Οι αναδιαρθρώσεις στην Ανώτατη Εκπαίδευση, η προσπάθεια της κυβέρνησης να εφαρμόσει το νόμο - πλαίσιο, ο νέος νόμος για την έρευνα, το νομοσχέδιο για τα μεταπτυχιακά, η «αξιολόγηση», οι εσωτερικοί κανονισμοί και τα τετραετή επιχειρησιακά προγράμματα των ΑΕΙ είναι ζητήματα που αντικειμενικά θα μπουν στο επίκεντρο της συζήτησης ανάμεσα στους φοιτητές μπροστά στις εκλογές.

Παράλληλα, όμως, θα τους απασχολήσει και το μεγάλο θέμα της ανατροπής των ασφαλιστικών δικαιωμάτων που υπαγορεύει η κυβέρνηση. Δεν είναι ανεξάρτητα αυτά. Παιδεία και Ασφαλιστικό είναι απόλυτα συνδεδεμένα, γιατί οι αναδιαρθρώσεις και στα δυο αυτά επίπεδα εκπορεύονται από την ανάγκη του κεφαλαίου για πιο φθηνή εργατική δύναμη. Οι αναδιαρθρώσεις και στην Παιδεία και στην Κοινωνική Ασφάλιση αποτελούν εφαρμογή της ενιαίας πολιτικής της ΕΕ, προς όφελος της κερδοφορίας των επιχειρήσεων, της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Στόχος είναι η νέα γενιά. Η χειροτέρευση των όρων μόρφωσης, δουλιάς, ζωής για να αναπτυχθεί η κερδοφορία.

Πρέπει, λοιπόν, να πάρουν ενιαία απάντηση και από το φοιτητικό κίνημα, να στείλουν μήνυμα οι φοιτητές και μέσα από τις κάλπες τους ότι είναι διατεθειμένοι να αντεπιτεθούν, προκειμένου όχι απλώς να διατηρήσουν κάποια ...ψίχουλα, αλλά να αποσπάσουν νέες κατακτήσεις, να διευρύνουν τα ήδη συρρικνωμένα δικαιώματά τους. Πρέπει να κάνουν βήματα, διαμορφώνοντας τους όρους για κερδίσουν όλα όσα τους ανήκουν στη ζωή.

Σε κάθε οικογένεια υπάρχει σίγουρα περιστατικό από κάποιον συγγενή ο οποίος αναγκάστηκε λόγω σοβαρής ασθένειας να πληρώσει «τα μαλλιοκέφαλά του», να δανειστεί, να χρεωθεί προκειμένου ...να θεραπευτεί, προκειμένου να ζήσει. Το θέμα της Κοινωνικής Ασφάλισης ακουμπάει ακριβώς πάνω σ' αυτές τις στοιχειώδεις ανάγκες των εργαζομένων. Δεν αφορά μόνο τη σύνταξη, που μπορεί να μοιάζει μακρινή υπόθεση, αλλά δεν είναι (κρίνεται σήμερα για το νέο αν θα πάρει σύνταξη στα 55 του ή στα 70 του κι αν θα μπορεί να ζει με αυτή). Αφορά το σήμερα και το αύριο κάθε νέου, την υγεία του, τα δικαιώματά του στην εργασία.

Για αυτά τα θέματα έχει ήδη «ανοίξει» η αντιπαράθεση ανάμεσα στις παρατάξεις μέσα στις σχολές.

«Δεν ενδιαφέρει το ασφαλιστικό τους φοιτητές», λέει η ΔΑΠ σε κάποιες περιπτώσεις, ενώ σε άλλες ισχυρίζεται ότι «η κατάσταση είναι άθλια στα ταμεία και η κυβέρνηση έρχεται να τη φτιάξει. Οσοι αντιδρούν θέλουν τη συντήρηση και όχι το νοικοκύρεμα». Αλήθεια, πόσο «συντηρητικό» είναι σήμερα να θέλει ο εργάτης να μην πληρώνει ούτε ένα ευρώ από την τσέπη του για να πάει στο γιατρό, για να πάρει ένα φάρμακο, για να κάνει ένα παιδί; Πόσο «συντηρητικό» είναι σήμερα που η επιστήμη και η τεχνολογία έχουν κάνει άλματα, να μπορεί ο άνθρωπος να δουλεύει λιγότερο και να απολαμβάνει περισσότερο; Και ποιος φταίει που είναι «άθλια» η κατάσταση στα Ταμεία, οι εργαζόμενοι; Αφού αυτοί είναι οι μόνοι που πληρώνουν αναπόδραστα τις εισφορές τους. Γιατί να πληρώσουν αυτοί και ...το μάρμαρο;

ΔΑΠ και ΠΑΣΠ φέρνουν στις σχολές τις ιδιωτικές ασφαλιστικές να διαφημίσουν την πραμάτεια τους («Interamerican», «Εθνική Ασφαλιστική» κ.ά.) μέσα από ημερίδες κλπ. Παίρνουν θέση: Είναι με το κεφάλαιο, με την ιδιωτική ασφάλιση, με την αφαίρεση δικαιωμάτων.

