Η πτώση του ελικοπτέρου του ΕΚΑΒ (14.1.2001) - που οδήγησε στο θάνατο πέντε ανθρώπους - έφερε στο προσκήνιο με το πιο δραματικό τρόπο τις τρομακτικές ελλείψεις της επαρχίας σε υποδομές και προσωπικό. Αποκάλυψε τη γύμνια στην Πρωτοβάθμια Υγεία, τη δυσλειτουργία των υπαρχουσών δομών, καθώς και τον κακό συντονισμό - αποτέλεσμα και αυτός των ίδιων ελλείψεων.

Ετσι η γύμνια αυτή μετατρέπεται σε «επείγουσα ανάγκη» και επιλέγεται η μεταφορά στην Αθήνα. Πάνω από 10.000 άρρωστοι της επαρχίας μεταφέρονται στην Αθήνα με το ΕΚΑΒ ως επείγοντα περιστατικά (Το 1999 μεταφέρθηκαν 7.381 με ασθενοφόρα και 2.726 με πτητικά μέσα).

Αυτά τα περιστατικά είναι η άλλη Ελλάδα που χρωστά τη ζωή της στο ΕΚΑΒ, όπως είπε σε κάποια στιγμή ιερής αγανάκτησης η γιατρός Ανιέλα Μαριόλα, όταν το ΕΚΑΒ, σε μια δραματική για το ίδιο και το προσωπικό του στιγμή, δεχόταν τα πυρά μιας ισοπεδωτικής και απαξιωτικής κριτικής. Το 1999 το ΕΚΑΒ μετέφερε με ασθενοφόρα σε όλους τους υγειονομικούς σχηματισμούς 328.434 επείγοντα περιστατικά και 101.321 χρόνια περιστατικά, ενώ δέχτηκε 496.869 κλήσεις.

Κι όμως, αυτό το βαρύ φορτίο το ΕΚΑΒ το σηκώνει με «μισό σώμα», καθώς έχει αναπτυχθεί μόλις κατά 50% σε όλα τα επίπεδα, ενώ σε ορισμένες από τις δώδεκα περιφέρειες υπάρχει μόνο κατ' όνομα. Υπηρετούν 50 γιατροί (28 στην Αττική και 7 στη Θεσσαλονίκη) εκ των οποίων οι 10 είναι συνεργάτες. Το προσωπικό του είναι 1.924 άτομα (εκ των οποίων οι 1.557 είναι πληρώματα ασθενοφόρων).

Μετά την επίσκεψή του στο ΕΚΑΒ (17.1.2001) ο υπουργός Υγείας Αλ. Παπαδόπουλος ανακοίνωσε ότι βρίσκονται στη διαδικασία πρόσληψης 18 γιατροί. Επίσης, την ίδια μέρα ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Χ. Σοφιανός, είπε ότι θα διοχετευτούν 300 νοσηλευτές στο ΕΚΑΒ από τις 3.200 προσλήψεις των νοσηλευτών που αποφάσισε η κυβέρνηση.

Ομως, για να αποδώσει η επείγουσα ιατρική πρέπει να είναι αναπτυγμένες σωστά και να λειτουργούν επαρκώς οι μονάδες υγείας. «Η πληθυσμιακή κατανομή, η γεωκατανομή, οι γεωγραφικές ιδιαιτερότητες και τα "επιδημιολογικά" δεδομένα του επείγοντος, ο αριθμός, κατανομή και το είδος των μονάδων υγείας σε κάθε περιφέρεια, αποτελούν τις σημαντικές παραμέτρους που θα διαμορφώσουν τελικά τον απαιτούμενο αριθμό των μέσων (ασθενοφόρων) σε κάθε περιφέρεια έτσι ώστε ο χρόνος ανταπόκρισής τους τουλάχιστον στο 90% των περιπτώσεων να μην ξεπερνά τα δέκα λεπτά» σημείωναν ο Δ. Μπιλάλης και Α. Καραμπίνης στα Μεταπτυχιακά Μαθήματα Επείγουσας Προνοσοκομειακής Ιατρικής (Απρίλης 1996).

Η κατάσταση των υγειονομικών μονάδων είναι καταγραμμένη ποικιλιτρόπως - ιδιαίτερα την τελευταία πενταετία.

Χρησιμοποιούμε στοιχεία από την έκθεση της Επιτροπής Τούντα -γιατί το υπουργείο Υγείας την είχε ως οδηγό στην εκπόνηση του νομοσχεδίου.

