28 Οκτώβρη 1940: Στις 3 το πρωί ο Ιταλός πρέσβης Ε. Γκράτσι επιδίδει στον Ελληνα δικτάτορα Ι. Μεταξά τηλεγραφική διακοίνωση, με την οποία η φασιστική κυβέρνηση της Ιταλίας, που βρισκόταν σε εμπόλεμη κατάσταση με τη Βρετανία, απαιτούσε - ως «έμπρακτη» απόδειξη της ουδετερότητας της Ελλάδας - να της επιτραπεί να καταλάβει στρατιωτικά ορισμένες θέσεις στρατηγικής σημασίας επί ελληνικού εδάφους (δίχως να προσδιορίζει ποιες). Η επίδοση του τελεσιγράφου ήταν ουσιαστικά μια τυπική υπόθεση, δεδομένου ότι οι απαιτήσεις της ιταλικής πλευράς ήταν εξωφρενικές, αόριστα διατυπωμένες, ενώ έδιναν περιθώριο μόλις τριών ωρών για την αποδοχή ή την απόρριψή τους. Η επίθεση ήταν προαποφασισμένη. Αυτό εξηγεί και την αντίδραση του Μεταξά, ο οποίος δεν έκανε τίποτε άλλο από το να αναγνωρίσει την κατάσταση: «Alors, c'est la guerre» («Εχουμε πόλεμο λοιπόν») ήταν η απάντηση που έδωσε στον Ιταλό πρέσβη. Ο ιταλοελληνικός πόλεμος άρχιζε.

Η επιλογή στρατοπέδου από την αστική εξουσία στην Ελλάδα, στη νέα ενδοϊμπεριαλιστική διαμάχη που είχε ξεσπάσει, δεν είχε να κάνει με τις ιδεολογικές συγγένειες της τεταρτοαυγουστιανής δικτατορίας, αλλά με τα στρατηγικά συμφέροντα της αστικής τάξης. Η απόρριψη του ιταλικού τελεσιγράφου από τη Μεταξική δικτατορία ήταν μια στάση απόλυτα συνεπής με τα προτάγματα και τους πολύχρονους δεσμούς που έχει διαχρονικά η ελληνική αστική τάξη και ειδικά το κραταιό εφοπλιστικό κεφάλαιο με τη βρετανική πολιτική, ήταν αποτέλεσμα της επιλογής ιμπεριαλιστικού στρατοπέδου με βάση αυτό το κριτήριο.

Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν απότοκο των ιστορικών συμβάσεων ειρήνης που επιβλήθηκαν στους ηττημένους από τους νικητές του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, σε συνδυασμό με την ανισόμετρη καπιταλιστική ανάπτυξη, που επέτρεψε στους ηττημένους - και κυρίως στη Γερμανία - να ξαναπροβάλουν σε δεύτερο χρόνο τις αξιώσεις τους. Οι αντιθέσεις αυτές οξύνθηκαν ακόμα περισσότερο από τη μεγάλη καπιταλιστική κρίση του 1929, μια περίοδο όπου οξύνθηκαν όλες οι αντιθέσεις που μαστίζουν τον καπιταλισμό. Το σύνολο αυτών των ενδοαστικών και ενδοϊμπεριαλιστικών αντιθέσεων, το οποίο συνδέεται άρρηκτα με το χαρακτήρα του καπιταλισμού την εποχή του ιμπεριαλισμού, οδήγησε στο ξέσπασμα του πολέμου. Με αυτήν την έννοια ο πόλεμος αυτός ήταν ιμπεριαλιστικός, επομένως άδικος για τους λαούς όλου του κόσμου, και ταυτόχρονα δίκαιος για το λαό της ΕΣΣΔ, που υπεράσπιζε τη σοσιαλιστική του πατρίδα από την επέμβαση για την ανατροπή της εξουσίας του.

Στις συνθήκες εκείνες, το ΚΚΕ σάλπισε την αντίσταση του λαού μας, έδωσε την ψυχή του για την οργάνωση της λαϊκής πάλης, με τη συγκρότηση των αντιστασιακών οργανώσεων, του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ. Μέσα σε λίγο καιρό ανασυγκρότησε τις Οργανώσεις του, που ήταν χτυπημένες από τη βαριά παρανομία, και έβαλε τη σφραγίδα του στη μεγάλη λαϊκή εποποιία. Το Κόμμα διαμόρφωσε θέση για τον Β' Παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό Πόλεμο, μέσα από τα τρία ιστορικά γράμματα που έγραψε από τα μπουντρούμια της Γενικής Ασφάλειας ο Νίκος Ζαχαριάδης, ΓΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, καθώς και μέσα από τις θέσεις που διατύπωσε η λεγόμενη «Παλιά Κεντρική Επιτροπή», η οποία είχε συγκροτηθεί από ελεύθερα μέλη της ΚΕ, αυτούς που είχαν απομείνει εκτός φυλακών.

Το μήνυμα του φυλακισμένου ηγέτη του ΚΚΕ, από το πρώτο γράμμα του, έδωσε τον προσανατολισμό ώστε το Κόμμα να αναλάβει να σηκώσει το τιμητικό βάρος του αγώνα ενάντια στην εισβολή και στη συνέχεια ενάντια στην κατοχή. Με τις ελάχιστες δυνάμεις του και πληγωμένο από το μένος της τεταρτοαυγουστιανής δικτατορίας εναντίον του, αποδύθηκε σε έναν τιτάνιο αγώνα, στον οποίο έδωσε το αίμα του και την ψυχή του.

Η λαϊκή εποποιία του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ, του ηρωικού Δεκέμβρη του 1944, του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, αποτελεί μια δεκαετία δράσης που προσφέρει πολύτιμα διδάγματα για τη σύγχρονη επαναστατική πάλη. Ταυτόχρονα είναι πολύτιμη πηγή διαρκούς άντλησης διδαγμάτων, πείρας για την ισχυροποίηση της λαϊκής δράσης και σήμερα. Πηγή έμπνευσης και κουράγιου για τη σύγχρονη ταξική πάλη, αφού πάνω απ' όλα αναδεικνύει ότι όταν ο λαός στρατεύεται με το πρωτοπόρο Κόμμα της εποχής μας, με το ΚΚΕ και τα οράματά του, μπορεί να μεγαλουργήσει, να βάλει τη σφραγίδα του στις εξελίξεις.