ΔΑΠ και ΠΑΣΠ είναι οι εκφραστές του ανταγωνισμού ανάμεσα στους φοιτητές. Ανταγωνισμός για να γίνει «αυτός που αξίζει» «πετυχημένος». Ποιος είναι όμως ο «πετυχημένος»; Αυτός που είναι διατεθειμένος να απεμπολήσει περισσότερα δικαιώματα, να ρίξει την αξιοπρέπειά του χάριν της επιχείρησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι ανάμεσα στις εξυπηρετήσεις τους προς τους φοιτητές είναι και η διανομή «οδηγών» συμπλήρωσης βιογραφικού προς επιχειρήσεις, όπου γράφουν: «Στη συνέντευξη μη ρωτήσεις για το μισθό και τη σύμβαση, μπορεί να δημιουργήσεις κακή εικόνα», «να είσαι διατεθειμένος να κάνεις παραπάνω δουλειά, γνωρίζοντας ότι αυτό θα εκτιμηθεί από την εταιρεία», δηλαδή να είσαι διατεθειμένος να σκύβεις συνεχώς το κεφάλι για να σε «πατάνε»!

«Ολα τα προηγούμενα χρόνια τα πράγματα ήταν καλά. Η κυβέρνηση τώρα πάει να εφαρμόσει το νεοφιλελευθερισμό», λέει σε κάποιες περιπτώσεις η ΠΑΣΠ και το ΔΙΚΤΥΟ σιγοντάρει στα περί «νεοφιλελεύθερων» πολιτικών, λες και οι σοσιαλδημοκρατικές πολιτικές που είχαμε τόσα χρόνια ήταν ...«άγιες»! Πότε γενικεύτηκαν τα προγράμματα stage, η μαύρη εργασία, η καθήλωση του μισθού στα 500 και 600 ευρώ;

Η ΠΑΣΠ και το ΔΙΚΤΥΟ είτε ανοιχτά είτε με τη σιωπή τους υπερασπίζονται το νόμο Ρέππα, αυτόν που μείωσε τις συντάξεις μιας σειράς εργαζομένων, των γονιών τους δηλαδή.

Από την άλλη η ΕΑΑΚ στέκεται σε ζητήματα χρηματοδότησης και βιωσιμότητας των Ταμείων, επικεντρώνει τις θέσεις της στην υπεράσπιση των «υγιών» ταμείων (χαρακτηριστική η ρητορεία της για το ΤΣΜΕΔΕ στα Πολυτεχνεία), αφήνοντας έτσι στο απυρόβλητο τα υπόλοιπα στοιχεία της αντιασφαλιστικής επίθεσης, διαχωρίζοντας τους εργαζόμενους και αδιαφορώντας ότι ακόμα και αυτά τα «υγιή» ταμεία η συντριπτική πλειοψηφία των αποφοίτων δε θα τα βλέπει καν, εξαιτίας των εισφορών (οι νέοι που εντάσσονται στο ΤΣΜΕΔΕ καλούνται να πληρώνουν για τα πρώτα χρόνια 150 ευρώ το μήνα!), της δουλειάς χωρίς δικαιώματα κ.ο.κ.

ΠΑΣΠ, ΔΙΚΤΥΟ και ΕΑΑΚ δημιουργούν ακροατήριο σε κάθε αγωνιστική κινητοποίηση για τη ΓΣΕΕ και την ΑΔΕΔΥ. Αλήθεια, ποιος νέος σήμερα αισθάνεται ότι αυτές οι συνομοσπονδίες (με το συσχετισμό που υπάρχει) παλεύουν πραγματικά για τα δικαιώματά του, γνωρίζουν τις ανάγκες του και πρωτοπορούν στους αγώνες; Η μεγάλη πλειοψηφία των νέων εργαζομένων έχει γυρίσει την πλάτη σε ΓΣΕΕ και ΑΔΕΔΥ, έχει απογοητευτεί.

Καταλαβαίνουν οι νέοι ότι οι παρατάξεις που συγκροτούν την πλειοψηφία στις συνομοσπονδίες είναι ομοτράπεζοι της κυβέρνησης, είναι συνδιαμορφωτές της επίθεσης που δέχονται τα δικαιώματά τους! Κάθονται σε στημένους διαλόγους και βάζουν φαρδιά πλατιά την υπογραφή τους στις απαιτήσεις των εργοδοτών: Σε «αυξήσεις» τύπου 77 λεπτά τη μέρα, στη νομιμοποίηση και γενίκευση της μερικής απασχόλησης, στην κατηγοριοποίηση των εργαζομένων σε «παλιούς» και «νέους», στην απελευθέρωση των απολύσεων κλπ. Προσπάθησαν να δημιουργήσουν το πρώτο ιδιωτικό πανεπιστήμιο, χρηματοδοτούν μεταπτυχιακά, συμβάλλοντας στην εντολή της κυβέρνησης προς τα ιδρύματα: «Βρείτε χορηγούς»!

