«Και 'σεις μπουντρούμια σκοτεινά που ήλιους μέσα κλείτε, θα λιώσουμε τα σίδερα κι εσείς θα φωτιστείτε».

Τα μπουντρούμια για τα οποία γίνεται λόγος, είναι τα κελιά των Φυλακών Αβέρωφ. Οι κλεισμένοι σε αυτά «ήλιοι» είναι οι κομμουνίστριες και άλλες αγωνίστριες που φυλακίστηκαν εκεί. Οσο για τη φωτιά που η φλόγα της «λιώνει» τα σίδερα, τέτοια αποδείχτηκε η πίστη τους στην υπόθεση της εργατικής τάξης και του λαού, η οργάνωση της ζωής τους στις συνθήκες του εγκλεισμού, η αλύγιστη στάση τους ακόμα και μπροστά στο θάνατο.

Γι' αυτές τις αλύγιστες αγωνίστριες των Φυλακών Αβέρωφ, οργάνωσαν εκδήλωση τιμής την Κυριακή 29/11 οι Τομεακές Οργανώσεις Α' Αθήνας - Γαλατσίου του ΚΚΕ και της ΚΝΕ, με ομιλήτρια την Ελένη Μπέλλου, μέλος του ΠΓ της ΚΕ του Κόμματος (αποσπάσματα της ομιλίας δημοσιεύτηκαν στο φύλλο του «Ριζοσπάστη» την περασμένη Κυριακή).

Σήμερα παρουσιάζουμε αποσπάσματα από τις μαγνητοσκοπημένες μαρτυρίες που προβλήθηκαν στην ίδια εκδήλωση. Οι μαρτυρίες προέρχονται από κομμουνίστριες που ήταν έγκλειστες στις Φυλακές Αβέρωφ και συγκεντρώθηκαν από την Κομματική Οργάνωση, σε μια προσπάθεια που θα συνεχιστεί και το επόμενο διάστημα.

«Γεννήθηκα το 1926, το Φλεβάρη. Πιάστηκα το '47. Με βγάλαν έξω από τον κόσμο σε ένα χωριό. Εκεί με βασανίσαν κι εμένα και τη μητέρα μου. Μετά μας πήγαν στο Αβέρωφ», λέει η Δήμητρα Αβραμοπούλου. Στη μαρτυρία της περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο οι κρατούμενες έρχονταν σε επικοινωνία με τους συντρόφους τους στην ανδρική πτέρυγα των Φυλακών. «Επρεπε να έρθουμε σε μια επαφή» λέει, και παρά τις δυσκολίες, τις απαγορεύσεις και τους περιορισμούς, ο τρόπος βρέθηκε. «Εμάς το παράθυρο ήταν μεγάλο. Εκείνοι είχαν το παραθυράκι το μικρό», λέει. Ενα άσπρο μαντήλι γινόταν πομπός και δέκτης για τα μηνύματα από τη μια πτέρυγα προς την άλλη.

Μια από τις εκατοντάδες μαχήτριες του ΔΣΕ που δικάστηκαν από τα στρατοδικεία της εποχής και οδηγήθηκαν στις Φυλακές, η Περιστέρα Τελεβού, δίνει τη δική της σύντομη μαρτυρία. Πιάστηκε το Μάη του 1947, καταδικάστηκε από το στρατοδικείο στην Κοζάνη και στη συνέχεια οδηγήθηκε στις Φυλακές Αβέρωφ. «Πριν να δικαστώ, όταν πήγαινα στο στρατοδικείο, ο πατέρας μου μου είπε "παιδί μου, τράβηξε το δρόμο που τραβάς κατευθείαν"», θυμάται με συγκίνηση. Εξηγεί πως η πίεση με στόχο την υπογραφή «δήλωσης» ξεκινούσε από την πρώτη στιγμή: «Οταν πηγαίναμε στη φυλακή, μας ζητούσαν να κάνουμε δήλωση. Αν δεν κάναμε δήλωση, μας βάζαν στην απομόνωση. Κι αφού δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα, μετά μας βάζαν στο θάλαμο».

Επισημαίνει πως ιδιαίτερα οι αντάρτισσες βρίσκονταν στο στόχαστρο ως πιο «επικίνδυνες», πολύ περισσότερο οι κομμουνίστριες που ήταν γνωστά στελέχη του ΚΚΕ: «Στη φυλακή φέρανε την Αύρα (σ.σ. Παρτσαλίδου) και την Ρούλα την Κουκούλου. Τις είχαν χωριστά από εμάς γιατί ήταν "επικίνδυνες" και δεν μας επιτρέπανε ούτε να τους μιλήσουμε. Μόνο από το παράθυρο τις χαιρετούσαμε. Γιατί φοβούνταν μη μας κάνουν "καθοδήγηση". Λες και δεν ξέραμε εμείς πού ήμασταν και τι κάνουμε», σχολιάζει. Θυμάται ακόμα το τραγούδι και το χορό των μελλοθάνατων γυναικών γύρω από το φοίνικα του προαυλίου της φυλακής και τις τελευταίες τους προτροπές στις συντρόφισσές τους: «Ακόμα και αυτές που φεύγαν κι αυτές λέγανε "να μη γυρίσετε πίσω", δηλαδή να μην κάνετε δήλωση».

