Παρασκευή 2 Δεκέμβρη 2011
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ
Σελίδα 30
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ
ΑΛΕΞΑΝΤΡ ΣΟΚΟΥΡΟΦ
Φάουστ

Η υποβλητική κι αινιγματική ταινία του Σοκούροφ, δεν είναι ένα κοινό φιλμ μυθοπλασίας, αλλά έργο τέχνης και ως τέτοιο αξιώνει διαφορετική χρήση. Συνίσταται σε ύψιστης λογοτεχνικότητας λόγο, mise en scene (οπτικό θέμα) και κινηματογράφηση. Την ταινία πρέπει κάποιος να δει και να ξαναδεί, πρέπει να της δώσει χρόνο για να ωριμάσει μέσα του. Σήμερα, ίσως μόνο στη Ρωσία της τεράστιας λογοτεχνικής παράδοσης και της ευρείας καλλιέργειας θα μπορούσαν ακόμα να πιστεύουν στη δύναμη της λογοτεχνικότητας στη γραφή. Η αξία του Σοκουροφικού Φάουστ δεν συνίσταται στο «μήνυμα» γι' αυτό και «ανάλυση» στο σενάριο δεν θα είχε κάποιο νόημα, δεδομένου ότι όλα είναι ήδη γνωστά από το πρωτογενές κείμενο. Η ταινία όμως είναι έργο τέχνης οπτικοακουστικής φύσης και χρησιμοποιεί μια γλώσσα ειδική, που ταυτίζεται με το βαθύτερο νόημα του ίδιου του έργου. Φορμαλισμός; Οχι καθόλου, καίτοι υφίστανται ψήγματα που παραπέμπουν προς αυτήν την κατεύθυνση.

Ο «ΦΑΟΥΣΤ» δεν ομοιάζει με προγενέστερα φιλμ του Σοκούροφ αλλ' ούτε και με το κείμενο του Γκαίτε. Το κινηματογραφικό αντικείμενο εδώ βρίσκεται στο επίκεντρο μιας προσωπικής ανάγνωσης της ιστορίας του ανθρώπου που πούλησε την ψυχή του στον Διάβολο και μιας πολύ προσωπικής διασκευής, με θεατρική προσέγγιση και κυρίαρχο χρώμα το πράσινο σε τόνους σάπιου, μουντού έλους, βούρκου και λάσπης, σε έναν κόσμο - σε ένα γερμανόφωνο χωριό των αρχών του 1800 - που παραπαίει μεταξύ Ιστορίας και φαντασίας, με μαγεία, θρύλους, gothic, αλλά και λαιμαργία - σαρκική και λάγνα. Εναν κόσμο διεφθαρμένο από τη φτώχεια, τη βία και την ωμότητα. Εναν κόσμο που ζέχνει από την μπόχα της αποσύνθεσης των πτωμάτων. Σε έναν κόσμο ακριβώς σαν τον δικό μας, τον σημερινό.


«Χρησιμοποιήσαμε οπτικά όργανα μεγάλων διαστάσεων και ειδικούς, πρωτότυπους φακούς φτιαγμένους στη Ρωσία - λέει ο μέγας κινηματογραφιστής Σοκούροφ - τους οποίους ο διευθυντής φωτογραφίας χρησιμοποιούσε για πρώτη φορά. Η έμπνευση πηγάζει από την ευρωπαϊκή ζωγραφική των πρώτων δεκαετιών του 1800, ιδίως τη γερμανική. Τα χρώματα, τα πρόσωπα, οι εικόνες της πόλης και οι λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής ακουμπούν στο συγκεκριμένο τύπο εικονογραφίας του 1800. Για την αναπαραγωγή της ατμόσφαιρας ψάξαμε για αντικείμενα εποχής, ξανακατασκευάσαμε ακριβώς τις λεπτομέρειες ακόμα και τις ανεπαίσθητες της καθημερινής ζωής στα ρούχα, τα μαξιλάρια, τα σεντόνια, τα φλιτζάνια, στο φαγητό. Τα άλογα που βλέπουμε στην ταινία ανήκουν στην αρχαιότερη ράτσα στην Ευρώπη, σήμερα υπάρχουν μόνο 60 σε όλον τον κόσμο. Ξεκινούσαμε πάντα από τη θέση ότι ο άνθρωπος είναι μια ράτσα σε εξέλιξη και είναι ιδιαίτερα σημαντικό να έχει μνήμη του παρελθόντος του. Ενα από τα κύρια καθήκοντα του κινηματογράφου είναι να ξαναγεννά το χρόνο με όλες του τις ιδιαιτερότητες».

