Ακόμη και σήμερα που έχει περάσει ένας χρόνος απ' το «φευγιό» του αγαπημένου μου Τάκη Καλογερόπουλου (6.6.1946 - 31.10.2009), δηλώνω ευθαρσώς πως μου είναι δύσκολο και φαντάζει ακόμη δυσκολότερο, να φτάσω στο τέλος του παρόντος δίχως πολλούς συναισθηματισμούς, υπερβολές, πλεονασμούς, κοσμητικά επίθετα, καλολογικά στοιχεία και άλλα παρόμοια γλωσσικά φαινόμενα ή κατά πολλούς «τερτίπια». Είναι παγκοίνως γνωστό, πως ο Τάκης υπήρξε μέγας θιασώτης και αυτής της τεχνικής γραψίματος έχοντας μάλιστα βρει και τη χρυσή τομή, ώστε ο λόγος του να μη γίνεται γραφικός, αλλά και να μην στερείται ακριβείας, περιεκτικότητας και όλης της ιστορικής αλήθειας που έκρυβαν τα γραφόμενά του. Νέε μου, είμαστε οπαδοί του Ρομαντισμού, μου έλεγε συνεχώς, σαν τον τσίγκλαγα ωσάν αριστοφανική αλογόμυγα. Οσον αφορά τώρα στο α΄ ενικό πρόσωπο που χρησιμοποιώ και αυτή τη φορά, ζητώ συγγνώμη, γνωρίζοντας καλά πως δε συνίσταται και δε θα του άρεσε ιδιαίτερα.

Για την πρώτη μας γνωριμία έχω ήδη¹ γράψει, γι' αυτό σήμερα θα σταθώ σε αναμνήσεις συζητήσεών μας ξεκινώντας από το πώς άρχισαν οι Ωδειακές μουσικές του σπουδές, αλλά και σε μια επιλεκτική - λόγω χώρου - επισκόπηση του συγγραφικού - ερευνητικού του έργου.

Ηταν κοντά 16 χρόνων, όταν η Κρητικιά μητέρα του Αφροδίτη (1907-2001), το γένος Μυλωνογιάννη και εγγονή του «Αίαντα» των κρητικών Επαναστάσεων καπετάν Μαθιού Μυλωνογιάννη (1828-1901) τον συνόδευσε «μιαν ωραίαν πρωΐαν» με το μικρό της αυτοκινητάκι στο σπίτι του Κων/νου Κυδωνιάτη (1908-1996) στη Γλυφάδα κατόπιν προτροπής του οικογενειακού τους φίλου τσελίστα Αχιλλέως Παπαδημητρίου (1880;-1965, καθηγητής και «Χρυσούν Μεττάλιον» Ωδείου Αθηνών). Εάν ο δάσκαλος έκρινε θετικώς, θα αναλάμβανε τη συστηματική μουσική του εκπαίδευση. Ο Κυδωνιάτης έκανε κάποιες ερωτήσεις περί αρμονίας στο νεαρό Καλογερόπουλο, μα εκείνος δεν ήξερε να απαντήσει. Καθώς λοιπόν του έδειχνε την έξοδο, ο Καλογερόπουλος του είπε, ότι έχει συνθέσει μια μονόπρακτη όπερα στο μυαλό του, που εάν δε μας απατά η μνήμη μας λεγόταν «Ο Μάγος του Οζ», τίτλος ό,τι έπρεπε για έναν νέο συνθέτη, θα έλεγε ο ίδιος. Ο Κυδωνιάτης γέλασε αυθόρμητα και δυνατά και τότε ο Τάκης τον παρεκάλεσε να κάτσει στο πιάνο και να του παίξει το έργο. Ξεκίνησε με οίστρο και «αέρα» να ερμηνεύει το έργο του τραγουδώντας μάλιστα όσες περισσότερες φωνές μπορούσε και δείχνοντας στον έμπειρο καθηγητή, ότι γνώριζε καλά όλα τα στοιχεία μιας όπερας - είχε πρελούδιο για αρχή, άριες, «ρετσιτατίβι», δηλ. απαγγελτικά μέρη, καβατίνα (απλού χαρακτήρα σύντομο «τραγούδι»), ντουέττο, τρίο κ.λπ. Ο Κυδωνιάτης ενθουσιάστηκε και του εξήγησε πως μουσική δεν είναι μόνον τονική - υποδεσπόζουσα και δεσπόζουσα, είναι κι άλλα πράγματα. Επειδή όμως ο Τάκης ήταν κάπως μεγάλος, δε θα τον αναλάμβανε να του τα μάθει. Ετσι, αποχαιρετίστηκαν και φθάνοντας στην έξοδο γυρνάει ο Τάκης και με θράσος, καθώς διηγείτο κι ο ίδιος, τον ρωτάει εάν αυτός ήταν ο μαέστρος της τελευταίας συναυλίας της ΣΟ του ΕΙΡ με έργα Μέντελσον και σολίστ το βιολονίστα Λοράν Φενίβες. Ο δάσκαλος αποκρίθηκε θετικά και τότε ο επίδοξος μαθητής άρχισε να τον βομβαρδίζει με όλα τα λάθη που έγιναν κατά τη διάρκεια της ζωντανής αναμετάδοσης, επιδεικνύοντας δε, τρόπους που θα έπρεπε να έχει χρησιμοποιήσει, ώστε να αποσοβήσει τα περισσότερα. Εκπληκτος ο Κυδωνιάτης αναφώνησε το περιβόητο Ω, διάβολε! και με τη μεγαλοψυχία που τον διέκρινε και την ικανότητα να αναγνωρίζει την αξία και των νεότερων από εκείνον, τον τράβηξε μέσα στο σπίτι και τον ρώτησε, μα πού τα ξέρει όλα αυτά. Ο Καλογερόπουλος ευθέως του θύμισε, σας είπα ότι ξέρω τα πάντα για τη μουσική, αλλά δεν ξέρω μουσική! Και ο διακεκριμένος και πολυάσχολος καθηγητής του Ωδείου Αθηνών, τον πήρε μαθητή του!

