Η συνάδελφος Ελένη Τράιου μας προσκαλεί σε ένα συναρπαστικό αλλά και πολύ μεθυστικό ταξίδι στην ιδιαίτερη πατρίδα της, τη Νάουσα.

«Κατά τη μυθολογία στη νοτιοανατολική πλαγιά του Βερμίου, εκεί που βρίσκεται σκαρφαλωμένη σήμερα η Νάουσα, έζησε η Σεμέλη και γέννησε το θεό Διόνυσο. Αλλά και ο Σειληνός, ο καλύτερος χορευτής του κόσμου, έζησε εκεί. Και οι Νύμφες περιδιάβαιναν τα σκιερά μονοπάτια των λόφων και λούζονταν στα ζωογόνα νερά του Ολγανου.

Το μυστήριο και η σαγήνη του τοπίου αγγίζει τους θνητούς στο πέρασμα των αιώνων και η έκρηξη έντονων συναισθημάτων εκφράζεται καίρια στους στίχους του ποιητή που γοητευμένος εξαίρει τις αρετές των Ναουσαίων ανταρτών με τα μακριά μαλλιά, που ξαποσταίνουν, με μια κούπα κρασί στο χέρι, δίπλα στα παγωμένα νερά της Αράπιτσας.

«Πόσον η καρδιά μου μητέρα, επιθυμεί να γίνω αρχιληστής, να φορώ μαύρο (λερωμένο) υποκάμισον, να φέρω δυο πιστόλια εις τη ζώνη μου, ακονισμένο το σπαθί εις τον ώμο μου να είμαι κλέφτης εις τα βουνά της Νιάουστας, να διασκεδάζω παντοτινά εις την ωραίαν Νιάουστα».

Ολη σχεδόν η ζωή της πόλης και σήμερα ακόμη επιβεβαιώνεται με τη σχέση αυτή. Η παράδοση, τα ήθη και έθιμα είναι συνδεδεμένα με το κρασί. Το πανάρχαιο έθιμο της Μπούλας, που ζωντανεύει κάθε χρόνο τη διάρκεια της απόκριας έχει σχέση με διονυσιακές λατρείες. Το κρασί, το τσίπουρο ρέει άφθονο, ειδικά αυτές τις μέρες.

Το 1971 στο Ζάππειο, γινόταν η Διεθνής Εκθεση του Κρασιού. Πήγα εκεί, ως μαθητευόμενη τότε ρεπόρτερ για να καλύψω το γεγονός και με μεγάλη έκπληξη άκουγα τους ειδικούς να εκθειάζουν το κρασί της Νάουσας. Με κάποια περηφάνια, είπα στο διπλάνο μου ότι η Νάουσα είναι η ιδιαίτερη πατρίδα μου. Κυριολεκτικά με έσυρε μπροστά στους Γάλλους εκπροσώπους για να με παρουσιάσει.

Το 1972 στις προθήκες ενός βιβλιοπωλείου στο κέντρο του Λονδίνου, φιγουράρει το βιβλίο του Πίτερ Γκριν «Alexanter of Macedon» εκδόσεις «Πέλικαν». Ο Γκριν, έκανε κλασικές σπουδές στο Κέιμπριτς και δίδαξε ελληνική ιστορία και λογοτεχνία σε διάφορα πανεπιστήμια. Εγραψε πολλά βιβλία με αναφορές στην Ελληνική Μυθολογία και Ιστορία. Στο βιβλίο του για τον Αλέξανδρο, ήμουν σίγουρη ότι θα αναφερόταν στη Νάουσα... Πράγματι βρήκα ένα ολόκληρο Κεφάλαιο, αφιερωμένο στο τρίγωνο Βέροια - Νάουσα - Εδεσσα με τον τίτλο «Οι κήποι του Μίδα». Στη σελίδα 55 διάβασα ότι ο Φίλιππος, όταν ο Αλέξανδρος ήταν περίπου 13 χρονών, αποφάσισε να του δώσει ανώτερη μόρφωση. Η Πελλα δεν ήταν, κατά την άποψη του Φιλίππου, το κατάλληλο μέρος για το νεαρό πρίγκιπα. Ετσι σ' ένα ειδυλλιακό περιβάλλον, με έντονη διονυσιακή ατμόσφαιρα από πλατάνια, σπηλιές και πηγές από τις οποίες αναβλύζουν παγωμένα νερά, χτίζει την Περιπατητική Σχολή του ο Αριστοτέλης και ο νεαρός πρίγκιπας, μαζί με τους βασιλικούς του φίλους, μυείται στη φιλοσοφία, την τέχνη και τα μαθηματικά από τον πατέρα της λογικής. Η θέση αυτή, γνωστή σήμερα, ως Ισβόρα, είναι στις παρυφές του Βερμίου και δίπλα από τη Μίεζα. Από αυτούς, κατά τους αρχαιολόγους Πέτσα και Φάκλαρη, προέρχονται οι κάτοικοι της Νάουσας. Και επισημαίνει ο Γκριν: Αυτό το κομμάτι αποτελεί πιθανόν μέρος των φημισμένων «Κήπων του Μίδα». Μια περιοχή από εξαιρετικούς αμπελώνες και οπωροφόρα. Η Νάουσα ακόμη παράγει ένα εξαιρετικό κρασί Κόκκινο κρασί το «Much Akin to Burgoundy».