Ετσι, λοιπόν, ΠΑΣΠ, ΕΑΑΚ και ΔΙΚΤΥΟ συμβάλλουν στο να φαίνονται αγωνιστές οι συμβιβασμένοι(!), ενώ στην πραγματικότητα ανατριχιάζουν και μόνο στην ιδέα της σύνδεσης του φοιτητικού με το εργατικό κίνημα. Προτείνουν μέσα πάλης που οδηγούν τους φοιτητές μακριά από τη συμπόρευση μαζί με τους εργαζόμενους. Στην Πάτρα, για παράδειγμα, σταμάτησαν τα μαθήματα για τις επόμενες μέρες ...οδηγώντας έτσι τις σχολές να «νεκρώσουν» την ώρα που χρειάζεται να κατέβουν όλοι στο δρόμο, να σημάνει συναγερμός διαρκούς κινητοποίησης. Δεν έχουν ξυπνήσει ούτε μια μέρα «χαράματα», δεν έχουν συμβάλει ούτε στο ελάχιστο για την περιφρούρηση της κάθε απεργίας. Αντέδρασαν και αντιδρούν συνεχώς στις πρωτοβουλίες της ΠΚΣ να πηγαίνουν στα τμήματα εκπρόσωποι των σωματείων για ενημερώσεις.

Απέναντι σ' όλα αυτά η ΠΚΣ επιμένει να αποκαλύπτει τους πραγματικούς ενόχους και για το Ασφαλιστικό. Επιμένει σε αιτήματα που ακουμπούν στις σύγχρονες ανάγκες των φοιτητών και έρχονται σε σύγκρουση συνολικά με την πολιτική που ακολουθείται και όχι με μεμονωμένα μέτρα, αφήνοντας ανοιχτό το παράθυρο για να περάσουν άλλα.

Από αύριο έχει πλούσιο πρόγραμμα σε κάθε σχολή, προκειμένου να ενημερώσει τους φοιτητές, να συμβάλει στην κοινή δράση με τους εργαζόμενους, να «οργώσουν» τις σχολές οι εκπρόσωποι των ταξικών δυνάμεων των εργαζομένων.

Οργανώνει τη συμμετοχή των φοιτητών στην περιφρούρηση και άρα στην επιτυχία της απεργίας.

Στοχεύει στο να αποκαλύπτεται στα μάτια των φοιτητών η ουσία των μέτρων που έρχονται, η σχέση τους με την Παιδεία.

Σ' αυτή τη γραμμή θα συνεχίσει, σ' αυτή τη γραμμή καλεί τους φοιτητές να βγάλουν συμπεράσματα και για την ψήφο τους και για τις 9 του Απρίλη.

Motion Team

Η κυβέρνηση έχει κάνει καθαρό ότι αν κάποιο ίδρυμα δεν υποβάλει τέτοιο τετραετές πρόγραμμα, δε θα λάβει κρατική χρηματοδότηση! Επίσης, έχει διαμηνύσει ότι για την εκτίμηση του τετραετούς προγράμματος, το υπουργείο Παιδείας θα λαμβάνει υπόψη το κατά πόσον τα ιδρύματα έχουν συμμορφωθεί με τη διαδικασία «αξιολόγησης».

Γίνεται έτσι φανερό ότι το πλέγμα «προγραμματισμός - ανάπτυξη - χρηματοδότηση» του κάθε ιδρύματος, προοπτικά, θα συνδέεται και με ...το «βαθμό» που θα παίρνει στην «αξιολόγηση», με τις επιδόσεις του στον ανταγωνισμό που θα ξεσπάσει μεταξύ των ανώτατων ιδρυμάτων, σε τελική ανάλυση με το βαθμό προσαρμογής του στις απαιτήσεις του κεφαλαίου, αφού αυτό θα είναι στην ουσία το αντικείμενο της αξιολόγησης σε κάθε ίδρυμα.

Eurokinissi

Ανάμεσα στις ενότητες που το υπουργείο υπαγορεύει στα ιδρύματα να αναπτύξουν τους προγραμματικούς τους στόχους, διαβάζουμε:

