Σαν χτες πριν από 80 χρόνια, τα χαράματα της Κυριακής 22 Ιούνη 1941, η ναζιστική Γερμανία εξαπέλυσε απροειδοποίητη στρατιωτική επίθεση εναντίον της Σοβιετικής Ενωσης, με κωδική ονομασία «Σχέδιο Μπαρμπαρόσα» και βασικό στόχο την ολοκληρωτική συντριβή του πρώτου εργατικού κράτους έως τις αρχές του χειμώνα.

Πριν ακόμα ξημερώσει, η χιτλερική αεροπορία προχώρησε σε μαζικές επιδρομές ενάντια στις πόλεις Κάουνας, Μινσκ, Κίεβο, Οδησσό, Σεβαστούπολη κ.ά. Δεκάδες εχθρικά πυροβόλα και όλμοι άνοιξαν καταιγιστικά πυρά ενάντια στις μεθοριακές οχυρωμένες θέσεις, στα φυλάκια και τις περιοχές συγκέντρωσης των μεθοριακών σοβιετικών στρατιωτικών μονάδων.

Ισχυρές μονάδες κρούσης του γερμανικού στρατού άρχισαν επίθεση σε μέτωπο από τη Βαλτική έως τα Καρπάθια, αλλά και νοτιότερα, κατά μήκος των σοβιετορουμανικών συνόρων μέχρι τη Μαύρη Θάλασσα.

Μιάμιση ώρα μετά την έναρξη της επίθεσης, η γερμανική κυβέρνηση κήρυξε και τυπικά τον πόλεμο στην ΕΣΣΔ. Λίγες ώρες αργότερα το ναζιστικό υπουργείο Εξωτερικών ανακοίνωνε ότι η επίθεση έγινε «για να σώσουμε όλο τον παγκόσμιο πολιτισμό από τον θανάσιμο κίνδυνο του Μπολσεβικισμού». Μαζί με τη Γερμανία, στον πόλεμο εναντίον της ΕΣΣΔ μπήκαν η Ιταλία, η Ρουμανία, η Φιλανδία, η Ουγγαρία, η Σλοβακία.

Είχαν προηγηθεί πολύχρονες, επίμονες και συνεχείς προσπάθειες της ΕΣΣΔ για συμμαχία ενάντια στη ναζιστική Γερμανία, που προσέκρουαν στην άρνηση ΗΠΑ - Βρετανίας - Γαλλίας, οι οποίες υπολόγιζαν ότι μια πολεμική σύγκρουση της Γερμανίας με την ΕΣΣΔ θα οδηγούσε στην εξασθένιση και των δύο.

Στην πραγματικότητα, η Σοβιετική Ενωση ήταν κοινός αντίπαλος τόσο των αστικών δημοκρατιών, όσο και του φασισμού. Ετσι, ΗΠΑ - Γαλλία - Βρετανία δεν αποφάσιζαν τη διεξαγωγή πολεμικών επιχειρήσεων κατά της Γερμανίας και των συμμάχων της, επιδιώκοντας να στρέψουν τη Γερμανία εναντίον της Σοβιετικής Ενωσης, ενώ αποδέχτηκαν με προθυμία μια σειρά από γερμανικές αξιώσεις, στο πλαίσιο της «πολιτικής του κατευνασμού».

Μετά την εισβολή των Γερμανών στην Αυστρία (11 Μάρτη 1938), η Σοβιετική Ενωση πρότεινε τη σύγκληση διεθνούς διάσκεψης, υπογραμμίζοντας ότι έρχεται η σειρά της Τσεχοσλοβακίας. Οι κυβερνήσεις Γαλλίας και Βρετανίας απέρριψαν τη σοβιετική πρόταση, ενώ η κυβέρνηση των ΗΠΑ ούτε καν απάντησε. Μάλιστα, η Τράπεζα της Αγγλίας παρέδωσε στη γερμανική Τράπεζα το μέρος από το απόθεμα χρυσού της Αυστρίας που φυλασσόταν στο Λονδίνο.

