«Στη σχολή κινηματογράφου πήγα μεγάλη. Μέχρι τότε δεν είχα ουδεμία σχέση με το σινεμά. Ούτε σαν θεατής. Δεν ήμουν "σινεφίλ". Ο Ραφαηλίδης με προέτρεψε να μπω στη σχολή. Δεν ερωτεύθηκα το σινεμά. Ερωτεύθηκα την αριστερά».

-- Είναι απλά ένας τρόπος έκφρασης δηλαδή;

-- «Ακριβώς. Θα μπορούσα να τα γράψω όλα αυτά. Αλλά ξέρω τη δύναμη της εικόνας. Εχουν βγει πάρα πολλά βιβλία αγωνιστών. Δεν μπορούν να διαβαστούν όλα. Αλλά την εικόνα θα στηλωθείς εκεί και θα τη δεις. Εχει μεγαλύτερη δύναμη το σινεμά. Σαν θεατές έχουμε μια πιο παθητική στάση από ό,τι σαν αναγνώστες.

-- Στην πορεία γίνατε «σινεφίλ»;

-- «Οχι βέβαια! Να πάω σινεμά έτσι απλά για να το κάνω, όχι, σε καμία περίπτωση. Δεν είναι "έξοδος". Οταν πάω σινεμά θέλω να είμαι μόνη μου, δεν θέλω να υπάρχει κανείς που να μπει ανάμεσα σε μένα και σε αυτό που είδα. Δεν είναι το σινεμά για τσάρκα. Δεν έχω κοιμηθεί ποτέ σε προβολή, όσο κουρασμένη κι αν είμαι. Και πάντα έχω απαιτήσεις από αυτό που βλέπω. Και οι απαιτήσεις μου είναι πάντα πολιτικές».

-- Αισθητικές είναι;

-- «Οχι. Οταν είναι πολιτικός ο λόγος και δυνατός, δεν υπάρχει καμία τέτοια ανάγκη. Η αισθητική είναι κάτι που μας φορέσανε "καπέλο". Είναι ένας όρος που χωράει πάρα πολύ "νερό". Εμείς το χρησιμοποιούμε αντικαθιστώντας τη λέξη "γούστο"».

--Στο σινεμά, όμως, υπάρχει φόρμα.

-- «Η φόρμα... Οταν ξεκινούσαμε αυτές τις δύο ταινίες, παρόλο που έχουν φόρμα, κι ας μη φαίνεται, δεν ήταν αυτός ο στόχος μου. Ο στόχος μου ήταν το ίδιο το υποκείμενο, οι γυναίκες.

Πριν μερικά χρόνια στο Φεστιβάλ Καλαμάτας, ο Κώστας ο Σκούρας μου έστειλε τριάντα dvd και με "έχρισε" μέλος της προκριματικής επιτροπής. Μας δώσανε και χαρτιά με στήλες "καλό", "απορριπτέο", "αριστούργημα". Μια από αυτές τις ταινίες ήταν η "Επανάσταση των Γαριφάλων" στην Πορτογαλία. Διαδραματιζόταν μέσα σε ένα δωμάτιο με τρία τραπέζια, μερικά τηλέφωνα και ο Καρβάλιο να δίνει διαταγές και να καθοδηγεί. Παρόλο που δεν ήξερα να διαβάσω τους αγγλικούς υπότιτλους, αυτό το πράγμα με γοήτευσε. Γιατί ήταν πολιτικό και επειδή είχε χαμηλό κόστος. Και αντί να το κατατάξω σε αυτές τις στήλες, έγραψα "γιατί γαμώτο δεν μπορούμε να κάνουμε κι εμείς μια τέτοια ταινία";

Αρχισα να το παλεύω στο μυαλό μου. Σκέφτηκα "θα βρω τους ανώνυμους, ανώνυμη δεν ήμουν πάντα; Τους ξυπόλυτους. Ξυπόλυτη δεν είμαι;". Και άρχισα να τους βρίσκω. Αν σε μια έρευνα πιάσεις την άκρη του κουβαριού, τότε αυτό ξετυλίγεται. Στην πρώτη ταινία, οι γυναίκες μίλαγαν εφ' όλης της ύλης για πριν και μετά την απελευθέρωση. Αυτό το υλικό δεν χώρεσε. Εχω πολύ υλικό που δεν μπόρεσε να μπει. Εμπόδια είχα στην πρώτη ταινία από τις γυναίκες που τις πήγαν στη Γερμανία. Συνάντησα άρνηση, οργή. "Τώρα μας θυμηθήκατε που θα πεθάνουμε;". Δύο από αυτές μίλησαν.

Ακολουθώ την Ιστορία χωρίς ημερομηνίες. Χωρίς σενάριο. Ο σκηνοθέτης πρέπει να βλέπει και να ακούει. Ξεκίνησα να λιγοστεύω το υλικό της ταινίας. Τελειώνω ένα κομμάτι και βλέπω ότι λειτουργεί με τις μαρτυρίες μόνο που ακολουθούν μια συνέχεια. Μπορείς να τις ακούς χωρίς να τις βλέπεις. Ακόμη και αρχειακό υλικό έχω βάλει πολύ λίγο».

-- Οι νέοι κινηματογραφιστές δεν αγγίζουν αυτά τα θέματα.

-- «Μάθανε στους νέους ανθρώπους να μην έχουν πολιτική σκέψη. Δεν "χωράει" αυτή η θεματική σε αυτό που τους έχουν μάθει ότι λέγεται "τέχνη". Κάποτε με ρώτησαν πότε θα κάνω "ταινίες τέχνης". Εγώ τους είπα ότι δεν ξέρω τι σημαίνει αυτό. Ασχολήθηκα μόνο με το ντοκιμαντέρ και πάντα με κοινωνικο-πολιτικό χαρακτήρα».

-- Η μυθοπλασία δεν μπορεί να αποδώσει τα πράγματα όπως θα θέλατε;

-- «Στην Ελλάδα είναι δύσκολα με τη μυθοπλασία γιατί μας λείπουν πάρα πολλά πράγματα, πρέπει να δώσεις πάρα πολλά πράγματα και πρέπει να περιμένεις πάρα πολλά χρόνια. Ενώ ο τρόπος που έφτιαξα την ταινία γίνηκε με ελάχιστα χρήματα. Με μια κάμερα και μια κοπελιά ακόμα που γυρνάγαμε από πόρτα σε πόρτα. Αυτή η ταινία υλοποιήθηκε χάρη λίγων συνεργατών, οι οποίοι δούλεψαν σαν να ήμασταν μια "κατοχική" ομάδα χωρίς ένα ευρώ. Με την Αφροδίτη Νικολαΐδου (σ.σ. βοηθός σκηνοθέτη), τον Αλέξη Γρίβα (σ.σ. φωτογραφία) και την Ηλέκτρα Βενάκη (σ.σ. μοντάζ). Δεν ζήτησα χρήματα από πουθενά. Εφτασαν στο φεστιβάλ χωρίς να έχουν χρηματοδοτηθεί. Το Κέντρο (σ.σ. Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου) έδωσε μετά ενίσχυση. Και πήρε το Βραβείο Κοινού (σ.σ. αναφέρεται στα «Πουλιά στο Βάλτο» και στο περσινό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης).

-- Τι λέτε στους νέους ντοκιμαντερίστες;

-- «Να κάνετε τα ντοκιμαντέρ που δεν θα προλάβω εγώ πια. Αν κι έχω ξεκινήσει την ταινία για τις γυναίκες στη χούντα. Θέλω να κάνω και το Μακρονήσι για τους άντρες».