Το ρωμαϊκό αυτοκρατορικό imperium είταν η τελευταία φάση της δουλοχτητικής οικονομίας, η απολυταρχία των Λουδοβίκων, των Αψβούργων, των Χοεντζόλλερν, των Ρωμανώφ είταν η τελευταία φάση της φεουδαρχικής οικονομίας· η απολυταρχία του φασισμού είνε η τελευταία φάση της καπιταλιστικής οικονομίας.

Πώς δημιουργήθηκε ο φασισμός, τι αντιπροσωπεύει, πού στηρίζεται, ποιες είνε οι επιδιώξεις του, ποια είνε η ιδεολογική του μορφή;

Ο φασισμός πρωτοπαρουσιάστηκε στην Ιταλία αμέσως μετά τον παγκόσμιο πόλεμο. Ποιες αιτίες τον δημιούργησαν εκεί; Η Ιταλία στα 1914 βρισκότανε στο στάδιο της γοργής εκβιομηχάνισης. Μην έχοντας όμως πρώτες ύλες, ούτε κάρβουνο, ούτε πετρέλαιο, ούτε σίδερο αρκετό και μην έχοντας δικές της αγορές κατανάλωσης στο εξωτερικό, είχεν αρχίσει να δημιουργεί αποικιακό κράτος στη Λιβύη, ύστερ' από την αποτυχία της να καταχτήσει την Αβησσυνία. Το κράτος όμως αυτό είτανε μηδαμινό. Και ενώ στην αρχή του παγκόσμιου πολέμου βρισκότανε σε συμμαχία με τη Γερμανία και την Αυστρία, η θαλασσινή κυριαρχία της Αγγλίας την ανάγκασε να πάει με τους αγγλογάλλους με την ελπίδα, πως έτσι θα της δοθεί η ευκαιρία να δημιουργήσει μεγάλο κράτος αποικιακό. Οι ελπίδες όμως αυτές δεν ικανοποιήθηκαν μ' όλο το νικηφόρο τέλος του πολέμου. Και τότες η Ιταλία βρέθηκε μπροστά σε μιαν εσωτερική κοινωνική κρίση, που την έφερε στα πρόθυρα της κοινωνικής επανάστασης. Το εργατικό κίνημα φούντωσε. Οι εργάτες πιάσανε τα εργοστάσια. Η ρούσικη επανάσταση χρησίμευε για παράδειγμα στο ιταλικό προλεταριάτο.

Από τη μια μεριά λοιπόν η οικονομική κατάσταση έσπρωχνε την Ιταλία σε μια ιμπεριαλιστική πολιτική και από την άλλη η κοινωνική επανάσταση, που φάνηκε να χτυπάει τα θεμέλια του οικονομικοκοινωνικού καθεστώτος της Ιταλίας, ξέπεσε σε αναρχικές ενέργειες. Σ' αυτό προστέθηκε και η δυσαρέσκεια των μικρών και μεσαίων αστών για το ανικανοποίητο της Ιταλίας, για την «αδικία» που της έγινε απάνω στη μοιρασιά της λείας του πολέμου από τους συμμάχους της και η δυσαρέσκεια αυτή, δημιουργώντας μια ψυχολογία ηττημένου νικητή, τόνωσε το εθνικιστικό πνέμα. Και τότε παρουσιάστηκε ο Μουσολίνι συγκεντρώνοντας και εκφράζοντας την πολλαπλήν ετούτη δυσαρέσκεια. Η μεγάλη αστική τάξη είτανε τρομοκρατημένη από την κοινωνική επανάσταση, τα μεσαία και μικροαστικά στρώματα απογοητευμένα, η εργατική τάξη σε αδυναμία να οργανωθεί και να κινηθεί σκόπιμα. Ολα τα αστικά κόμματα της Ιταλίας και όλος ο πολιτικός κόσμος είτανε χρεωκοπημένος. Ο Μουσολίνι παρουσιάστηκε σαν επαναστάτης, που ζητούσε από τη μια μεριά να ικανοποιήσει τις ανάγκες και τα αιτήματα του προλεταριάτου χωρίς ν' ανατρέψει το καπιταλιστικό καθεστώς στη βάση του και από την άλλη μεριά να ικανοποιήσει τις εθνικοϊμπεριαλιστικές διεκδικήσεις της Ιταλίας. Ο ιταλικός καπιταλισμός ένιωσε πολύ γρήγορα, πως ο Μουσολίνι που προερχόνταν από τα σοσιαλιστικά στρώματα, είτανε όμως αποστάτης του σοσιαλισμού, ερχότανε να στηρίξει το καπιταλιστικό καθεστώς και όχι να το γκρεμίσει. Γι' αυτό τον βοήθησε οικονομικά και τον έσπρωξε στην «επαναστατική» του κίνηση.

Τα μικροαστικά και τα μεσαία αστικά στρώματα, που εύρισκαν ικανοποίηση στα εθνικιστικά ιδανικά τους με το εθνικιστικό κήρυγμα της ενότητας και της ανάστασης του ιταλισμού του Μουσολίνι και που είτανε τρομαγμένα από τη ρούσικη επανάσταση και τα αναρχικά εργατικά κινήματα της Ιταλίας, οι άνεργοι μικροαστοί οι καταστρεμένοι από τον πόλεμο, ο διανοούμενοι προλετάριοι που έβρισκαν κλειστό το δρόμο μπροστά τους, πήγαν αθρόοι με το μέρος του Μουσολίνι. Ο στρατός και η δυναστεία τον ανέχτηκαν, τον άφησαν να οργανώσει ένοπλα σώματα, να χειροδικεί και να σκοτώνει τους αντιπάλους του. Και έτσι σε τέσσερα χρόνια μέσα ο Μουσολίνι βρέθηκε στην εξουσία.

Στις αρχές του εικοστού αιώνα η Γερμανία είχε φτάσει σ' ένα βιομηχανικό κορεσμό κ' είχε αναπτύξει μεγάλη οικονομική δραστηριότητα, που την οδηγούσε σε επέχταση και διείσδυση οικονομική προς όλες τις κατευθύνσεις. Η Γερμανία προχωρεί γοργά στη δημιουργία μεγάλου αποικιακού κράτους, στη διείσδυση προς την ανατολή. Το γερμανικό Drang nach Osten γίνεται ακατάσχετο.

Αύριο το Β' ΜΕΡΟΣ