Για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας(ΠΦΥ) σημειώνει τα εξής: «Στις μη αστικές περιοχές έχουν συσταθεί 216 Κέντρα Υγείας (ΚΥ), από τα οποία λειτουργούν με σημαντικά προβλήματα 190... Τα ΚΥ παρουσιάζουν στην πλειονότητά τους σειρά προβλημάτων, λειτουργικού κυρίως χαρακτήρα, τα οποία οφείλονται στην ελλιπή στελέχωσή τους και τις εγγενείς εκπαιδευτικές αδυναμίες, στην έλλειψη κανονισμού λειτουργίας και κλπ., που εκδηλώνονται με την αδυναμία υλοποίησης προγραμμάτων αγωγής υγείας και πρόληψης, την αδυναμία κινητοποίησης και εμπλοκής της κοινότητας, την ατελή ή ανύπαρκτη λειτουργική σύνδεση με το νομαρχιακό νοσοκομείο αναφοράς κλπ. Τα περισσότερα από αυτά λειτουργούν σαν παραδοσιακές μονάδες εξωνοσοκομειακής περίθαλψης με κύριο έργο τη συνταγογραφία».

Μια εικόνα της συρρικνούμενης συνεχώς - κυρίως στην ύπαιθρο - ΠΦΥ έδωσε έρευνα της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εργαζομένων στα Δημόσια Νοσοκομεία (ΠΟΕΔΗΝ) από 64 ΚΥ - παρουσιάστηκε σε ημερίδα που έγινε στα Γιάννενα (27 - 28 Μάρτη 1999).

• Το σύνολο των οργανικών θέσεων που προβλέπουν είναι 3.653, ενώ εργάζονται 2.032 εργαζόμενοι. Υπάρχουν δηλαδή 1.609 κενές οργανικές θέσεις. Δηλαδή ποσοστό 44 - 46% κατά ειδικότητες.
• Ο μέσος όρος των κενών οργανικών θέσεων ανά ΚΥ είναι από εφτά για τους γιατρούς και για τους νοσηλευτές και από δύο για το παραϊατρικό και λοιπό προσωπικό

Στην έκθεση Τούντα αναφέρεται ότι από τους 3.500 γιατρούς της ΠΦΥ του ΕΣΥ οι 2.400 είναι αγροτικοί γιατροί και υπηρετούν κυρίως σε περιφερειακά ιατρεία. Το νοσηλευτικό προσωπικό ανέρχεται σε περίπου 1.750 άτομα, ενώ υπηρετούν 550 άτομα παραϊατρικό προσωπικό και 2.650 άτομα λοιπό προσωπικό. Στην ίδια έκθεση τονίζεται: «Είναι φανερό ότι παρουσιάζονται σημαντικές ανισότητες στην κατανομή προσωπικού με κυριότερες ελλείψεις στα αστικά κέντρα. Οι περιφέρειες Αττικής, Στερεάς και Δυτικής Ελλάδας παρουσιάζουν τις σημαντικότερες ελλείψεις σε γιατρούς. Επίσης, ένας μεγάλος αριθμός των Περιφερειακών Ιατρείων δεν είναι καθόλου στελεχωμένος (αντιστοιχούν περίπου 1,5 γιατροί για κάθε ιατρείο)»

Οπως φαίνεται και στον Πίνακα με τις ελλείψεις του νοσηλευτικού προσωπικού, η Στερεά Ελλάδα και η Εύβοια παρουσιάζουν τα μεγαλύτερα κενά (6.300 κενές θέσεις).

Το αποτέλεσμα καταγράφεται στον Πίνακα με τις διακομιδές επαρχίας προς την Αθήνα. Τα περισσότερα επείγοντα περιστατικά προέρχονται απ' τη Βοιωτία (1.303 ή ποσοστό 17,65%) και ακολουθεί η Εύβοια (1.152 περιστατικά ή ποσοστό 15,61%).

Τα ίδια συμπτώματα απορύθμισης παρουσιάζονται και σε νοσοκομειακό επίπεδο.

Για να αποδώσει η ΠΦΥ και η επείγουσα ιατρική, λόγου χάρη, στο Αιγαίο θα πρέπει να λειτουργήσουν πλήρως και αποτελεσματικά τα νοσοκομεία της Ρόδου της Μυτιλήνης και της Σύρου, ούτως ώστε τα μέσα του ΕΚΑΒ να μπορούν να διασχίσουν το Αιγαίο και να μην καταλήγουν μονομερώς στην Αθήνα.

Το νέο νοσοκομείο της Ρόδου, λόγου χάρη, δεν έχει Μονάδα Εντατικής Θεραπείας. Μπήκε σε λειτουργία τον περασμένο Ιούνη. Το προσωπικό είναι 425 άτομα και στο παλιό νοσοκομείο κάλυπτε το 52% των οργανικών θέσεων. Στο νέο νοσοκομείο το ίδιο προσωπικό καλύπτει μόλις το 38%. Η Ρόδος, ως τουριστική περιοχή, δέχεται 120.000 τουρίστες το χρόνο, γεγονός που αποτυπώνεται και στα εξωτερικά ιατρεία του νοσοκομείου με αύξηση από 2.000 στα 8.000 περιστατικά τη βδομάδα.