• «Συμμετοχή στις διαδικασίες διασφάλισης της ποιότητας». Δηλαδή τα ιδρύματα θα πρέπει να καταγράφουν κατά πόσον έχουν εφαρμόσει την «αξιολόγηση» σύμφωνα με τους νόμους της αγοράς.
• «Χρηματοδότηση από άλλες πηγές». Υπαγορεύεται ξεκάθαρα ότι το κάθε ίδρυμα θα πρέπει να βρει πηγές πέραν της κρατικής χρηματοδότησης, θα πρέπει να στραφεί στις επιχειρήσεις για χορηγίες, θα πρέπει να εμπορευτεί δικές του δραστηριότητες.
• «Συνεισφορά στην κοινωνική πρόοδο και την οικονομική ανάπτυξη σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Συνεργασία με κοινωνικούς, πολιτιστικούς και παραγωγικούς φορείς σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο». Δηλαδή, στόχος των ιδρυμάτων θα πρέπει να είναι η συνεισφορά τους στην καπιταλιστική ανάπτυξη, στην ευρωστία των επιχειρήσεων. Γι' αυτό το λόγο θα συνεργάζονται με τους «παραγωγικούς φορείς» (βλέπε επιχειρήσεις). Μάλιστα, θα πρέπει να υποβαθμίσουν το ρόλο τους στο επίπεδο της «τοπικής» ανάπτυξης, δηλαδή, η Γεωπονική, π.χ., θα υποβαθμίζεται στην ενασχόληση με την τοπική χλωρίδα και πανίδα ή η Ιατρική στην Αλεξανδρούπολη θα ειδικευτεί σε ασθένειες που φαίνεται να εμφανίζει σε υψηλά ποσοστά ο τοπικός πληθυσμός...
• «Προαγωγή καινοτομίας, αριστίας, χρήση ΤΠΕ», δηλαδή τα ιδρύματα θα πρέπει να προτάσσουν στο σχεδιασμό τους, ζητήματα άμεσου ενδιαφέροντος για τις επιχειρήσεις, όπως είναι η «καινοτομία», που σημαίνει: Πατέντες άμεσα αξιοποιήσιμες από τις επιχειρήσεις. Τους στόχους των επιχειρήσεων υπηρετεί και η ανάπτυξη της αριστίας (που οδηγεί στην «καινοτομία») και η ενίσχυση των νέων τεχνολογιών και πληροφορικής (ΤΠΕ), που, αν και φέρνει διευκολύνσεις, συνδέεται με την τυποποίηση των σπουδών, την ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων κ.ά.
• «Κινητικότητα φοιτητών και ερευνητών». Αλλη μια προτεραιότητα του κεφαλαίου προκειμένου να εμπεδωθούν οι αναδιαρθρώσεις, που ήδη έχουν περπατήσει σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
• «Διασφάλιση ακαδημαϊκών και επαγγελματικών προοπτικών διδασκόντων και αποφοίτων». Δηλαδή, τα ιδρύματα θα πρέπει να λογοδοτούν για τις επαγγελματικές προοπτικές των αποφοίτων τους. Το αίτημα όμως «δουλειά για όλους» είναι ευθύνη των πανεπιστημίων, π.χ., να το εξασφαλίσουν ή του κράτους; Είναι υπεύθυνα τα πανεπιστήμια και τα ΤΕΙ για την ανεργία ή αυτή είναι σύμφυτη με το καπιταλιστικό σύστημα; Οι απαντήσεις στα ερωτήματα είναι προφανείς. Ωστόσο, η κυβέρνηση θέλει να αποτινάξει από πάνω της την ευθύνη να εξασφαλίζει δουλειά σε όλους τους αποφοίτους, αφήνει την αγορά να «λύνει» τα θέματα εργασίας - ανεργίας και ρίχνει το βάρος, την ευθύνη για την ανεργία στα πανεπιστήμια και στον κάθε απόφοιτο «εξατομικευμένα».
• «Κοινωνική δικαιοσύνη: Στήριξη φοιτητών με χαμηλό εισόδημα, μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας που αντιμετωπίζουν έκτακτα προσωπικά προβλήματα». Είναι άκρως υποκριτικό το ενδιαφέρον για τους φοιτητές με χαμηλά εισοδήματα και υπαγορεύεται να αντιμετωπίσουν τα ιδρύματα με όρους φιλανθρωπίας κάποιες ...περιπτώσεις φοιτητών. Πρόσφατη έρευνα έχει δείξει ότι το 45% περίπου των φοιτητών αναγκάζονται να δουλεύουν παράλληλα με τις σπουδές τους, ποσοστό που ανεβαίνει στο 61% για τους μεταπτυχιακούς φοιτητές. Οταν, λοιπόν, το κράτος δεν εξασφαλίζει σε όλους ανεξαιρέτως τους φοιτητές το δικαίωμα σε αποκλειστικά δημόσιες και δωρεάν σπουδές, το δικαίωμα να μπορούν να παρακολουθούν απρόσκοπτα τις σπουδές τους, είναι εκ του πονηρού να χρεώνει στα ιδρύματα την ευθύνη για την ...υποστήριξη των φοιτητών.

Με τους δείκτες της νέας χρηματοδότησης, στο ίδιο το υπόδειγμα του υπουργείου (που κάνει μια αντιπαραβολή στα κονδύλια του 2007: Πώς κατανεμήθηκαν και πώς θα κατανέμονταν με βάση το νέο σύστημα) ομολογείται ότι υπάρχει απόκλιση 5.208.480 ευρώ προς τα κάτω ή ποσοστιαία μια μείωση κονδυλίων της τάξης του 2,52%... που προτείνεται να καλυφθεί στο μέλλον με διάφορες αλχημείες και «ειδικές» χρηματοδοτήσεις.

Είναι γεγονός ότι όλες οι σπουδές δεν έχουν το ίδιο κόστος. Κάποια Τμήματα αρκούνται στη διάλεξη από την έδρα, άλλα Τμήματα έχουν εργαστήρια, άλλα χρειάζονται περισσότερα ή λιγότερα υλικά για τις ασκήσεις τους, άλλα χρειάζονται πιο εξειδικευμένη τεχνολογία στα εργαστήρια, άλλα έχουν κλινικές κ.ο.κ. Με βάση αυτές τις ανάγκες, το μέχρι τώρα σύστημα χρηματοδότησης προέβλεπε 13 διαφορετικούς «Δείκτες Κόστους Σπουδών» (ΔΚΣ - συντελεστές) που κυμαίνονταν από το 1,00 έως το 4,00 με διαβαθμίσεις ανάμεσά τους.

