Πίτερ Μάλαν και Μπρέντα Μπλέθιν

Ο ήρωας της ταινίας «Μια Καθαρή Μέρα», ένας 50 - 55χρονος άντρας, κουβαλάει και αυτός το δικό του! Η απόλυσή του, ανάμεσα στα άλλα, τον έφερε και αντιμέτωπο με τον εαυτό του. Αντιμέτωπο με το δικό του προσωπικό δράμα! Πριν από 25 χρόνια προσπάθησε, αλλά δεν μπόρεσε, να σώσει τον μικρότερο γιο του που πνίγηκε στη θάλασσα. Η δουλιά γι' αυτόν, πέρα από την επιβίωση, ήταν και μια θεραπεία! Η εργασία, ο θόρυβος, οι μηχανές, οι συνάδελφοι, τον τράβαγαν μακριά από τις σκέψεις του και τις ενοχές του. Μένοντας χωρίς εργασία, βρέθηκε τελείως γυμνός απέναντι από τον καθρέφτη της «ψυχής» του. Για να μην τρελαθεί έβαλε ένα νέο στόχο. Αποφάσισε να περάσει κολυμπώντας τη Μάγχη! *

Ο ήρωάς μας, λοιπόν, αρχίζει τις προπονήσεις για να περάσει «απέναντι». Στην ουσία για να αποφύγει τον έλεγχο που αναγκαστικά υφίσταται από τον «ελεύθερο», από το δολοφόνο - χωρίς εργασία - χρόνο. Το χρόνο της ανεργίας που σε γεμίζει, ανάμεσα στα άλλα, και με επιπρόσθετες ανασφάλειες και ενοχές! Συμπαραστάτες του, και συμπάσχοντες, απολυμένοι από τα ναυπηγεία συνάδελφοί του. Για όλους αυτούς, το πέρασμα της Μάγχης, είναι και μια επιπρόσθετη απόδειξη, ότι δεν έχουν ξοφλήσει. Οτι μπορούν!

Ομως, η Μάγχη δεν είναι εργασία. Είναι ένα κατόρθωμα, αλλά δεν είναι δημιουργία! Αφήνει μεγάλα κενά στη σκέψη. Δε γεμίζει μια τραυματισμένη ζωή. Ο ήρωάς μας δεν κατορθώνει να αποφύγει τον «έλεγχο». Και το περιβάλλον, η οικογένεια, η γυναίκα, ο άλλος (μεγαλύτερος) γιος, ο εγγονός δε δείχνουν διατεθειμένοι να συμφωνήσουν με το υποκατάστατο της εργασίας, που διάλεξε για θεραπεία ο απολυμένος, ο σύζυγος, ο πατέρας, ο παππούς. Δε συμφωνούν, φοβούνται κιόλας, να τον αφήσουν στις νέες αυταπάτες του. Του εναντιώνονται! Προσπαθούν να τον φιλιώσουν, να τον εξοικειώσουν, με την πραγματικότητα.

Σιγά - σιγά ο απολυμένος ναυπηγός αρχίζει να υποχωρεί και να μπαίνει στη διαδικασία της αυτογνωσίας. Να διώχνει μια - μια τις αυταπάτες του. Να ξεφορτώνεται μια - μια τις ενοχές που δεν του ανήκουν! Στο τέλος, το πέρασμα της Μάγχης, θα είναι και το πέρασμα στην πραγματική ζωή. Σε αυτόν τον αγώνα του συμπαραστέκονται όλοι οι δικοί του...

Ενα θαυμάσιο θέμα που απαιτούσε τολμηρό σεναριογράφο και τολμηρό σκηνοθέτη. Ο Αλεξ Ρόουζ (σενάριο) και η Γκάμπι Ντέλαλ (σκηνοθεσία) φάνηκαν άτολμοι και μικρότεροι από το θέμα τους! Ετσι μετέτρεψαν ένα κοινωνικό πρόβλημα σε προσωπικό δράμα μικραίνοντας, όπως είναι επόμενο, την κριτική και τον πόνο. Ο θεατής είναι αναγκασμένος να παρακολουθεί μια «προσωπική» περίπτωση και όχι ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα από τη ζωή μιας κοινωνικής τάξης (της εργατικής).

