Η επίσκεψη συνέπεσε με διάφορα γεγονότα που της έδωσαν έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα: το αντάρτικο κίνημα γιόρταζε την 37η επέτειο της ίδρυσής του, ενώ στις πόλεις επικρατούσε μεγάλη ένταση, με εκρήξεις βομβών, δολοφονίες συνδικαλιστών και μια -ακόμα και για την Κολομβία- ιδιαίτερα έντονη παρουσία του στρατού. Ηταν δυο - τρεις μέρες μετά την απενεργοποίηση μιας βόμβας 250 κιλών έξω από τα γραφεία της βδομαδιάτικης εφημερίδας του Κομμουνιστικού Κόμματος Κολομβίας «Βος» και μια μέρα πριν από την έκρηξη βόμβας έξω από το Πανεπιστήμιο, που σκότωσε 4 ανθρώπους και τραυμάτισε άλλους 27.

Είχαμε έτσι την ευκαιρία να δούμε από κοντά την αντίθεση αυτής της χώρας, που και για τους ίδιους τους κατοίκους της φαντάζει ακραία: την άκρατη στρατιωτικοποίηση στις πόλεις, τις ειδήσεις που μονοπωλούνται από τις μάχες που μαίνονται στην ύπαιθρο, τη βία, τις δολοφονίες και τις απαγωγές από τους παραστρατιωτικούς, το βρόμικο πόλεμο του στρατού και της αστυνομίας, τις λαϊκές κινητοποιήσεις ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις και τα νεοφιλελεύθερα μέτρα της κυβέρνησης από τη μια μεριά, και από την άλλη, την ηρεμία και την ασφάλεια που επικρατούν στην αποστρατιωτικοποιημένη περιοχή των 42.000 τετρ. χλμ., όπου οι FARC-EP έχουν εδώ και δυόμισι χρόνια τον απόλυτο στρατιωτικό έλεγχο. Η αντίθεση είναι τόσο φανερή, που νομίζεις ότι βρίσκεσαι ξαφνικά σε άλλη χώρα, κι αυτό όχι μόνο για τους ξένους, αλλά και για τους ίδιους τους Κολομβιανούς.

Οσο προετοιμασμένος και να 'σαι για την κατάσταση που επικρατεί στην αποστρατιωτικοποιημένη περιοχή και γι' αυτό που πρόκειται να δεις, όλα σου φαίνονται καινούρια, ταυτόχρονα πολύ οικεία, αλλά και εξαιρετικά ελπιδοφόρα. Ετσι, αφήσαμε πίσω μας τη στρατιωτικοκρατούμενη πρωτεύουσα, όπου παντού έβλεπες στρατιώτες με το χέρι κυριολεκτικά στη σκανδάλη, και το αεροδρόμιο της μικρής πόλης που μας έφερνε πιο κοντά στην αποστρατιωτικοποιημένη περιοχή, όπου η ένταση ήταν ιδιαίτερα αισθητή, μ' αυτό το τόσο χαρακτηριστικό για τη Λατινική Αμερική, τουλάχιστον- μείγμα στρατού και υποκόσμου. Υστερα από ένα αρκετά επεισοδιακό ταξίδι που, αν εξαιρέσει κανείς τους συνεχείς στρατιωτικούς ελέγχους, θύμιζε αρκετά τις συνθήκες που είχαμε γνωρίσει όσοι συμμετείχαμε στις μπριγάδες της Νικαράγουας των Σαντινίστας, αρχίσαμε να μπαίνουμε στην περιοχή των FARC-EP. Μας προϊδέασαν γι' αυτό οι διάφορες πινακίδες που το αντάρτικο κίνημα έχει τοποθετήσει στα δέντρα και μας καλούν να σεβαστούμε τα δάση, να προστατεύσουμε την πανίδα, να μη βάζουμε φωτιές.

Κι έτσι, ύστερα από τρεις ελέγχους του στρατού της Κολομβίας, στο μοναδικό έλεγχο των FARC-EP, όπου οι μαχητές τους βλέποντάς μας ξένους, ρωτούσαν με ενδιαφέρον αν θα μείνουμε μόνο στην πρωτεύουσα του δήμου Σαν Βισέντε ντελ Καγουάν, ή θα μπούμε και πιο μέσα, στα στρατόπεδά τους, δηλαδή αν είμαστε δικοί τους και σε ποιο βαθμό. Παρόλη την προετοιμασία, ο έλεγχος ξαφνικά από τους αντάρτες σου φαίνεται απίστευτος. Κοιτάς και ξανακοιτάς το μοναδικό διακριτικό τους, το σήμα των FARC-EP, και κανένα σηματάκι του Τσε, που οι περισσότεροι έχουν είτε στο καπέλο τους, είτε στο στήθος τους.