Με το νέο σύστημα χρηματοδότησης, η κυβέρνηση υιοθετεί το αγγλοσαξονικό σύστημα, όπου όλες οι επιστήμες συμπιέζονται σε τέσσερις κατηγορίες ΔΚΣ, οι Επιστήμες: Υγείας 4,00. Μηχανικών, Γεωπονικές, Χημείας, Φυσικής, Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών, Υλικών 1,70. Μαθηματικών, Γεωγραφίας, Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, Τέχνες 1,30. Ανθρωπιστικές, Νομικές, Πολιτικές, Κοινωνικές, Οικονομικές και Διοίκηση Επιχειρήσεων 1,00.

Με την προηγούμενη διαβάθμιση των 13 κατηγοριών, οι επιστήμες των Μηχανικών π.χ. είχαν συντελεστή 2,20, ενώ τώρα πέφτουν στο 1,70. Οπως λέει ο πρύτανης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Κ. Ι. Μουτζούρης: «Το ΥΠΕΠΘ προτείνει για τις Επιστήμες Μηχανικών και τις Γεωπονικές Επιστήμες μία δραστική μείωση της χρηματοδοτήσεως της τάξεως του 25% σε σχέση με τα ισχύοντα στην Ελλάδα έως σήμερα και πλήρη προσαρμογή στα ισχύοντα στην Αγγλία. Στην Αγγλία όμως οι προπτυχιακές σπουδές Μηχανικού διαρκούν 3 έτη, έναντι των 5 ετών στην Ελλάδα. Και όπως έχει γίνει από όλους πλέον αποδεκτό, οι 5ετείς ενιαίες και αδιαίρετες σπουδές είναι τελείως απαραίτητες για τη διαμόρφωση ενός Μηχανικού για τον 21ο αιώνα».

Ετσι, έμμεσα, η αλλαγή του τρόπου χρηματοδότησης υπαγορεύει υποβάθμιση των πενταετών σπουδών, ακόμη και μείωση της χρονικής διάρκειάς τους, με βάση τη διαδικασία της Μπολόνια.

«Η επιχορηγήσεις για συγγράμματα, σίτιση, φοιτητική μέριμνα και έκτακτο διδακτικό προσωπικό δεν αποτελούν αντικείμενο του συστήματος και συνεχίζουν να προσδιορίζονται ανεξάρτητα». Η διατύπωση αυτή της μεθοδολογίας χρηματοδότησης έχει προκαλέσει αντιδράσεις στα ΤΕΙ, που σημειώνουν ότι οι συντάκτες του κειμένου προφανώς δε γνωρίζουν ότι στα ΤΕΙ όλες οι παραπάνω δαπάνες βαρύνουν τον προϋπολογισμό των ιδρυμάτων και μάλιστα τον επιβαρύνουν ιδιαίτερα (αρκεί να λάβει κανείς υπόψη ότι οι έκτακτοι αποτελούν την πλειοψηφία του εκπαιδευτικού προσωπικού των ιδρυμάτων). Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τους, λοιπόν, αν παραμείνουν τα πράγματα ως έχουν, ο νέος τρόπος χρηματοδότησης θα σημάνει για τα ΤΕΙ ακόμα μεγαλύτερη μείωση κονδυλίων.

Δε με νοιάζει, αν κάποιος που δε με ξέρει, σκεφτεί ότι γαντζώθηκα σε μια καρέκλα για να λύσω κάποιο πρόβλημά μου.

Εκείνο που μετράει για μένα, πάνω απ' όλα, είναι το αλισβερίσι μεταξύ δασκάλου και μαθητή. Το να δίνεις και να παίρνεις. Να μια σχέση, που δε γεννιέται «κατόπιν ωρίμου σκέψεως». Στο κάτω - κάτω, ποιος είναι αυτός που κρίνει ποιον και πώς, σαν ικανότερο για την τέλεση του ιερού μυστηρίου της αμοιβαίας προσφοράς; Πες πως υπάρχει ο τρόπος, η μέθοδος κρίσης. Από κει και πέρα τι γίνεται; Γίνεσαι αυθεντία σε όλα και «διδάσκεις» καθ' έδρας; Μήπως νομίζεις ότι απευθύνεσαι σε πρόβατα επιβάλλοντάς τους τη μοναδική αλήθεια που είναι η δικιά σου;

Οπως και να το κάνουμε οι ρόλοι του δάσκαλου και του μαθητή είναι φανερά διακριτοί. Συμπορεύονται, αφήνοντας όμως την πρωτοβουλία κίνησης στο μαθητή. Τον σέβεσαι για να σε σεβαστεί κι εκείνος. Τον ακολουθείς, γιατί η ζωή του είναι πιο δύσκολη από τη δικιά σου, αλλά και πολύ πιο πλούσια από όνειρα απ' τη δικιά σου.

