Φτώχεια... μια λέξη που λες και εκλείπει από το λεξιλόγιο των ανθρώπων που διαβιούν στις «υπερπολιτισμένες κοινωνίες του δυτικού κόσμου» και απλά χρησιμοποιείται όταν θέλουν να τονίσουν τη διαφορά τους με τον υπόλοιπο «υπανάπτυκτο Τρίτο Κόσμο». Μια λέξη που υπάρχει μόνο στα βιβλία της Ιστορίας, ή στις εκκλήσεις της «Γιούνισεφ» («Unicef») και κάποιων άλλων ανθρωπιστικών οργανώσεων. Ενας σχετικός πάντα όρος, ειδικά για την προσμέτρηση του ορίου της φτώχειας σε παγκόσμια κλίμακα. Ομως, μπορεί κάποιος να φανταστεί ότι η λέξη και ο όρος, σε αυτή την περίπτωση, θα χρησιμοποιηθεί για να χαρακτηρίσει ένα τμήμα της γερμανικής κοινωνίας, μιας εκ των πλουσιοτέρων χωρών του πλανήτη;

Κι όμως... μόλις την προηγούμενη βδομάδα για πρώτη φορά στη σύγχρονη Ιστορία της Γερμανίας, η κυβέρνηση έδωσε στη δημοσιότητα έκθεση για την «κατάσταση της φτώχειας». Και ναι, υπάρχει ακόμη και για τα ερμητικά κλειστά μάτια και αυτιά, όλων των μεταπολεμικών κυβερνήσεων, που μέχρι πρότινος αρνούνταν πεισματικά την ύπαρξη εκατομμυρίων ανθρώπων που ζούσαν κάτω από τα παγκόσμια όρια της φτώχειας, μεταφράζοντας το γεγονός ότι πάνω από τρία εκατομμύρια άνθρωποι ή το 3,5% του εθνικού πληθυσμού που διαβιοί με τα ελάχιστα, ή καλύτερα ζει μέσα στη φτώχεια είναι μία κοινωνική ομάδα που ζει με τα χρήματα της κοινωνικής πρόνοιας και ότι εξ ορισμού δεν μπορεί η κατάστασή τους να χαρακτηριστεί ως φτώχεια.

Για πρώτη φορά, αυτό το 3,5% επισήμως κατατάσσεται ότι διαβιοί κάτω από το επίσημο όριο της φτώχειας. Παράλληλα, ορισμένα από τα συμπεράσματα της έρευνας και της έκθεσης που συντάχθηκε είναι ότι τα εισοδήματα των εργαζομένων μειώνονται συνεχώς και η τάση είναι τέτοια που συνεχώς θα διευρύνεται η ανισοκατανομή του πλούτου, που ήδη χαρακτηρίζεται εξαιρετικά μεγάλη. Επιπροσθέτως, η έκθεση τονίζει το γεγονός ότι οι αριθμοί αυτοί, σε συνδυασμό με την πολύ υψηλή ανεργία που μαστίζει τη γερμανική κοινωνία -μονίμως ξεπερνά το 10% και είναι μία εκ των ευρωπαϊκών χωρών με τα υψηλότερα ποσοστά ανεργίας- ο πρώτος κίνδυνος που ελλοχεύει για μεγάλο αριθμό οικογενειών είναι η δυνατότητα να εξασφαλίσουν ακόμη και τα βασικά είδη διατροφής και να εκπέσουν στην απόλυτη πείνα.

Αν αυτά τα συμπεράσματα θεωρηθούν για κάποιους απλώς «λαϊκιστική κινδυνολογία», ίσως θα πρέπει να προσέξουν λίγο περισσότερο τα στοιχεία και τους αριθμούς που παρατίθενται στην έκθεση, η οποία ερευνά σε βάθος μια πολύ μακρά χρονική περίοδο, από το 1973 έως το 1998 και κυρίως τη Δυτική Γερμανία, αφού η ενοποίηση των δύο χωρών έγινε μόλις το 1990. Ο αριθμός λοιπόν των γερμανικών νοικοκυριών που διαβιούν με λιγότερα από το κατώτερο ετήσιο οικογενειακό εισόδημα που υπολογίζεται περίπου στα 2.800 μάρκα αυξήθηκε από το 6,5% στο 11%. Το 1998, τουλάχιστον το ένα τέταρτο των οικογενειακών εισοδημάτων εμπίπτανε στην κατηγορία της «αβέβαιης ευημερίας», καθώς βρίσκονται μεταξύ του 50%-75% του μέσου ετήσιου εισοδήματος, δηλαδή από 40.000 έως και 60.000 μάρκα ετησίως. Περίπου το 40% μόλις και μετά βίας κατορθώνει να αγγίζει το μέσο ετήσιο εισόδημα, που έχει υπολογιστεί ότι είναι 80.000 ετησίως, ενώ μόνο το 17% του πληθυσμού βρίσκεται πάνω από τη διαχωριστική γραμμή που σηματοδοτεί το διπλάσιο του μέσου ετήσιου οικογενειακού εισοδήματος και είναι επίσης η «γραμμή του πλούτου», όπου πάνω από αυτή βρίσκεται μόνο το 5% των νοικοκυριών. Αξιοσημείωτο είναι ότι κατά το 1998 το 46% όλου του πλούτου βρίσκεται στα χέρια του 20% του ανώτερου εισοδηματικά πληθυσμού, αλλά το 60% του δυτικού γερμανικού πληθυσμού κατέχει μόλις το 28% του πλούτου. Και φυσικά ουδείς λόγος γίνεται για την κατανομή του πλούτου στην Ανατολική Γερμανία, όπου είναι ακόμη περισσότερο άνιση.