Μετά από την Αυστρία ήρθε πράγματι η σειρά της Τσεχοσλοβακίας, μιας χώρας που είχε πολύ ανεπτυγμένη βιομηχανία, πολύτιμη για το φασιστικό τέρας. Στις 29 Σεπτέμβρη 1938 άρχισε στο Μόναχο η διάσκεψη για την Τσεχοσλοβακία. Τη Γερμανία εκπροσωπούσε ο Χίτλερ, τη Βρετανία ο Τσάμπερλεν, τη Γαλλία ο Νταλαντιέ και την Ιταλία ο Μουσολίνι. Κατέληξαν στο Σύμφωνο του Μονάχου, που υποχρέωνε την Τσεχοσλοβακία να παραδώσει στη Γερμανία μέσα σε δέκα μέρες τη Σουδητία (στην οποία κατοικούσαν και γερμανόφωνοι πληθυσμοί) και μέσα σε τρεις μήνες να ικανοποιήσει τις εδαφικές αξιώσεις της Ουγγαρίας και της Πολωνίας.

Η πολιτική αυτή των καπιταλιστικών κρατών ισοδυναμούσε με στήριξη του Αξονα ως «προπυργίου της Δύσης ενάντια στον μπολσεβικισμό», σύμφωνα με τη χαρακτηριστική δήλωση του Βρετανού υπουργού Εξωτερικών, λόρδου Χάλιφαξ, μετά από συνάντησή του με τον Χίτλερ.

Από την πλευρά της, η Σοβιετική Ενωση έκανε κάθε δυνατή προσπάθεια για να αποτραπεί η κατάληψη της Τσεχοσλοβακίας, όμως οι προσπάθειές της απέβησαν μάταιες.

Στο πλαίσιο αυτής της πραγματικότητας, στις 23 του Αυγούστου 1939 υπογράφτηκε το γερμανοσοβιετικό «σύμφωνο μη επίθεσης», 10χρονης διάρκειας, γνωστό ως «Σύμφωνο Μολότοφ - Ρίμπεντροπ» που έδινε χρόνο στη Σοβιετική Ενωση για την καλύτερη προετοιμασία της μπροστά στην αναπόφευκτη γερμανική επίθεση. Ηταν το μοναδικό μέσο άμυνας που είχε απομείνει στην ΕΣΣΔ.

Τη στιγμή της επίθεσης οι δυνάμεις του Αξονα υπερτερούσαν συντριπτικά. Η προέλαση των ναζιστικών ορδών ανάγκασε τη σοβιετική ηγεσία από τις 24 Ιούνη να προχωρήσει στην εκκένωση και μεταφορά, από τις περιοχές που βρίσκονταν κοντά στο μέτωπο προς τα ανατολικά, του πληθυσμού, των υπηρεσιών, των πολεμικών εφοδίων και των εργοστασίων.

Η ΚΕ του Μπολσεβίκικου Κόμματος επεξεργάστηκε ένα ευρύ πρόγραμμα ανασυγκρότησης της δουλειάς των κομματικών δυνάμεων και της ζωής της χώρας σύμφωνα με τις πολεμικές ανάγκες. Το κεντρικό σύνθημα αυτού του προγράμματος ήταν «ΟΛΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΤΩΠΟ, ΟΛΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΙΚΗ».

Στις 3 Ιούλη, ο Στάλιν με ένα δραματικό ραδιοφωνικό του μήνυμα προς τον σοβιετικό λαό ανέπτυξε το πρόγραμμα υπεράσπισης της σοσιαλιστικής πατρίδας και των κατακτήσεων της Οκτωβριανής Επανάστασης, εκφράζοντας τη βεβαιότητα ότι η Σοβιετική Ενωση θα κατάφερνε να νικήσει τους φασίστες επιδρομείς.

Χαρακτήρισε τον πόλεμο ως «Ζήτημα ζωής ή θανάτου του σοβιετικού κράτους, ζωής ή θανάτου των λαών της ΕΣΣΔ» αλλά και των άλλων λαών που στέναζαν «κάτω από τον ζυγό του γερμανικού φασισμού». Ηταν η απαρχή μιας ηρωικής εποποιίας, στην οποία ο σοβιετικός λαός έδωσε τον ανθό του, πάνω από 20 εκατ. νεκρούς, μέχρι που να καρφώσει το ξίφος με το σφυροδρέπανο στην καρδιά του φασιστικού τέρατος, έχοντας πρωταγωνιστήσει στη μεγάλη Αντιφασιστική Νίκη των Λαών.