Ο ρόλος σου; Αυτό που κάνει ο υαλοκαθαριστήρας στο παρμπρίζ του αυτοκινήτου. Κάνει το μαθητή να βλέπει καλύτερα το δικό του δρόμο. Εφτασα τα 63 μου χρόνια και κάθε φορά, αντικρίζοντας τους μαθητές μου, αναρωτιέμαι αν τους έχω δώσει κάτι κι εγώ, απ' όσα εκείνοι μου έδωσαν.

Η ιδιότητα - παρουσία «δάσκαλος» δεν απονέμεται από εκλεκτορικά σώματα, ούτε επιβάλλεται με υπουργικές αποφάσεις και πρωτόκολλα, πολύ περισσότερο δε με απειλές. Αποδίδεται από τους ίδιους τους μαθητές κι αποτελεί τίτλο τιμής που δεν αναγράφεται στις επαγγελματικές κάρτες και στις ταμπέλες καριέρας. Είναι πνοή που ξεπηδάει από τα φύλλα του νου και της καρδιάς και σαν πνοή γίνεται ιδιότητα, λέξη και ιστορία.

Οσο για τους ποιητές και τους μουσικούς που τους απαξιώνει ως ξεπερασμένους και μαζί μ' αυτούς κι όσους ακόμα επιμένουν να τους τραγουδούν, η ίδια η συμπεριφορά του ανατροφοδοτεί την ανάγκη για τη συνεχή παρουσία τους.

... κι έτσι σαν μήνυμα, απόκριση και συχώριο, επειδή «τελικά η ομορφιά θα νικήσει» του αφιερώνω το τραγούδι του Μάνου Λοΐζου, ειδικά την τελευταία στροφή του: «Τα αρχινημένο σύνθημα πάντα μου μένει/ Οποτε ακούω από τότε ακορντεόν/ Κι έχει σαν στάμπα τη ζωή μου σημαδέψει/ Δε θα περάσει - δε θα περάσει ο φασισμός».

Θυμάμαι το σχολειό, που μαθαίναμε αυτά ακριβώς που μας μάθαινε ο παππούς ο Σωκράτης, λεγόταν Σχολή Καλών Τεχνών. Εκεί, σε κάποιο εργαστήριο, ευτύχησα να περάσω κάμποσα χρόνια (14 ακριβώς), κοντά σ' ένα φωτισμένο δάσκαλο, σε μια ατμόσφαιρα ζεστή, γεμάτη αγάπη. Η κάθε μέρα πιο γεμάτη από την προηγούμενη, με ακούσματα θαυμαστά, σοφά και πρωτόγνωρα, που με έκαναν να αγαπώ, όλο και πιο πολύ, αυτό που αποφάσισα να ακολουθήσω σ' όλη μου τη ζωή, την τέχνη. Εκεί έμαθα το τι θα πει αρετή, τι θα πει ήθος, τι θέση έχει μέσα στον κόσμο που ζούμε ο πνευματικός πλούτος και πώς η πραγματική ομορφιά του ανθρώπου, είναι ο ψυχικός του κόσμος. Εμαθα πως η ελευθερία δεν έχει καμιά σχέση με την ασυδοσία, πως η μόρφωση όσο πολλή και να 'ναι ποτέ δεν είναι αρκετή... Εμαθα ακόμη πως ο αποδέκτης αυτών όλων που μαθαίναμε ήταν ο λαός μας, στον οποίο οφείλουμε να δώσουμε μια ανάσα στην κουραστική μέρα του και το κυνήγι του ψωμιού, το βασικό αγαθό του βίου μας, που δεν ήταν υπόθεση εύκολη ποτέ, και ακόμη γιατί είχε ίδια δικαιώματα που έχουν όλοι οι άνθρωποι στον πολιτισμό.

Ο κόσμος αλλάζει, και σήμερα σχεδόν όλοι έχουν σαν μοναδική απασχόληση και ιδανικό, τη συσσώρευση χρήματος με κάθε τρόπο και έφτασε να μεταχειρίζεται μέτρα άδικα και κακούργα. Στις μέρες μας, η κατάρα αυτή γιγαντώθηκε, διαστρεβλώθηκε πέρα για πέρα το νόημα του αθλητισμού, γέμισε ο κόσμος γυμναστήρια για να 'μαστε ικανοί να αντιμετωπίζουμε τους εχθρούς, γιατί μόνο τέτοιοι υπάρχουν πια.

Τα γυμναστήρια του μυαλού, που μας μάθαιναν κάποτε να γινόμαστε άνθρωποι, υπάρχουν, μα εκεί δε διδάσκεται πλέον η ανθρωπιά. ΝΤΡΟΠΗ!

Και βέβαια υπάρχει έλλειμμα δημοκρατίας όταν οι ιδέες δεν εκφράζονται στο πλαίσιο μιας ελεύθερης ιδεολογικής αντιπαράθεσης, αλλά στη διάρκεια της καλλιτεχνικής αξιολόγησης της δουλειάς του σπουδαστή, ο οποίος είναι ο αδύνατος πόλος της σύγκρουσης. Το επιτρέπει αυτό το λειτούργημα του εκπαιδευτικού, ο ρόλος του δασκάλου; Οχι βέβαια.

