Σήμερα στη Γη υπάρχουν περισσότερα από 10.000 είδη πουλιών. Μερικά είναι προσαρμοσμένα να ζουν στον ανοιχτό ωκεανό, άλλα σε άγονες ερήμους και άλλα σε χιονοσκεπή βουνά. Σε σχέση με όλες τις άλλες κατηγορίες ζώων της στεριάς, τα πτηνά εμφανίζουν τη μεγαλύτερη ποικιλία. Οι βιολόγοι από παλιά υπέθεταν ότι τα σημερινά πουλιά οφείλουν την επιτυχία τους στην πρόσκρουση του αστεροειδούς που εξαφάνισε τους δεινόσαυρους και μαζί τους πολλά άλλα σπονδυλωτά της ξηράς, πριν από 65 εκατομμύρια χρόνια. Αν και τα πουλιά εμφανίστηκαν πριν από τη μαζική εξαφάνιση, οι ανατομικά σύγχρονες ποικιλίες τους εμφανίζονται ως απολιθώματα μόνο μετά από αυτό το κοσμοϊστορικό γεγονός. Οι πάπιες, τα αηδόνια και όλα τα άλλα σύγχρονα πουλιά που απαρτίζουν τη σειρά καταγωγής των νεορνίθων, φαινόταν να είναι μια κλασική περίπτωση εξάπλωσης και ανάπτυξης ως αποτέλεσμα της αφαίρεσης σημαντικών «παικτών» από τον ανταγωνισμό για τους φυσικούς πόρους, λόγω μιας μαζικής εξαφάνισης. Μεταξύ των βιολογικών ειδών που παραχώρησαν τη θέση τους καθώς δεν κατάφεραν να επιζήσουν είναι και τα ιπτάμενα ερπετά, γνωστά ως πτερόσαυροι, αλλά και όλα τα είδη αρχαϊκών πτηνών, όπως ο αρχαιοπτέρυξ.

Τη δεκαετία που πέρασε, ανακαλύψεις απολιθωμάτων αλλά και η ανάλυση του DNA μοντέρνων πουλιών, έδειξαν ότι οι νεόρνιθες εμφανίστηκαν στο βιολογικό στερέωμα μερικά εκατομμύρια χρόνια πριν την εξαφάνιση των δεινοσαύρων. Τα ευρήματα προκάλεσαν νέα ερωτήματα σχετικά με το πώς τα σύγχρονα πουλιά κατάφεραν να επιζήσουν της καταστροφής και να ανέβουν σε μεγάλα εξελικτικά ύψη.

Τα πουλιά είναι μια από τις τρεις ομάδες σπονδυλωτών που κατάφεραν στη γήινη βιολογική ιστορία να αναπτύξουν ενεργητική πτήση, με το χτύπημα των φτερών τους. Οι άλλες δύο είναι οι ...κακότυχοι πτερόσαυροι και οι νυχτερίδες, που εμφανίστηκαν πολύ αργότερα και μοιράζονται μέχρι σήμερα τους ουρανούς με τα πουλιά. Για πολλά χρόνια, οι παλαιοντολόγοι διαφωνούσαν για την εμφάνιση των πρώτων πτηνών. Μία πλευρά υποστήριζε ότι εξελίχτηκαν από μικρούς, σαρκοφάγους δεινόσαυρους, γνωστούς ως θηριόποδα. Η άλλη θεωρούσε ότι προήλθαν από άλλα πιο πρώιμα ερπετά. Αλλά οι ανακαλύψεις πτηνόμορφων δεινοσαύρων, που έγιναν τις δύο τελευταίες δεκαετίες, έγειραν τη ζυγαριά προς τη μεριά της προέλευσης των πουλιών από τα θηριόποδα. Ενα από τα παλιότερα αρχαϊκά πτηνά που έχουν ανακαλυφθεί είναι ο αρχαιοπτέρυξ, που πετούσε πριν από 145 εκατομμύρια χρόνια.

Δύο σημαντικά απολιθώματα που εμφάνιζαν ανατομικά χαρακτηριστικά των σύγχρονων πουλιών και χρονολογήθηκαν πριν από την εξαφάνιση των δεινοσαύρων, ανακαλύφθηκαν το ένα το 1987, από μεικτή σοβιετική και μογγολική επιστημονική αποστολή στην έρημο Γκόμπι και το άλλο στην αρχή της δεκαετίας του 1990, από ερευνητική αποστολή στο νησί Βέγκα της Ανταρκτικής. Οπως αποδείχτηκε μια δεκαετία μετά, ύστερα από επανεξέταση των ευρημάτων, το Τεβιόρνις (το πουλί στο οποίο ανήκε το απολίθωμα φτερού που βρέθηκε στη Μογγολία) και το Βεγκάβις (το πουλί που ο απολιθωμένος σκελετός του βρέθηκε στην Ανταρκτική), ήταν ξεκάθαρα μέλη της οικογένειας των νεορνίθων και έζησαν στο τέλος της Κρητιδικής περιόδου, πριν από 68 εκατομμύρια χρόνια.

Τα παλαιοντολογικά ευρήματα επιβεβαίωσαν τις εκτιμήσεις από τη μελέτη της εξέλιξης των σύγχρονων πτηνών με βάση τους μέσους όρους εμφάνισης μεταβολών στο DNA που οδηγούν σε νέα βιολογικά είδη. Η συγκριτική μελέτη του γενετικού κώδικα των παλαιόγναθων νεορνίθων (όπως η στρουθοκάμηλος) και των νεορνίθων της οικογένειας της κότας, της πάπιας κτλ., είχε δείξει ότι η απόκλιση των δύο κλάδων ξεκινά αρκετά βαθιά μέσα στην Κρητιδική περίοδο.

Καθώς η συνύπαρξη σύγχρονων πουλιών και δεινοσαύρων φαίνεται πια σχεδόν αδιαμφισβήτητη, πολλοί επιστήμονες έχουν στραφεί στο σημαντικό ερώτημα που προκύπτει. Πώς κατάφεραν τα σύγχρονα πουλιά να επιζήσουν της καταστροφής που οδήγησε στην εξαφάνιση των δεινοσαύρων και πολλών άλλων ειδών, ανάμεσά τους των πτεροσαύρων και των αρχαϊκών πτηνών; Η πτητική ικανότητα των αρχαϊκών και των σύγχρονων πουλιών δε φαίνεται να ήταν πολύ διαφορετική. Γι' αυτό ορισμένοι ερευνητές υποθέτουν ότι άλλοι παράγοντες, όπως η μικρότερη εξειδίκευση των σύγχρονων πουλιών στον τομέα της διατροφής τους, ίσως έδωσε το εξελικτικό πλεονέκτημα απέναντι στους αποκλειστικά σαρκοφάγους ανταγωνιστές τους.