Παδί θυμάμαι, πως τον Αύγουστο ακόμη έβγαιναν στο δρόμο, έξω από τα σπίτια βαένια, βαρέλια, καδιά. Το νερό μπόλικο έπεφτε μέσα και με ξυστριά καθάριζαν το εσωτερικό τους. Εμενε το νερό έως τη στιγμή που η αντικατάστασή τους γινόταν με κρασί ώστε το ξύλο να φουσκώσει και να κλείσουν οι «φυράδες» (χαραμάδες). Μέσα στο Σεπτέμβρη σήμαινε συναγερμός. Αρχιζε ο τρύγος. Η καθημερινή ρουτίνα παρασύρει σε μια μεγάλη γιορτή, που οι ρίζες της οδηγούν κατευθείαν στη διονυσιακή λατρεία. Ξημερώματα ξεκινούσε η πομπή. Ο οξύς ήχος της γκάιντας μάγευε τους μύστες και μια γλυκιά αναστάτωση υπήρχε διάχυτη στην ατμόσφαιρα, Οι μόμισες (κοπέλες) με κόκκινες μάλλινες φούστες, άσπρα τσεμπέρια στο κεφάλι που στόλιζαν με αγριολούλουδα, μαγεμένες λες, χόρευαν και τραγουδούσαν ως σύγχρονοι Σειληνοί. Οι τρυγητάδες και οι κερατζήδες συμπλήρωναν την πομπή και στα άλογά τους κρεμασμένα χαϊμαλιά και κουδούνια προανήγγειλαν ξέφρενο πανηγύρι. Η αντρειοσύνη τους δεν αφήνει αδιάφορο το λαϊκό βάρδο: «Λευκαίνει η κόρη το πανί στην άκρη στο νερό/ τους κερατζήδες που περνούν με κλαδιά λαλούσι/ μην του πατήστι, μπρε παιδιά, θερμοπαρακαλούσι/ γιατί θέλου πουκάμισα να ράψου στο γαμπρό.

Οι δρόμοι της Νάουσας σε συναγερμό. τα ζώα πηγαινοέρχονταν φορτωμένα με καδιά γεμάτα σταφύλια. Αδειαζαν σε μεγάλες κάδες στα κελάρια των σπιτιών. Και αυτό το πηγαινέλα δε σταματούσε παρά μόνον όταν ο ήλιος είχε για τα καλά κρυφτεί πίσω από την Ντούρλια, την υψηλότερη κορφή του Βερμίου. Η επιστροφή ήταν γιορταστική. Η κούραση της ημέρας εξανεμιζόταν».

Δυστυχώς, ο χρόνος αλλά και ο χώρος μάς πιέζουν. Πρέπει να επιστρέψουμε στα «Καθημερινά της Κυριακής μας». Είμαστε ζαλισμένοι, μεθυσμένοι, ενθουσιασμένοι από την εξαιρετική, αλλά, αλίμονο, σύντομη επίσκεψή μας στην πανέμορφη Νάουσα. Ευχαριστούμε την ξεναγό μας.