«Τι έχεις να μας πεις για τον Μπελογιάννη; Ποιος τον σκότωσε;». Με αυτή την ερώτηση την «υποδέχτηκε», όπως θυμάται, η επιτροπή που θα αποφαινόταν για την αναθεώρηση της ποινής της. «Την Κυριακή σκοτώσαν τον Μπελογιάννη και τη Δευτέρα περνούσα εγώ αναθεώρηση στη Λάρισα», εξηγεί. Οσο για την ερώτηση, δεν άργησε να πάρει απάντηση: «"Εσείς τον σκοτώσατε", λέω».

Στα χέρια της κρατά το σημειωματάριό της, στο οποίο οι φυλακισμένες έχουν γράψει ποιήματα, σημειώματα, αποχαιρετώντας την κατά την αποφυλάκισή της: «Αυτό το αφήνω στο Κόμμα», λέει.

Ενα από τα 80 παιδιά που γεννήθηκαν στις Φυλακές Αβέρωφ, το 1949, η Ηλέκτρα Σκουρτοπούλου, μεταφέρει τη δική της ιστορία. Η μητέρα της, Χρυσούλα Περδικίδου, πιάστηκε στα μέσα του 1948, έγκυος σε εκείνη: «Χωρίς να αναφέρει τίποτα για την εγκυμοσύνη της, μπροστά σε αυτό που πάλευε και πίστευε, δέχτηκε όλα τα βασανιστήρια που τις γίνανε. Στη συνέχεια πέρασε από το στρατοδικείο, Ακαδημίας 11, και καταδικάστηκε εις θάνατον. Μετά από αυτό την πήγαν στις Φυλακές Αβέρωφ. Εκεί, το Γενάρη του '49, γεννήθηκα εγώ. Εζησα μέσα στις φυλακές 3,5 χρόνια». Η μητέρα της εξακολουθούσε να κρύβει την εγκυμοσύνη της μέχρι τη μέρα που την πήραν για εκτέλεση. Στην ερώτηση ποια ήταν η τελευταία επιθυμία της, ζήτησε να τη δει γιατρός. Αφού δύο γιατροί, ένας στρατιωτικός και ένας πολιτικός, πιστοποίησαν την εγκυμοσύνη της, τη γύρισαν πίσω στις φυλακές, αφού οδήγησαν στο απόσπασμα 19 συντρόφους της.

Παρά τη μικρή της ηλικία, διατηρεί αναμνήσεις από τη ζωή στη φυλακή: «Θυμάμαι πάρα πολύ καλά, κάθε φορά, σε οποιαδήποτε εκτέλεση γινόταν, τις γυναίκες να βγαίνουν στα παράθυρα με αυτοσχέδια χωνιά και να φωνάζουν στο λαό της Αθήνας από τη μεριά της λεωφόρου Αλεξάνδρας, για τις εκτελέσεις που θα γίνονταν την άλλη μέρα», αναφέρει. «Είμαι υπερήφανη γι' αυτά που έζησα κι εγώ μαζί με τη μητέρα μου. Είμαι υπερήφανη που είχα μια τέτοια μάνα και μου έδωσε τέτοιες αρχές. Την ευχαριστώ πολύ», καταλήγει.

Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με τη μουσική και τα τραγούδια της χορωδίας που είχαν δημιουργήσει οι κρατούμενες των Φυλακών Αβέρωφ. Τα τραγούδια παρουσιάστηκαν από το συγκρότημα της ΚΝΕ και συνοδεύτηκαν από δρώμενο από ομάδα νέων ηθοποιών και χορευτριών.

Μέσα από την παράσταση, «ζωντάνεψε» η οργάνωση της ζωής στη φυλακή, από τα μαθήματα που γίνονταν, ακόμα και για τις γιαγιάδες που έμαθαν γράμματα στα κελιά, μέχρι το «συναγερμό» που σήμαιναν οι γυναίκες με τα χωνιά στο λαό της Αθήνας για να αποτραπούν οι εκτελέσεις και το χορό των μελλοθανάτων γύρω από το φοίνικα του προαυλίου.

Μέσα από τη μουσική και τους στίχους ακούστηκε ξανά το τραγούδι των φυλακισμένων γυναικών:

«Δε μας τρομάζουν μπόρες, κεραυνοί, χείμαρροι γινήκαμε για μια νέα ζωή».