Η αποστρατιωτικοποιημένη περιοχή των 42.000 τετρ. χλμ., μιας έκτασης δηλαδή όσο είναι η Ελβετία, δημιουργήθηκε το Γενάρη του 1999, και ήταν ένα από τα πέντε αιτήματα των FARC-EP προκειμένου να ξεκινήσουν οι συνομιλίες με την κυβέρνηση. Απομακρύνθηκε απ' αυτήν ο στρατός και η αστυνομία, ώστε οι ηγέτες των ανταρτών να μπορέσουν με ασφάλεια να καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Το αίτημα αυτό είχε τεθεί και άλλες φορές, σε προηγούμενες κυβερνήσεις, αλλά δεν είχε γίνει μέχρι τότε αποδεκτό.

Η πόλη Σαν Βισέντε ντελ Καγουάν, η πρωτεύουσα του μεγαλύτερου από τους 5 δήμους όπου οι FARC-EP έχουν από τότε το στρατιωτικό έλεγχο, είναι μια μικρή πόλη της επαρχίας Κάουκα, της τελευταίας επαρχίας της Κολομβίας πριν από την Αμαζονία, με πολύ μεγάλη κίνηση και απόλυτη ηρεμία. Εδώ δεν υπάρχει ούτε ένας στρατιώτης με το δάχτυλο στη σκανδάλη, ούτε ένας αστυνομικός σε πλήρη εξάρτυση. Μόνο αντάρτες που περιπολούν ή ψωνίζουν, ένα σύνθημα των FARC-EP που χαιρετίζει τα 37 χρόνια της οργάνωσης, και βέβαια το Γραφείο Ενημέρωσής τους και το Σπίτι του Πολιτισμού. Εδώ, όπως και στους άλλους 5 δήμους, οι αρχές παραμένουν αυτές που οι κάτοικοί τους ψήφισαν: δήμαρχοι, συνδικαλιστικές και μαζικές οργανώσεις, όλα όπως τα επέλεξαν οι ίδιοι πριν από την ανάληψη του στρατιωτικού ελέγχου από τους αντάρτες.

Το στρατόπεδο των FARC-EP, αρκετά χιλιόμετρα έξω από το Σαν Βισέντε ντελ Καγουάν, διαφέρει αρκετά από άλλα αντάρτικα στρατόπεδα της Λατινικής Αμερικής. Σαν στρατόπεδο μονάδας που στόχο έχει την προστασία του διαλόγου, είναι πιο άνετο, και σίγουρα πιο ασφαλές από τα άλλα. Το πρώτο που σε εντυπωσιάζει, παρ' όλα αυτά, είναι η καταπληκτική πειθαρχία που επικρατεί, κι ας φημίζονται γι' αυτό έτσι κι αλλιώς οι αντάρτες, όπως και η τρομακτική καθαριότητα που κυριαρχεί σ' όλο το στρατόπεδο: όλα αστράφτουν, παρά τις δυσκολίες που υπάρχουν, όπως είναι φυσικό, αφού μιλάμε για πρόχειρο καταυλισμό μέσα στη ζούγκλα, από τους ανθρώπους, μέχρι τα ζώα που εκτρέφουν για τη διατροφή τους (με πρώτα και καλύτερα τα γουρούνια, που όπως μας εξήγησαν τα καθαρίζουν τρεις φορές την ημέρα).

Οι αντάρτες, σχεδόν όλοι νέα παιδιά, τα περισσότερα αγρότες, με δυο τρεις εξαιρέσεις. Στο ένοπλο κίνημα μπαίνει κανείς σαν απλός μαχητής μέχρι τα τριάντα, εκτός κι αν είναι στέλεχος. Η καθημερινή ζωή, από τις 4.20 το πρωί που ξυπνάνε μέχρι το βράδυ στις 8 ή 8.30 που πέφτουν για ύπνο, γεμάτη: ο ένας μαγειρεύει, ο άλλος καθαρίζει, ο τρίτος πλένει, ο τέταρτος ετοιμάζει, φτιάχνει, επισκευάζει. Κι όλοι μαζί κάνουν ασκήσεις, μελέτη, παρακολούθηση των ειδήσεων, ντόπιων και ξένων, ενημέρωση, μάθημα. Και φυσικά, όλοι παραπονιούνται ότι το μερόνυχτο έχει μονάχα 24 ώρες και δε φτάνουν για να γίνουν όσα πρέπει να γίνουν.

