γίνει πολυτεχνίτης και εξαίρεση δεν είναι ούτε ο Γιάννης «Και παπάς έγινες Γιάννη; Ετσι θέλει ο δάσκαλός μου». Οταν ο άνθρωπος μαθαίνει να γράφει το όνομά του έχει κάνει και το πρώτο βήμα για την ολοκλήρωσή του, γι' αυτό και ο λαός προτρέπει «Γράψε Γιάννη γράμματα και γράψε τ' όνομά σου». Γι' όσους άλλα ζητούν και άλλα επιδιώκουν «Γιάννη γύρευε και Νικόλα καρτέρει» και γι' αυτούς που θεωρούν τα πιθανά ως σίγουρα «Ακόμα δεν τον είδαμε Γιάννη τον βαφτίσαμε». Σε μια αμφίρροπη αναμέτρηση «Φοβάται ο Γιάννης το θεριό και το θεριό τον Γιάννη». Τέλος, μια επίκαιρη παροιμία που χαρακτηρίζει αυτούς που με τις πράξεις τους μας έχουν προκαλέσει μεγάλο κακό και έρχονται μετά να μας βοηθήσουν: «Να σε κάψω Γιάννη, να σ' αλείψω λάδι». Κάτι τέτοιο συμβαίνει με τις εκάστοτε κυβερνήσεις που με τα μέτρα που παίρνουν επιδεινώνουν τους όρους διαβίωσης και έρχονται μετά με το λάδι (ψίχουλα που τα πληρώνουμε πάλι εμείς) να μας ξεγελάσουν.

Πολλές παροιμίες παρουσιάζουν τους Γιάννηδες πνευματικά ανεπαρκείς «Αν είχαν οι Γιάννηδες γνώση, θα μας δάνειζαν καμπόση» και πρωτάπειρους «Σαράντα πέντε Γιάννηδες ενός κοκόρου γνώση» (το λέμε ειρωνικά για τις πολλές διατυπωμένες και συνάμα ανόητες απόψεις), «Ο Γιάννης καβάλα στ' άλογο και τ' άλογο αραδούσε». Ολες οι ανθρώπινες αδυναμίες προσωποποιημένες στους Γιάννηδες. Πασίδηλα τα ελαττώματά τους «Οπου ακούς Μαρία και Γιάννη βάλε ψάρια στο τηγάνι». Είναι διπρόσωποι «Εξω Γιάννης μέσα Σουλεϊμάνης». Αθεράπευτα αδιόρθωτοι «Τι έχεις Γιάννη; Τι είχα πάντα», «Δεν είναι Γιάννης - είναι Γιαννάκης», «Γιάννης πήγες, Γιάννης ήρθες» για όποιον δεν είχε νου να επωφεληθεί από την ευκαιρία που του δόθηκε. Απληστοι και πλεονέκτες «Ολα τα φαγιά του Γιάννη», ενεργούν μόνο για πάρτη τους «Γιάννης κερνάει, Γιάννης πίνει». Καταγίνονται με ό,τι τους ενδιαφέρει αδιαφορώντας για οτιδήποτε άλλο «Ολοι μιλούν για τ' άρματα και ο Γιάννης για την πίτα». Οκνηροί, προκειμένου να αποφύγουν τη δουλειά προφασίζονται διάφορα «Πότε ο Γιάννης δεν μπορεί, πότε ο κώλος του πονεί». Παρασύρονται εύκολα απ' τους άλλους «Σέρνει ο Γιάννης το Γιαννάκη, κι η Γιαννάκαινα το Γιάννη». Μέσα σε όλα αυτά είναι και παντογνώστης, «Ποιος κλάνει; Τον Γιάννη ρώτα». Τέλος, είναι τυχερός όποιος πάρει σαφή απάντηση από τον Γιάννη, που συνήθως απαντά άλλ' αντ' άλλων «Γεια σου Γιάννη; Κουκιά σπέρνω...» και με ασυναρτησίες «Γεια σου Γιάννη, τα καράβια τα μικρά και τα μεγάλα».