Ενα ακόμη ενδιαφέρον στοιχείο όσον αφορά στο τι συμβαίνει στο μέσο γερμανικό οικογενειακό εισόδημα: Πάνω από το 40% του εισοδήματος πηγαίνει στη φορολογία, στην καταβολή των εισφορών στα συνταξιοδοτικά και ασφαλιστικά προγράμματα και άλλες υποχρεωτικές εισφορές. Από το εναπομείναν 60% το 1/3 πηγαίνει στην καταβολή είτε ενοικίου είτε αποπληρωμής στεγαστικών δανείων, ενώ θα πρέπει από το υπόλοιπο να καλυφθούν όλες οι οικογενειακές δαπάνες (από την πληρωμή μηνιαίων λογαριασμών έως την ένδυση και το φαγητό). Κατ' αναλογία, αν και δεν υπάρχουν στοιχεία, μπορεί κανείς να φανταστεί τι συμβαίνει με τα κατώτερα και κατώτατα εισοδήματα!

Αμέσως μετά τη δημοσίευση της έκθεσης και ξεπερνώντας το αρχικό σοκ, τόσο τα εργατικά συνδικάτα όσο και διάφορες οργανώσεις (ακόμα και εκκλησιαστικές) έκαναν επείγουσα έκκληση στον «κοκκινοπράσινο» κυβερνητικό συνασπισμό του καγκελάριου Γκέρχαρντ Σρέντερ -που κατόρθωσε να ανέλθει στην εξουσία το 1998, παραγκωνίζοντας, μετά από 16 συναπτά έτη, τους Χριστιανοδημοκράτες, υποσχόμενος να μειώσει τη μάστιγα της ανεργίας, αλλά και να προστατεύσει τα μέσα και κατώτερα εισοδήματα - να στηρίξει το κράτος τις οικογένειες με παιδιά και κυρίως τις μονογονεϊκές. Εκτός αυτών, η Συνομοσπονδία των Γερμανικών Εργατικών Συνδικάτων, με ανακοίνωσή της, απαίτησε η κυβέρνηση να λάβει δραστικά και σαφή μέτρα ώστε να βελτιωθεί η κατάσταση όσον αφορά στην κατανομή του πλούτου, τα εισοδήματα, αλλά και τις εργασιακές ευκαιρίες.

Γεγονός αναντίρρητο πάντως παραμένει για όλους, ακόμη και για τους αναλυτές και πάσης φύσεως ειδικούς, ότι δέκα χρόνια μετά την πολυδιαφημισμένη επανένωση των δύο Γερμανιών, οι πλούσιοι εξακολουθούν να γίνονται πλουσιότεροι, ενώ οι φτωχοί φτωχότεροι και η γερμανική κοινωνία εμφανώς δείχνει να μετακινείται ολοένα και περισσότερο μακρύτερα από τις συνταγματικές διακηρύξεις για ίσα δικαιώματα και ίσες ευκαιρίες για όλους τους Γερμανούς πολίτες.

Ομως παρά τις εκκλήσεις και τα ευχολόγια και παρά το γεγονός ότι η έκθεση κατορθώνει να σπάσει πολλά ταμπού, τα ερωτήματα που θα πρέπει να απαντηθούν είναι πολλά (και κυρίως θα πρέπει να μην απαντηθούν μόνο θεωρητικά). Το κυριότερο ζήτημα όμως, που θα πρέπει να απευθυνθεί προς όλους και κυρίως σε αυτούς που κάνουν τις εκκλήσεις, είναι: Εχει, οποιαδήποτε, κυβέρνηση το θάρρος και τη θέληση να πάρει μέτρα για την άνιση κατανομή του εισοδήματος ή για την αδικία που μαστίζει τη γερμανική κοινωνία; Μέχρι στιγμής, παρά τους «πολλαπλούς χρωματισμούς» των γερμανικών κυβερνήσεων, όχι μόνο δεν έχει γίνει τίποτα, αλλά αντιθέτως η ανισότητα και η φτώχεια συνεχίζουν να αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο. Κάτι που πρέπει να λειτουργήσει ως εγερτήριο...