Αυτός ήταν ο Καλογερόπουλος. Ανθρωπος με απίστευτες γνώσεις επί παντός επιστητού, άριστα μουσικά καταρτισμένος, έτοιμος όπως ο δάσκαλός του να αναγνωρίσει την αξία νεότερών του, δίχως φόβο να βροντοφωνάξει την αδικία και να πολεμήσει με όλες τις δυνάμεις τους ημιμαθείς και «εξυπνάκηδες». Ηταν «καλός καγαθός ανήρ», δηλ. άνθρωπος κατά τους Αρχαίους που κατείχε την αρετή, κύρια στοιχεία της οποίας ήταν η ανδρεία, η δικαιοσύνη και ιδιαίτερα η σωφροσύνη. Αδέκαστος, ανυποχώρητος στα πιστεύω του, δουλευτής, οξύνους, αισιόδοξος για τη ζωή, δίνοντας κουράγιο σε όλους του υπόλοιπους ακόμη και όταν ο ίδιος πάλευε να κρατηθεί στη ζωή. Θυμούμαι το «ζουμί» των λόγων του στους δημοσιογράφους προς τον Ελληνικό Λαό, όταν έπεσε θύμα ληστείας πριν λίγα χρόνια σε σούπερ μάρκετ της περιοχής που διέμενε. Σηκωθείτε από τους καναπέδες σας, αφήστε την «Κόκα Κόλα», ξεσηκωθείτε, αγωνιστείτε, πολεμήστε, ξεβολευτείτε...