Η ατολμία που έδειξαν οι δημιουργοί, ακόμα και στα χρώματα της φωτογραφίας, που ήταν όλα γυαλιστερά, ψυχρά και ανέκφραστα, μείωσαν την ταινία και τον εαυτό τους. Η ανεργία, οι άνεργοι, το κοινωνικό φόντο, η σκουριά, τα ζεστά χρώματα, η ατμόσφαιρα, χάθηκε! Τα σπίτια, τα ρούχα, οι χώροι, τα χρώματα, ήταν όλα λάθος επιλεγμένα. Τίποτα, ακόμα και οι ερμηνείες των ηθοποιών, δε φορτίζουν κοινωνικά την ατμόσφαιρα.

Και, όμως, είναι όλα εκεί! Μόνο που είναι κρυμμένα πίσω από τη λάθος φόρμα. Πίσω από εμπορικούς ίσως, υπολογισμούς! Πίσω από την έλλειψη ιστορικής κοινωνικής γνώσης. Ο θεατής που θα φτάσει στην αίθουσα, και τον παροτρύνουμε να φτάσει, πρέπει να αναδημιουργήσει αυτός την ταινία! Να βάλει αυτός τα δικά του χρώματα, τις δικές του μουσικές, τους δικούς του διαλόγους, τις δικές του ερμηνείες! Να φτιάξει αυτός, δηλαδή, τη δική του ταινία! Να πλάσει αυτός τον κόσμο που γνωρίζει. Αλλωστε, αυτός δεν είναι και ο ρόλος του ενεργού θεατή; Η μαγιά, σας βεβαιώνω, υπάρχει! Οι νύξεις αιωρούνται στην οθόνη. Ενα τράβηγμα της κουρτίνας και να η αλήθεια!..

* Μάγχη: Το «στενό» που χωρίζει την Αγγλία με τη Γαλλία (σήμερα το διασχίζει υποθαλάσσιο τούνελ) 34 χιλιόμετρα! Περίπου 4.400 άνθρωποι προσπάθησαν να περάσουν. Από αυτούς μόνον 750 κατόρθωσαν να φτάσουν «απέναντι». Κάποιοι απ' αυτούς τους 750 διήνυσαν την απόσταση και 30 φορές ο καθένας! Ο πρώτος που πέρασε το «στενό», το 1875, ήταν ο καπετάνιος Μάθιου Γουέμπ. Η πρώτη γυναίκα, το 1926, ήταν η 19χρονη Γερτρούδη Εντερλε.

Παίζουν: Πίτερ Μάλαν, Μπρέντα Μπλέθιν, Τζέιμι Σάιβς, Μπίλι Μπόιντ, Σον Μακ Γλίνλεϊ, Ρον Κουκ.

Κανένας, πιστεύω, δεν παραγνωρίζει τις ικανότητες του Τέρι Γκίλιαν να πλάθει εικόνες. Εικόνες δυνατές! Το ερώτημα, όμως, είναι τι λένε αυτές οι εικόνες. Τι περιεχόμενο έχουν. Τι ιδεολογία εκπέμπουν! Και τι αισθητική, θα πρόσθετα, τουλάχιστον για την τελευταία του ταινία, την «Tideland».

Φυσικά, ο κόσμος των παιδιών, η φαντασία των παιδιών, είναι παράξενη. Μερικές φορές ακραία. Ακόμα και τρομακτική! Ομως, δεν είναι άρρωστη. Και δεν είναι τέτοια, γιατί δεν έχουν τέτοια εμπειρία. Η μικρή ηρωίδα της «Tideland», όμως, δυστυχώς, γέρνει καθαρά προς την αρρώστια! Καμία από τις εικόνες που βλέπει με τη φαντασία της, και οι οποίες εικονογραφούνται σε «ελεύθερη απόδοση» από τον Γκίλιαν, δεν έχει ομορφιά και αθωότητα. Ακόμα και οι πρώτες ερωτικές ανακαλύψεις της μικρής είναι γερασμένες. Καμιά τρυφερότητα.

Εντάξει, η οικογένεια της μικρής δεν είναι από τις καλύτερες. Πατέρας και μάνα πνιγμένοι στην πρέζα. Στην πρέζα που ετοιμάζει η μικρή, η οποία έχει τόσο εξοικειωθεί που κάνει τις ενέσεις με απόλυτη ηρεμία και πειθαρχία. Εντάξει, καταλαβαίνουμε πως όλα αυτά είναι υπερβολές και διογκωμένα από το παιδικό μυαλό. Πως όλα αυτά είναι μια φαντασία, ένα παραμύθι. Η τέχνη, όμως, όταν προβάλλει την αρρώστια, κάτω από όποια δικαιολογία, πρέπει και να την εξηγεί. Αλλιώτικα μένει απλώς αρρώστια. Εδώ, δυστυχώς, δεν υπήρξε καμία δικαιολογία. Η ταινία ξεκινάει και τελειώνει χωρίς καμία φιλοδοξία. Εκείνο που την ενδιαφέρει είναι η εικόνα. Στο τέλος, βέβαια, πρωταγωνιστής γίνονται τα ντεκόρ!