Και παρόλο που η ιδεολογία ενυπάρχει στην αισθητική των καλλιτεχνικών έργων και είναι σύμφυτη με την αισθητική κρίση, είναι τουλάχιστον αδόκιμο επιστημονικά το να κρίνονται από ένα δάσκαλο αυτά καθαυτά τα περιγραφικά στοιχεία του έργου (όπως λ.χ. η θεματολογία του). Ενα εικαστικό έργο κρίνεται κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας από τα μορφολογικά στοιχεία του (που άλλωστε μόνο αυτά «θεραπεύονται» από τη διδασκαλία) και από το κατά πόσο αυτά εξυπηρετούν την όποια πρόθεση του ζωγράφου - σπουδαστή. Πρόθεση, που οφείλει ο δάσκαλος να σεβαστεί. Κάθε άλλη προσέγγιση είναι και αντιεπιστημονική και ύποπτη.

Οι ίδιοι οι σπουδαστές πρέπει όχι μόνο να αντικρούσουν την αντικομμουνιστική επίθεση, αλλά με αγωνιστική στάση, με την πάλη τους, να διεκδικήσουν το δικαίωμα στη γνώση. Γνώση για την Τέχνη, την κοινωνία και τους νόμους της, γνώση που είναι συνυφασμένη με τον αγώνα των εργαζομένων για μια καλύτερη ζωή, για τον άλλο πολιτισμό, το σοσιαλισμό.

Αρκετοί καλλιτέχνες αισθάνονται μερικές φορές την ανάγκη να προχωρήσουν σε μια άμεση πολιτικοποίηση του έργου τους («Γκουέρνικα»). Αυτό είναι απόλυτα θεμιτό και χρήσιμο, πρέπει όμως να αναζητηθεί και να βρεθεί η μορφοπλαστική καταλληλότητα, η εκφραστική αξιοπιστία.

Μέσα σε αυτή την καπιταλιστική βαρβαρότητα, όπου τα μεγάλα εγκλήματα διαπράττονται μερικές φορές με προσχήματα, και άλλοτε χωρίς κανένα πρόσχημα, πολλοί καλλιτέχνες εξοργίζονται και κατανοούν ότι δεν μπορούν να παρακολουθούν παθητικά αυτή την κατάσταση και παρεμβαίνουν όπως μπορούν και με το έργο τους. Σήμερα, ακόμα και στις μεγάλες διεθνείς καλλιτεχνικές εκδηλώσεις (Μπιενάλε της Βενετίας, Σάο Πάολο, Κάσελ κ.ά.) συχνά παρουσιάζονται τέτοια έργα. Στη Βενετία το 1966, είχε βραβευτεί το έργο της Βάσως Κατράκη, καθώς και του Ισπανού Γενοβέζ, με έντονα κοινωνικοπολιτικά χαρακτηριστικά. Υπάρχουν και πρόσφατα παραδείγματα.

Με αφορμή το συμβάν στη Σχολή Καλών Τεχνών, θα έλεγα ότι κανένας δεν πρέπει να παρεμποδίζει, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, αισθητικο - ιδεολογικές επιλογές των σπουδαστών, ή να κατακεραυνώνει όποιους νομίζει ότι αποτυγχάνουν στις επιλογές τους. Απεναντίας, πρέπει να συζητά μαζί τους, θα έλεγα μάλιστα, με σαφήνεια, ευγένεια και σεβασμό για τον τρόπο που προσπαθούν να υλοποιήσουν την επιλογή τους, ή προτείνοντας ενδεχομένως εναλλακτικές λύσεις, χωρίς όμως να επιβάλει καμιά.

Αγαπητέ συνάδελφε

Νομίζετε ότι η ιδεολογία, ο τρόπος ζωής, η δράση, η αντίδραση, η μέθοδος για την αντιμετώπιση όλων αυτών, δεν είναι θέματα, αφετηρίες για να προβληματιστεί ένας νέος καλλιτέχνης με το έργο του;

Δεν έχετε δει χιλιάδες νέους να γεμίζουν γήπεδα, στάδια, μεγάλους δρόμους και πλατείες με το «Ριζοσπάστη», τα πανό, τα σύμβολά τους, τις σημαίες τους, διαδηλώνοντας και απαιτώντας έναν άλλο τρόπο ζωής, έναν άλλο κόσμο;

Συνάδελφε, το γνώριζες ότι ένας από τους χιλιάδες νέους ήταν ο εκκολαπτόμενος καλλιτέχνης, όταν προσπάθησες να του αφαιρέσεις το δικαίωμα να εκφραστεί εικαστικά με τα δικά του σύμβολα. Γιατί τόσο μένος για τα σύμβολα αγαπητέ συνάδελφε;

Αν το συγκεκριμένο έργο είχε άλλα σύμβολα, θα στεκόσαστε ευλαβικά μπροστά του; Εσείς, συνάδελφε, δεν έχετε σύμβολα; Εχετε, όμως τα κρύβετε. Την ώρα εκείνη, τούτο δεν το καταφέρατε και τ' αποκαλύψατε. Νιώσατε δέος απέναντι στον ΚΝίτη Νικόλα Κιτνερίδη, που είχε το θάρρος να κάνει αυτό που εσείς δε θα καταφέρετε ποτέ να πράξετε. Τολμήσατε, μάλιστα, να μικρύνετε το ανάστημα κομμουνιστών καλλιτεχνών, που ήταν και είναι παρακαταθήκη και παράδειγμα στους νέους.