Σε όλες στις χώρες υπάρχει ένα όνομα που συνδέεται με φάρσες και παθήματα. Στη Γαλλία το Φρανσουά, στις ΗΠΑ το Τζο, στην Ιταλία το Τζοβάνι κλπ. Στην Τουρκία το Αλή, που εμφανίζεται και σε αρκετές ελληνικές παροιμίες. Οπως στην παροιμία «Αν ο Αλής γίνεται Γιάννης, κι η όρνιθα κταπόδι» που δηλώνει αυτά που είναι απίθανα και αδύνατο να γίνουν. Στους μουσουλμάνους οι Χασάν είναι οι περισσότεροι και ο λαός λέει «Ισα Γιάννης ίσα Χασάνης», μια και τα όμοια πράγματα από την ουσία ξεχωρίζουν (και γι' αυτούς που δε διαφέρουν στα ήθη, αλλά μόνο κατά τα ονόματά τους «Από το Γιάννη ως το Λιό, τύφλα να 'χουνε και οι δυο»).

Το αντίστοιχο δημοφιλές θηλυκό είναι το Μαρία. Σε αρκετές παροιμίες Γιάννης και Μαρία κάνουν «ντουέτο»: «Μπρος Μαρία και πίσω Γιάννης» (ή «Μπρος Μαρία και πίσω Ρήνη κι από πίσω Καταιρήνη») λένε αυτοί που ενοχλούνται ταυτόχρονα από πολλούς. «Αλλη καμιά δε γέννησε, μόνο η Μαριώ τον Γιάννη», για τους κομπορρήμονες και επαιρόμενους για συνηθισμένα πράγματα. «Σ' τον μπιρισμένο τον καιρό δυστυχισμένη χώρα, εγώ η Μάρω Δέσποινα κι ο Γιάννης Θεολόγος» όταν επικρατεί διαφθορά, διαπλοκή, αναξιοκρατία κλπ. (όπως σε όλα τα εκμεταλλευτικά συστήματα) και τα δημόσια αξιώματα καταλαμβάνουν οι ανίκανοι και οι ανήθικοι.

Ισως είμαστε και εμείς λίγο αγνώμονες και αχάριστοι απέναντί τους, «Τα καλά του Γιάννη θέμε, και το Γιάννη δεν τον θέμε». Οσα όμως και να του σούρνουν με τις παροιμίες «Ξέρ' ο Γιάννης τ' έχ'ς τον τορβά του», όπως όλοι που ξέρουν τι πράττουν και καθώς είναι άφοβος και τολμηρός δεν ενδίδει στις απειλές κανενός, όσο ισχυρός κι αν είναι αυτός «Γύρευ' αγά μου τη δουλειά σου κι ο Γιάννης δεν είναι για χαράτζι». Ανθρωπος καλόβουλος «Οπου Γιάννης και μάλαμα», που ενσαρκώνει όλα τα ανθρώπινα προτερήματα «Σπίτι χωρίς Γιάννη, προκοπή δεν κάνει», ο ιδανικός σύζυγος για κάθε γυναίκα, «Γιάννη είχα, Γιάννη έχω κι αν ποτέ μου θα χηρέψω, πάλι Γιάννη θα γυρέψω», και αναντικατάστατος.

Κλείνουμε αυτό το αφιέρωμα στους Γιάννηδες με τις θερμότερες ευχές, όπως και σε όλους τους εορτάζοντες των ημερών. Και με μια υπόμνηση: Οι ευχές δε θα 'χουν αντίκρισμα αν συνεχίσεις Γιάννη στην ανεμελιά σου και δε φορέσεις τα ταξικά γυαλιά σου. Οσο ολιγωρείς και αποδέχεσαι παθητικά αυτά που άλλοι αποφασίζουν για σένα, θα σε συνοδεύει η λαϊκή ρήση «ήθελές τα κι ήπαθές τα, γεια σου Γιάννη Μπαρλαφέτα».

Και αρχή καλός μας χρόνος...