Η Ολομέλεια της ΚΕ τον Δεκέμβρη του 1988 επικύρωσε το «κοινό πόρισμα» της ομάδας εργασίας του ΚΚΕ με την ΕΑΡ (απαρτίστηκε από τους Μ. Ανδρουλάκη και Γ. Δραγασάκη από το ΚΚΕ και τους Γρ. Γιάνναρο και Δ. Παπαδημούλη από την ΕΑΡ), το εκτίμησε ως μια πρώτη προσέγγιση ανάμεσα στα δύο κόμματα σε βασικά θέματα, με συγκλίσεις που επιτεύχθηκαν με αμοιβαίες υποχωρήσεις. Το «κοινό πόρισμα» της ομάδας εργασίας ΚΚΕ - ΕΑΡ είχε διαρρεύσει από την επιτροπή που το επεξεργαζόταν στον Τύπο, πριν εγκριθεί από την Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος. Το γεγονός αυτό φανερώνει ότι υπήρξαν συγκεκριμένες μεθοδεύσεις από οπορτουνιστικές δυνάμεις που δρούσαν εντός του Κόμματος και εκτός από αυτό για τη δημιουργία τετελεσμένων και πιστοποιεί τη φάση βαθιάς κρίσης στην οποία περνούσε το Κόμμα.

Υπό το παραπάνω πρίσμα, στις εκλογικές αναμετρήσεις της περιόδου 1989 - 1991 το Κόμμα δεν κατέβηκε αυτοτελώς στις εκλογές, αλλά ως «Συνασπισμός της Αριστεράς και της Προόδου». Πήρε μάλιστα στην πλάτη του την ευθύνη να πριμοδοτήσει και βουλευτές που ανήκαν στις άλλες δυνάμεις του φορέα, πριν απ' όλα της οπορτουνιστικής ΕΑΡ ή πρώην «ΚΚΕ εσωτερικού». Στο ίδιο πλαίσιο έγινε ενιαία Κοινοβουλευτική Ομάδα, αναστάλθηκε μέρος της δραστηριότητας της ΚΝΕ, όπως το Φεστιβάλ, που διοργανώθηκε ως του «Συνασπισμού».

Η επιλογή της συγκρότησης του «Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου» εξέφραζε την ενίσχυση του οπορτουνιστικού ρεύματος και ταυτόχρονα ενίσχυε παραπέρα αυτό το ρεύμα στην καθοδήγηση και στις γραμμές του ΚΚΕ. Ηταν ουσιαστικά επιλογή εγκατάλειψης του αυτοτελούς χαρακτήρα του Κόμματος, αποτέλεσε επιλογή πολιτικής συμμαχίας με οπορτουνιστικές και σοσιαλδημοκρατικές δυνάμεις. Επανέλαβε, σε ένα άλλο βεβαίως ιστορικό πλαίσιο και συνθήκες, τη λαθεμένη επιλογή συγκρότησης της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς (ΕΔΑ) και φανερώνει ότι παρά την κριτική που είχε ασκηθεί σε πλευρές της πολιτικής του ΚΚΕ τη δεκαετία του 1960, ωστόσο δεν είχαν βγει ολοκληρωμένα συμπεράσματα από τη διάσπαση του 1968.

Η αυτοτέλεια του ΚΚΕ είναι θέμα αρχής, έκφραση του ιστορικού ρόλου της εργατικής τάξης και της ανάγκης να συγκροτείται αυτοτελώς ιδεολογικοπολιτικά και οργανωτικά η πρωτοπορία της ως καθοδηγήτρια δύναμη στην πάλη για την ανατροπή της αστικής εξουσίας. Οποιοδήποτε σχήμα συμμαχίας της εργατικής τάξης με λαϊκά στρώματα δεν πρέπει να αναιρεί την ιδεολογική, στρατηγική, γενικότερα πολιτική οργανωτική αυτοτέλεια του ΚΚ.

Βεβαίως, όπως και η ΕΔΑ, έτσι και ο Συνασπισμός αντανακλούσε τη λαθεμένη προγραμματική αντίληψη του ΚΚΕ που ακολουθούσε τη λογική των σταδίων.

Στην περίπτωση του Συνασπισμού βάρυνε η αντίληψη που είχε διαμορφώσει το ΚΚΕ για το τι σήμαινε κρίση του πολιτικού συστήματος και το πώς το ΚΚΕ έπρεπε να την αξιοποιήσει.