Σε καμία άκρη του μυαλού μου δεν υπάρχει η λέξη απαγόρευση στα ζητήματα της τέχνης! Υπάρχει, όμως, το δικαίωμά μου να οργίζομαι όταν προσπαθούν να μου περάσουν τις ακαθαρσίες για ευωδιές! Το δικαίωμά μου να οργίζομαι, και μάλιστα διπλά, όταν βλέπω καλλιτέχνες αναγνωρισμένους να χρησιμοποιούν σαν όχημα, για να μεταφέρουν τα άρρωστα εμπορεύματά τους, παιδιά. Οπως στη συγκεκριμένη περίπτωση τη μικρή και πολύ καλή, μάλιστα, ηθοποιό, Τζοντέλ Φέρλαντ.

Λυπήθηκε η ψυχή μου αυτό το μικρό και ταλαντούχο πλασματάκι. Το βάλανε να κάνει ανόητα και χυδαία πράγματα. Τα βάλανε να ξεθάβει φαντάσματα. Να βιώνει ακραίους ερωτισμούς. Να υποκύπτει σε ψυχικές και σωματικές ταλαιπωρίες. Και όλα αυτά, στο όνομα της «τέχνης»! Και μόνον γι' αυτή την άθλια μεταχείριση σε ένα παιδί, στη μικρή πρωταγωνίστρια, αξίζει να γυρίσουμε την πλάτη μας στην ταινία.

Παίζουν: Τζοντέλ Φέρλαντ, Τζάνετ ΜακΤίρ, Μπρένταν Φλέτσερ, Τζένιφερ Τίλι, Τζεφ Μπρίτζες.

Πάντως, στο νου μου ήρθαν κάτι παρόμοιες ακρότητες της Τέιτ Γκάλερι, όπου «μοντέρνοι» και «σύγχρονοι» εικαστικοί τοποθετούν ξεραμένα σκατά αντί για γλυπτά! Ενα τέτοιο «γλυπτό» είναι η ταινία «Date Movie». Πρώτη φορά στη ζωή μου είδα τόση κακογουστιά μαζεμένη. Τόση μπαλαφάρα σωρευμένη.

Ας σοβαρέψουμε, όμως! Η αμερικάνικη κινηματογραφική βιομηχανία, αυτό το ανεξέλεγκτο κινηματογραφικό μονοπώλιο, σε πολλές περιπτώσεις, θεωρεί τους θεατές πρόβατα. Από τη μία φτιάχνει λουστραρισμένες ιστορίες, ψεύτικες ταινίες, ταινίες μελό και «άγρια» θρίλερ, και από την άλλη, οι ίδιες οι εταιρίες, έρχονται, τάχα μου, να καταγγείλουν αυτά τα κατασκευάσματα!

Μια τέτοια «καταγγελία» είναι η «Date Movie». Ομως, για να είναι σίγουρα άσφαιρη, διάλεξε το μέσον της χοντρής φάρσας για να μεταφέρει τους, έτσι και αλλιώς ψεύτικους, «προβληματισμούς» της. Και αυτοακυρώθηκε! Οι ηθοποιοί που υποδύονται διάφορους ήρωες άλλων ταινιών, το κάνουν με τον χειρότερο τρόπο. Με ρεψίματα, με ξερατά και πορδές!

Λέω να τους αφήσουμε μόνους τους στο χοιροστάσιό τους!

Παίζουν: Aλισον Χάνιγκαν, Aνταμ Κάμπελ, Τζένιφερ Κούλιτζ, Τόνι Κοξ, Σόφι Μονγκ, Κάρμεν Ηλέκτρα.

Βέρνερ Χέρτζοκ

Ο Βέρνερ Χέρτζοκ γράφει, σκηνοθετεί και χρηματοδοτεί τις ταινίες του. Εκτός από κινηματογραφιστής είναι και σκηνοθέτης όπερας. Θεατρικές δουλιές του παρουσιάστηκαν στη Γερμανία, στο Μπαϊρόιτ και στη Σκάλα του Μιλάνου.