Μιας και τύχαμε στην 37η επέτειο από την ίδρυση της οργάνωσης, ζήσαμε και κάποιες ιδιαίτερες στιγμές. Για παράδειγμα, την ομιλία του διοικητή της μονάδας, που για μια ακόμα φορά μας θύμισε πόσο κοντά είναι τα δύο κινήματα, το δικό τους και το δικό μας σε στόχους, αλλά και σε αγώνες, παρά τις διαφορετικές μορφές πάλης σήμερα, πόσο κοινή είναι η ιστορία μας και η προσπάθειά μας, πόσο παγκόσμιος ο αγώνας μας. Τη γιορτή που ετοίμασαν μόνοι τους, με τα ποιήματα και τα τραγούδια που οι ίδιοι έγραψαν για τον αγώνα τους, την καθημερινή ζωή τους, τη χώρα τους και την απελευθέρωση του κολομβιανού λαού. Με τα θεατρικά σκετς που σατίριζαν τον Παστράνα και τη δουλοπρέπειά του στις ΗΠΑ, τον Μπους και την ντόπια ολιγαρχία, τα διεθνικά μονοπώλια και τα πολιτικά κόμματα της άρχουσας τάξης.

Και η ημέρα κύλησε με τον απαραίτητο αγώνα βόλεϊ και έκλεισε με την ακόμα πιο απαραίτητη λατινοαμερικάνικη «φιέστα», όπου ο χορός έπαιρνε κι έδινε μέχρι αργά, με λίγο ρούμι, καραμέλες και τσιγάρα που μοιράζονταν δίκαια σε όλους.

Για μας ήταν χωρίς αμφιβολία μια αξέχαστη επίσκεψη, για εκείνους μια ακόμα επιβεβαίωση ότι δεν είναι μόνοι στον αγώνα τους, ότι για τα ίδια ιδανικά παλεύουν οι λαοί παντού, αφού και τα προβλήματα είναι λίγο-πολύ κοινά.

Εχοντας περάσει κάποιες μέρες μαζί με τους μαχητές των FARC-EP, βλέπει κανείς πια με διαφορετικό μάτι την κατάσταση γενικά στη χώρα και καταλαβαίνει ακόμα καλύτερα το Σχέδιο Κολομβία. Οι επαφές στην Μποκοτά με το ΚΚ Κολομβίας, με οργανώσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ανάπτυξη, με την Κομμουνιστική Νεολαία Κολομβίας κλπ. ολοκλήρωσαν την ενημέρωση για την πολύπλοκη κατάσταση που επικρατεί στη χώρα και τις προοπτικές του αγώνα του κολομβιανού λαού.

Είναι φανερό ότι και ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός και η κυρίαρχη τάξη νιώθουν άμεση απειλή, πίεση αλλά και κίνδυνο. Τα δύο δισεκατομμύρια δολάρια την ημέρα στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ στο στρατό και την αστυνομία, όπου ένα σεβαστό κομμάτι τους καταλήγει στις παραστρατιωτικές ομάδες, θα ξεπεραστούν πολύ γρήγορα. Τόση ήταν και η στρατιωτική βοήθεια που έδιναν οι ΗΠΑ στο στρατό του Σαλβαδόρ τη δεκαετία του '80, για να αποφύγουν τη δημιουργία μιας νέας Νικαράγουας στην Κεντρική Αμερική. Εδώ, η απειλή είναι μεγαλύτερη. Η Κολομβία, μια από τις πιο πλούσιες χώρες του κόσμου, βρίσκεται δίπλα στον Παναμά, στην είσοδο για τη Νότια Αμερική, βλέπει σε δύο ωκεανούς, ιδανική περίπτωση για την κατασκευή μιας νέας, πιο σύγχρονης διώρυγας. Εχει τεράστιο πλούτο σε νερά, ιδιαίτερα στην περιοχή όπου οι FARC-EP έχουν τη μεγαλύτερη επιρροή τους, ενώ το ένοπλο κίνημα δεν αποδείχτηκε μόνο ιδιαίτερα ανθεκτικό και εμπειροπόλεμο, αφού έχει ήδη 37 χρόνια ζωής και επιτυχιών, αλλά και εξαιρετικά ικανό στις διαπραγματεύσεις. Μέχρι τώρα και παρά τις αμοιβαίες υποχωρήσεις, η κυβέρνηση δίνει πιο πολύ την εντύπωση του χαμένου, παρά του κερδισμένου, κι όλο και περισσότερες φωνές από το στρατόπεδό της ζητάνε μια αλλαγή πολιτικής, μια στρατιωτική λύση στην οικονομική, πολιτική και κοινωνική σύγκρουση.