Ο Τάκης όμως, υπήρξε κυρίως ανιδιοτελής. Απόδειξη, η προσφορά του στην ΚΟΑ με το μεγίστης σημασίας πορτρέτο - λεύκωμά του, Κρατική Ορχήστρα Αθηνών - Προϊστορία και Ιστορία (2004) αφιερωμένο απ' τον ίδιο στους «μουσικούς πιονιέρους» ενός 175ετούς ηρωικού χρονικού, με τη βεβαιότητα ότι η Ιστορία δεν είναι μνημόσυνο για τους νεκρούς, αλλά φρονηματισμός για τους νέους, καθώς και παλαιότερα αφιερώματά του [«Μνήμη Δ. Μητροπούλου» (1990), Η ΚΟΑ στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (1991) και Η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών στο Φεστιβάλ Αθηνών 1991]. Το ερευνητικό - συγγραφικό του ταλέντο όμως, αντάμα με τη δίψα του για τη συγγραφή της Ελληνικής Μουσικής μας Ιστορίας δίχως ποιοτικούς ή άλλους διαχωρισμούς, μας δίδεται απλόχερα με το 7τομο Λεξικό του της Ελληνικής Μουσικής, από τον Ορφέα έως Σήμερα, (εκδ. Γιαλλελής). Στις περίπου 4.000 σελίδες, με αγέρωχους σημαιοφόρους τους διακεκριμένους Ελληνες μουσικούς όλων των εποχών παρελαύνει η μακραίωνη και μεγαλειώδης Μουσική Ιστορία του Ελληνισμού, προσπάθησε - και κατά πολύ το κατάφερε - να καταγράψει ό,τι έχει σχέση με την ελληνική μουσική. Πολλά τα έτη αδιάκοπης εργασίας, που στο τέλος επέφεραν σοβαρότατα προβλήματα στην υγεία του, με ελάχιστους «ταγμένους» συνεργάτες και βοηθούς (βλ. Μάρω Φιλίππου, Θωμάς Ταμβάκος - τον οποίον ευχαριστώ θερμά για την άμεση κάθε φορά βοήθεια που μου προσφέρει - η κόρη του Διώνη σε διάφορα τεχνολογικής φύσεως θέματα, ο γράφων, η σύζυγός του Σοφία κ.ά.) και φυσικά χωρίς καμία κρατική οικονομική βοήθεια, η οποία θα εξασφάλιζε τουλάχιστον μια πολυμελή επιστημονική ομάδα, όπως συμβαίνει σε όλα τα προηγμένα κράτη τα οποία ενδιαφέρονται εμπράκτως για την ιστορία του Πολιτισμού τους, επέτυχε να παραδώσει όλους μας στην κρίση της Ιστορίας χωρίς εκπτώσεις και διακρίσεις. Με γνώμονα αυτό, τολμώ να γράψω, που είπα τότε στην ομιλία μου για το Συγκρότημα Μουσικής Δωματίου «Νικόλαος Μάντζαρος» στην Αίθουσα του Φ.Σ. «Παρνασσός» (28/4/2010), ότι δίπλα στην προτομή του ιδρυτού της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών Φιλοκτήτη Οικονομίδη στο προαύλιο του Ωδείου Αθηνών, θα πρέπει να σταθούν ακόμη δύο. Εκείνη του ακάματου Βύρωνος Φιδετζή για το ιεραποστολικό έργο που προσφέρει μια ζωή τώρα δίχως σταματημό στην Ελληνική μας Μουσική και η άλλη του Τάκη Καλογερόπουλου για την μοναδική του προσφορά σ' ολάκερο το Εθνος, αντάξια θα λέγαμε ενός Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου.

Αυτό που μένει πλέον ως οφειλή στην αστείρευτη αυτή πηγή γνώσης, καλοσύνης, αγώνα, ήθους, ακεραιότητας και φάρου καθοδήγησης, που ακούει στο όνομα Τάκης Καλογερόπουλος, κυρίως από την Πολιτεία, είτε ως ΚΟΑ είτε με άλλο ένδυμα, είναι μια ανταπόδοση τιμής έστω και «postmortem» («μετά θάνατον»), χρηματοδοτώντας την επανέκδοση του Λεξικού του της Ελληνικής Μουσικής με διορθώσεις και συμπληρώσεις, έκδοση έργων του σε ηχητική ή άλλη μορφή, συλλογή και έκδοση όλων ει δυνατόν των κειμένων του (πάνω από 750 υπολογίζονται) μουσικολογικών και μη, έκδοση ενός πλήρους και λεπτομερειακού Καταλόγου των συνθέσεών του κ.ο.κ. Επειδή όμως η ιστορία μάς διδάσκει συνεχώς, ότι το «πτωχό» μας κράτος δεν έχει τέτοιες καλλιτεχνικές ευαισθησίες και ανησυχίες, οψόμεθα εις...

1. Χρήστος Ηλ. Κολοβός, «Γράμμα στον Τάκη Καλογερόπουλο ή πώς τον Γνώρισα», «Αιολικά Γράμματα» 244, 2010, σ. 5-8.