Μερικές από τις ταινίες του: Οι εξπρεσιονιστικές μεγάλου μήκους: «Αγκίρε, η Οργή του Θεού», «Νοσφεράτου», και τα ντοκιμαντέρ, «Ο Τροχός του Χρόνου», «Φάτα Μοργκάνα», «Το Μάθημα του Σκότους», «Ο Καλύτερός μου Εχθρός». Ολες του οι ταινίες χαρακτηρίζονται για την ομορφιά των εικόνων τους, αλλά και από τον τρόπο προσέγγισης των θεμάτων του.

Ο Χέρτζοκ γύρισε και ταινίες με οικολογικό ενδιαφέρον: «Τα Πράσινα Μυρμήγκια», το «Κάσπαρ Χάουζερ», τον «Στρότσεκ». Και ο «Grizzly Man», είναι μια τέτοια ταινία.

Τέρι Γκίλιαμ

Μέλος της γνωστής ομάδας Monty Pythons με την οποία έγραφε τα σενάρια, έφτιαχνε τα animations και έπαιζε σε κάποια σκετς. Η πρώτη του μεγάλου μήκους ταινία ήταν «Το Αδελφάτο των Ιπποτών της Ελεεινής Τραπέζης» (συ-σκηνοθεσία με τον Τέρι Τζόουνς). Συνέχισε μόνος του με «Το Αδελφάτο των Ιπποτών και ο Δράκος της Συμφοράς» «Υπέροχοι Ληστές και τα Κουλουβάχατα της Ιστορίας», «Brazil», «Οι Περιπέτειες του Βαρόνου Μινχάουζεν», «Ο Βασιλιάς της Μοναξιάς» (Χρυσή Σφαίρα για τη Σκηνοθεσία), «Οι 12 Πίθηκοι», «Φόβος και Παράνοια στο Λας Βέγκας», «Οι Αδελφοί Γκριμ», και τέλος την «Tideland».

O Τέρι Γκίλιαμ γεννήθηκε στην Αμερική και το 1967 πήγε στην Αγγλία στην οποία ζει από τότε με την οικογένειά του. Ακολούθησε, δηλαδή, αντίστροφη από τη συνηθισμένη (μετανάστευση των Ευρωπαίων δημιουργών στην Αμερική) διαδρομή.

Αλλη μια σχεδόν αδιάφορη κινηματογραφικά βδομάδα! Τέσσερις νέες ταινίες, οι οποίες, παρόλο τον κόπο και τις προθέσεις των δημιουργών, ίσως, δεν κατορθώνουν να δικαιολογήσουν την ύπαρξή τους. Η τέχνη όταν υποκύπτει σε συμβιβασμούς, δεν αποσπά εκτίμηση και δεν ανταμείβεται με σεβασμό!

«Μια καθαρή μέρα», της Γκάμπι Ντέλαλ. Η ταινία ήταν στη βρύση με το άφθονο και καθαρό νερό και οι δημιουργοί της βολεύτηκαν - και προσπάθησαν να βολέψουν και εμάς - με τις σταγόνες που έτρεχαν από την κλειστή βρύση! Παρ' όλα αυτά είναι η καλύτερη της βδομάδας!

«Tideland», του Τέρι Γκίλιαμ. Διπλή η ευθύνη του σκηνοθέτη, για το τελικό αποτέλεσμα. Πολλές από τις εικόνες της ταινίας του αποδεικνύουν πως ξέρει και μπορεί! Ομως, δυστυχώς, για τον ίδιον και για εμάς, δε θέλει! Μια θαυμάσια μικρή ηθοποιός, μέσα σε θαυμάσια ντεκόρ, κάνει ακατανόητα πράγματα!

«Date Movie», του Ααρον Σέλτζερ. Και αυτός στη βρύση με το καθαρό και άφθονο νερό και προτίμησε την αηδία και τα λασπόνερα. Μια σάτιρα για τα κινηματογραφικά ψέματα, που κάτω από άλλες συνθήκες θα έπρεπε να σπάσει κόκαλα, κατόρθωσε, τελικά, να σπάσει τα νεύρα μας με την κακογουστιά της!

«Grizzly Man», του Βέρνερ Χέρτζοκ. Ενα σχεδόν αδιάφορο ντοκιμαντέρ γύρω από την προσωπικότητα και τον χαμό (τον κατασπάραξαν αρκούδες) ενός «παράξενου», φιλόζωου και φυσιολάτρη.