Το «Σχέδιο Κολομβία», επομένως, εκπονήθηκε από τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό την κατάλληλη -για την ολιγαρχία της χώρας, αλλά και της περιοχής- στιγμή: Η Βενεζουέλα με τον πρόεδρό της Ούγο Τσάβες απομακρύνεται όλο και περισσότερο από την επιρροή των ΗΠΑ και σημειώνει σημαντικές επιτυχίες στην εξωτερική της πολιτική. Ο αγώνας των λαϊκών δυνάμεων στο Εκουαδόρ, με το επικίνδυνο για τον ιμπεριαλισμό μείγμα συνδικαλιστικών και μαζικών οργανώσεων, ιθαγενών και προοδευτικών τμημάτων του στρατού, κερδίζει συνεχώς έδαφος, η κατάσταση στο Περού είναι ιδιαίτερα ρευστή, οι προοδευτικές και λαϊκές δυνάμεις στη Βραζιλία πετυχαίνουν πολύ σημαντικές εκλογικές νίκες, στην Αργεντινή και στη Βολιβία οι λαϊκές κινητοποιήσεις παίρνουν μεγάλη έκταση και συνεχώς ριζοσπαστικοποιούνται.

Η κατάσταση στη Λατινική Αμερική γίνεται όλο και πιο εκρηκτική, αφού τα προβλήματα βαθαίνουν, οι χώρες περνάνε τη χειρότερη οικονομική κρίση τους τα τελευταία 50 χρόνια και οι λαοί δε φαίνονται πια διατεθειμένοι να πληρώνουν αυτοί το τίμημα της στρεβλής ανάπτυξης. Με αυτή την κατάσταση, με ισχυρά αντάρτικα κινήματα, με άλλα που κυοφορούνται και με το λαϊκό κίνημα που αφυπνίζεται, τα σχέδια των ΗΠΑ για την περίφημη Ενωση Ελεύθερου Εμπορίου της Αμερικής δεν έχει και πολλές ελπίδες επιτυχίας. Γι' αυτό και το «Σχέδιο Κολομβία», ή η «Πρωτοβουλία των Ανδεων», όπως μετονομάστηκε επί Μπους, δεν έχει πια μοναδικό στόχο την Κολομβία, αποσκοπεί ταυτόχρονα στον απόλυτο στρατιωτικό και οικονομικό έλεγχο και στο τσάκισμα του πολύμορφου κινήματος ολόκληρης της περιοχής, που παρά τις διαφορές του στις μορφές πάλης, συντονίζεται όλο και πιο αποτελεσματικά.

Δεν υπάρχει σήμερα λαϊκό κίνημα στην περιοχή, αλλά και σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική, που να μην καταδικάζει κατηγορηματικά τα σχέδια αυτά του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, να μη βρίσκεται στο πλευρό των λαϊκών δυνάμεων της Κολομβίας πρώτα και κύρια, αλλά και των γειτονικών χωρών. Ενα στρατιωτικό πραξικόπημα στη Βενεζουέλα έχει αποτραπεί μέχρι τώρα, αλλά ο κίνδυνος δεν έχει εκλείψει και το ίδιο ισχύει και για μια άμεση στρατιωτική επέμβαση στην Κολομβία, οποιασδήποτε μορφής. Είτε χρησιμοποιηθούν τα γνωστά επιχειρήματα για τη δήθεν προστασία των ανθρώπινων δικαιωμάτων, είτε η «προάσπιση της δημοκρατικής νομιμότητας», είτε η καταπολέμηση του εμπορίου ναρκωτικών, είτε οτιδήποτε άλλο.

Η κατάσταση και σ' αυτή την περιοχή του κόσμου είναι εξαιρετικά κρίσιμη και οι λαοί της, πρώτα και κύρια ο λαός της Κολομβίας, χρειάζονται την καθημερινή αλληλεγγύη και υποστήριξή μας.