Μακριά από την πνευματικότητα του Φάουστ του Γκαίτε, ο επιστήμονας γιατρός αντιήρωας του Σοκούροφ είναι δεμένος με τη γη και τις πρωταρχικές ανάγκες. Τροφή και σεξ. Επιφανειακά καλός κ' αγαθός, στο βάθος όμως άσχημος, διότι ανίκανος να σκεφθεί τις συνέπειες των πράξεών του κι έτοιμος να ακολουθήσει με όποιο κόστος τα ένστικτά του... Τον βλέπουμε στην αρχή να ενδιαφέρεται για τα φυτά, να εξετάζει με απληστία γυναικεία σώματα και να διαμελίζει πτώματα, αναζητώντας την ψυχή, που βέβαια ούτε ορατή, ούτε χειροπιαστή είναι... Η αντίθεση ψυχής - σάρκας φαίνεται ότι γοητεύει τον Σοκούροφ. Μέχρι που ο Φάουστ γνωρίζει τον Διάβολο alias Μεφιστοφελή alias Μαουρίτσιους, που κολλάει πάνω του σαν βδέλλα, που γίνεται αχώριστος σύντροφος της περιπέτειας. Ο Διάβολος του Σοκούροφ είναι ένα ανθρωπάριο γήινο, χωρίς φύλο, με σώμα πλαδαρά παραμορφωμένο και όψη αποκρουστική, με στομαχόπονους που πηδά σαν κατσίκι. Είναι τοκογλύφος, δεν τον ενδιαφέρουν αισθήματα και καλλιέργεια.

Λοξά καδραρίσματα, παραμορφωτικοί φακοί, χρώματα σε τόνους πράσινους του βάλτου κι εκρήξεις φωτός, αποδομούν τον ζοφερό κόσμο που μέσα του κινείται ο Φάουστ, που διαπράττει ένα έγκλημα και από κει αρχίζει το κακό... Το δίδυμο περιπλανάται σε καπηλειά, σε σπίτια πλούσια και φτωχά, σε δάση, συναντά εμπόρους, γλεντζέδες, στρατιώτες κι ευγενείς... Τι ψάχνει αλήθεια ο Φάουστ; Γυναίκες μάλλον και ο Διάβολος κάνει τα πάντα για να του ανοίξει το δρόμο. Ωσπου εμφανίζεται η αιθέρια Μαργαρίτα κι ο γιατρός χάνει τα λογικά του. Και κοντά στο τέλος φθάνει η σκηνή που τόσο αναμέναμε: Πουλάει στον Διάβολο την ψυχή του με συμβόλαιο υπογεγραμμένο με αίμα... κι αντάλλαγμα μια μοναδική νύχτα μαζί της!

Παίζουν: Γιοχάνες Τσάιλερ, Αντον Ανταζίνσκι, Ιζόλντα Ντιτσάουκ, Γκέοργκ Φρίντριχ, Χάνα Σιγκούλα κ.ά.

Παραγωγή: Ρωσία (2011).


Κορυφή σελίδας
Ευρωεκλογές Ιούνη 2024
Μνημεία & Μουσεία Αγώνων του Λαού
Ο καθημερινός ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ 1 ευρώ