Ο αντικομμουνισμός σας, συνάδελφε, ήταν αυτός που βγήκε. Αναφέρεστε στον ιδρώτα των πλουσίων και χλευάζετε τη γενιά των 700 ευρώ, που «χαλάει τα λεφτά της στο Μπουρνάζι». Ντροπή! Η ιστορία διδάσκει: «Αντικομμουνισμός = Σκοτάδι».

Η «Γκουέρνικα» του Π. Πικάσο

Το περιστατικό αντικομμουνιστικής επίθεσης που δέχτηκε φοιτητής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών από καθηγητή του, επειδή «τόλμησε» να απεικονίσει ένα νέο φοιτητή και εργαζόμενο να διαβάζει τον «Ριζοσπάστη», στέκεται αφορμή για να ανοίξει μια συζήτηση για όλα τα παραπάνω ζητήματα. Πυροδοτεί την τοποθέτηση καλλιτεχνών, εικαστικών, καλλιτεχνών - δασκάλων γιατί είναι μεγάλο το κεφάλαιο που ανοίγει, δεν περιορίζεται στον έναν ή τον άλλο εκπαιδευτικό που, εκμεταλλευόμενος την εξουσία που του παρέχει η θέση του, ασκεί πίεση στους νέους προκειμένου να δεχτούν τη δική του άποψη. Αλλωστε, μόλις τις τελευταίες δέκα μέρες, έργα του Πικάσο χαρακτηρίζονται από «ιθύνοντες» εκπαιδευτικούς «άσεμνα» και απαγορεύουν την επίσκεψη μαθητών στη σχετική έκθεση. Πριν λίγες μέρες, άλλοι «ιθύνοντες» της εκπαίδευσης απαγορεύουν την παρακολούθηση του έργου του Τ. Γουίλιαμς «Λεωφορείον ο πόθος». Τα περιστατικά σκοταδιστικής παρέμβασης στην εκπαίδευση πληθαίνουν...

Στο πλαίσιο αυτό, ανοίγει η συζήτηση για τη σχέση δασκάλου και μαθητή. Μια σχέση συνεχώς ανατροφοδοτούμενη και από τις δυο πλευρές. Με το δάσκαλο να έχει ρόλο όχι αυθεντίας, όχι επιβολής, αλλά παραίνεσης για να ανακαλύψει ο μαθητής περισσότερα, να κάνει βήματα μπροστά. Η αξία του δασκάλου μετριέται στο πόσα βήματα πιο μπροστά από αυτόν θα κάνουν οι μαθητές του, πόσο καλύτεροι από εκείνον θα γίνουν. Οχι αν θα γίνουν σαν κι εκείνον. Αλλά αν θα αναπτύξουν τη δική τους προσωπικότητα, τη δική τους σκέψη και κρίση, τη δική τους κλίση, επιστήμη και τέχνη.

Ο πίνακας του φοιτητή της Σχολής Καλών Τεχνών που «ξύπνησε» αντικομμουνιστικά ένστικτα στον καθηγητή του

Το πραγματικά νέο και πρωτοπόρο το φοβούνται πάντα οι πιο οπισθοδρομικές φωνές. Και το παρουσιάζουν ως παλιό και ξεπερασμένο, για να αυτοπροβληθούν ως προοδευτικοί. Μα είναι οι πράξεις και η στάση που αποκαλύπτουν αν πράγματι κανείς είναι προοδευτικός ή όχι. Αλλωστε είναι σαφής η τοποθέτηση: «Αντικομμουνισμός ίσον σκοτάδι».

Αναδεικνύεται έντονα το καθήκον του δασκάλου να αντιστέκεται, να λειτουργεί ως παράδειγμα στους μαθητές, οι οποίοι μεγαλώνουν σε έναν κόσμο χειρότερο. Με τα δικαιώματά τους να βάλλονται, με τη σκέψη τους να στρέφεται σε κανάλια ιλουστρασιόν παρακμής και στιλιζαρισμένης υποταγμένης στάσης ζωής.

Με αφορμή το περιστατικό στην ΑΣΚΤ, τη γνώμη τους εκφράζουν οι: Εύα Μελά, ζωγράφος, πρόεδρος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας και βουλευτής του ΚΚΕ, Χαράλαμπος Δαραδήμος, γλύπτης και πρόεδρος του Οργανισμού Διαχείρισης Εργων Εικαστικών Τεχνών και Εφαρμογών τους (ΟΣΔΕΕΤΕ), Βαγγέλης Δημητρέας, ζωγράφος και καθηγητής στο Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Γιώργης Βαρλάμος, ζωγράφος - χαράκτης, Κώστας Ρόθος, γλύπτης και καθηγητής στο ΤΕΙ Αθήνας, Κυριάκος Ρόκος, γλύπτης και καθηγητής στο ΤΕΙ Αθήνας.

1951: Σφαγή στην Κορέα, του Π. Πικάσο