Για πολλά χρόνια μετά από το 1974, κεντρικό πολιτικό αίτημα αποτέλεσε η διεκδίκηση της απλής αναλογικής, όχι μόνο ως εκλογικού συστήματος που εξισώνει για όλα τα κόμματα τις προϋποθέσεις για την εκλογή βουλευτή, αλλά και ως συστήματος που μπορούσε να στερήσει από την αστική τάξη τη δυνατότητα μονοκομματικής κυβέρνησης, ως κλειδί για πολιτική συνεργασία, για την ανάδειξη του ΚΚΕ σε ρυθμιστή στο σχηματισμό κυβέρνησης.

Ως επακόλουθο των αναλύσεών μας για το τι πραγματικά σήμαινε κρίση του πολιτικού συστήματος (που βεβαίως δεν ταυτίζεται με την αδυναμία για ένα διάστημα να εξασφαλίσει σταθερή κυβέρνηση) ήταν η εκτίμηση ότι το σκάνδαλο Κοσκωτά και η διάψευση ελπίδων από την πλευρά του ΠΑΣΟΚ μπορούσαν να οδηγήσουν στη μεγάλη αποδυνάμωσή του, κι έτσι να απελευθερωθούν οι εργατικές - λαϊκές δυνάμεις που ήταν εγκλωβισμένες, να δυναμώσει ο Συνασπισμός πολιτικά και κοινοβουλευτικά ή να σχηματιστεί μια νέα αντιιμπεριαλιστική - αντιμονοπωλιακή σοσιαλδημοκρατία που θα ευνοούσε τη συνεργασία και νέο κυβερνητικό συνασπισμό. Να απελευθερώνονταν οι δυνάμεις δηλαδή του «καλού» ΠΑΣΟΚ. Η άποψη για την «καλή» και «κακή» σοσιαλδημοκρατία κυριαρχούσε σε όλο τον 20ό αιώνα, σε πείσμα των πραγματικών εξελίξεων και των χιλιάδων αποδείξεων από την εποχή ακόμα του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και κυρίως από το διάστημα του Μεσοπολέμου.

Η ουσιαστική αποδυνάμωση του αστικού πολιτικού συστήματος μπορεί να συντελείται σταδιακά ή και με γρήγορους ρυθμούς, στο αντικειμενικό έδαφος της όξυνσης των εσωτερικών αντιφάσεων του συστήματος και της αντανάκλασής της στο εσωτερικό πολιτικό επίπεδο και σε επίπεδο διακρατικών συμμαχιών. Αυτή η διαδικασία είναι που επιδρά αντικειμενικά στις διαθέσεις της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων, στην πρόοδο της πολιτικής συνειδητοποίησης, στον απεγκλωβισμό σε κάποια έκταση και βάθος από τη στρατηγική της καπιταλιστικής ανάπτυξης, και όχι κυρίως η δυσαρέσκεια απέναντι σε ορισμένα αστικά κόμματα εξαιτίας ορισμένων οικονομικών και κοινωνικών προβλημάτων σε θέματα ηθικής, δημοκρατίας, διαχείρισης.

Ο μαζικός απεγκλωβισμός λαϊκών μαζών από την αστική πολιτική επιρροή εξαρτάται από την άνοδο της ταξικής πάλης, τη μαζική συμμετοχή και οργάνωσή τους στο εργατικό κίνημα, τα κινήματα των άλλων σύμμαχων λαϊκών δυνάμεων, την ενδυνάμωση της αντιμονοπωλιακής αντικαπιταλιστικής κατεύθυνσης της πάλης, την ενίσχυση της προοπτικής της ανατροπής της αστικής εξουσίας, της πάλης για την εργατική εξουσία, την κοινωνικοποίηση των μονοπωλίων κ.λπ. Σε αυτήν την κατεύθυνση είναι ευθύνη του Κομμουνιστικού Κόμματος να συμβάλει με τη στρατηγική, το Πρόγραμμά του, αλλά και την καθημερινή ιδεολογικοπολιτική του παρέμβαση, τη δράση των δυνάμεών του μέσα στο εργατικό συνδικαλιστικό κίνημα, στα κινήματα των ΕΒΕ, των αγροτών, στην παρέμβαση που προωθεί την κοινωνική συμμαχία αυτών των δυνάμεων.

Η συγκρότηση του «Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου», ως αποτέλεσμα της συμμαχίας του ΚΚΕ με δυνάμεις του οπορτουνισμού και της σοσιαλδημοκρατίας, οδηγούσε τελικά στη διεκδίκηση ρόλου στο πλαίσιο του αστικού πολιτικού συστήματος και στην αστική κυβερνητική εναλλαγή, έτσι δεν συνέβαλε στη χειραφέτηση εργατικών - λαϊκών δυνάμεων από την αστική πολιτική, αλλά αντίθετα ενίσχυσε συγχύσεις, κοινοβουλευτικές αυταπάτες και κυβερνητικές ψευδαισθήσεις που επέδρασαν σε ριζοσπαστικές λαϊκές δυνάμεις.