Σημείωση: «Αγαπητά» γραφεία εκμετάλλευσης, τι θα γίνει με εσάς; Δεν αντιλαμβάνεστε ότι ζείτε στην Ελλάδα και εδώ μιλάμε, ακόμα, ελληνικά; Μεταφράστε, σας παρακαλώ, τους τίτλους των ταινιών που εισάγετε! Δεν είμαστε, ακόμα, ολοκληρωτικά προτεκτοράτο! Παρ' όλες τις προσπάθειες (και τις δικές σας) που καταβάλλονται!

Ο Τίμοθι Τρέντγουελ και μία από τις 30.000 καφέ αρκούδες που ζουν στην Αλάσκα!

Ο Βέρνερ Χέρτζοκ έμαθε για την ιστορία και τον φρικτό θάνατο του Τίμοθι Τρέντγουελ και της φίλης του Αμι Χούγκεναρντ. Και οι δυο βρέθηκαν κομματιασμένοι στην κοιλιά μιας καφέ αρκούδας. Μιας αρκούδας που, τουλάχιστον ο Τίμοθι, θα έδινε και τη ζωή του ακόμα για να την προστατέψει από τους διάφορους «κυνηγούς» που την κυνηγάνε!

Ο Τίμοθι Τρέντγουελ, λοιπόν, ήταν ένας απροσάρμοστος άνθρωπος. Ενας απροσάρμοστος που βρήκε διέξοδο στην Αλάσκα. Παρέα με τα άγρια ζώα. Πάνω από 30.000 επικίνδυνες καφέ αρκούδες ζούνε σε εκείνα τα μέρη. Σε ένα από τα ταξίδια του, μια από τις αρκούδες που αγαπούσε σαν παιδιά του, τον κατασπάραξε. Μαζί και τη φίλη του που τον συνόδευε, η οποία φοβόταν τα άγρια ζώα.

Ο Τίμοθι Τρέντγουελ κινηματογραφούσε τα ταξίδια του και τις επαφές του με τις αρκούδες. Κινηματογραφούσε όλες τις λεπτομέρειες που τον ενδιέφεραν. Μετά το θάνατό του βρέθηκαν πάνω από 100 ώρες κινηματογραφημένου υλικού. Ο Βέρνερ Χέρτζοκ έπιασε αυτό το υλικό στα χέρια του. Πρόσθεσε και αυτός τις δικές του εικόνες και προσπάθησε, χωρίς μεγάλη επιτυχία είναι αλήθεια, να μας γνωρίσει αυτόν τον παράξενο κινηματογραφιστή, αυτόν τον ταραγμένο χαρακτήρα.

Το ντοκιμαντέρ «Grizzly Man» δε μοιάζει να έχει γυριστεί από τον Χέρτζοκ. Η εικόνα δεν έχει την «τρέλα» του. Το υλικό του Τίμοθι Τρέντγουελ ήταν ερασιτεχνικό. Λείπει, λοιπόν, από την ταινία η αγριότητα της φύσης, η αγριότητα των ζώων, οι εκπλήξεις, τα απρόοπτα. Τα πράγματα περισσότερο λέγονται παρά δείχνονται. Και μιλάμε, βέβαια, για κινηματογράφο.

Ωστόσο, η ταινία του Βέρνερ Χέρτζοκ «Grizzly Man» έχει τη δική της αξία. Είναι ένα ντοκουμέντο. Ενα ντοκουμέντο που κλείνει με τις κραυγές του κεντρικού ήρωα και της φίλης του την ώρα που τους κατασπαράζει η αρκούδα! Θα μπορούσε να είχε καταγραφεί και ο φρικτός θάνατός τους, αν ο Τίμοθι Τρέντγουελ είχε προλάβει να βγάλει το καπάκι και να ξεσκεπάσει το φακό της μηχανής του. Καταγράφηκε μόνον ο ήχος του θανάτου τους!

Η ταινία θέλει μεγάλη υπομονή για να την παρακολουθήσεις. Γιατί κυλάει αργά και χωρίς εντάσεις! Γιατί δε φαίνεται να έχει καθαρούς στόχους. Γιατί, τέλος, ο Βέρνερ Χέρτζοκ, φαίνεται, δεν πίστεψε στο θέμα του! Δεν το έκανε δικό του!