«Για ένα κομμάτι ψωμί / δε φτάνει μόνο η δουλειά / (...) Το πιο σπουδαίο είν' η ψυχή σου, δικέ μου / Εχει τους νόμους τους αυτή η ιστορία».

Τους στίχους του γνωστού τραγουδιού θυμίζει η συζήτηση που έχει ανοίξει το τελευταίο διάστημα για τη λεγόμενη «σιωπηλή παραίτηση».

Πρόκειται για μια νέα εκδοχή της «μεγάλης παραίτησης», η οποία επινοήθηκε τον Μάη του 2021 για να αποδώσει το «κύμα παραιτήσεων» - όπως παρουσιάστηκε - από εργαζομένους κυρίως στις ΗΠΑ, οι οποίοι μετά την πανδημία και αφού πρώτα απολύθηκαν κατά εκατομμύρια ή κλήθηκαν να δουλέψουν ατελείωτες ώρες, ενίοτε παίζοντας και τη ζωή τους κορόνα - γράμματα με τα υγειονομικά «πρωτόκολλα» της εργοδοσίας, είτε παραιτούνταν, είτε αρνούνταν να επιστρέψουν στις κακοπληρωμένες και με ημερομηνία λήξης δουλειές τους.

Το έργο το είδαμε σε μια εκδοχή του και στην Ελλάδα το καλοκαίρι που πέρασε, με τις «αγωνιώδεις εκκλήσεις» της κυβέρνησης και των μεγαλοξενοδόχων για τα χιλιάδες κενά σε εργαζόμενους στον Τουρισμό και την Εστίαση.

«Απορούσαν» όλοι αυτοί που ...δεν έκαναν ουρές οι εργαζόμενοι μπροστά στα γκέτο της εργοδοσίας, για να δουλέψουν με τους όρους γαλέρας που έχουν διαμορφώσει όλες διαχρονικά οι κυβερνήσεις και στον Τουρισμό, με 14 διαφορετικές μορφές «ευελιξίας», με μισθούς χαμηλότερους από τον κατώτατο μισθό... προ δεκαετίας, για δουλειά ήλιο με ήλιο και μετά ύπνο σε τρώγλες και κοτέτσια.

Μια αντίστοιχη «αγωνία» περιγράφει και ο όρος της λεγόμενης «σιωπηλής παραίτησης», που κατά τα αστικά επιτελεία, δημοσιεύματα και αναρτήσεις που επιστρατεύτηκαν για να την κάνουν φραγκο-δίφραγκα, αφορά κυρίως ειδικευμένους εργαζόμενους, ηλικίας 30 - 40 χρόνων, που σε ποσοστά της τάξης του 20% αποφασίζουν, όπως λένε, «να κάνουν το ελάχιστο που χρειάζεται για να παραμείνουν στην εργασία τους και τίποτα επιπλέον».

Τι εννοούν; Οτι «αρνούνται» να κάνουν οικειοθελώς απλήρωτες υπερωρίες, να κάνουν τηλεργασία εκτός ωραρίου, να κόψουν λεπτά από τα διαλείμματα που δικαιούνται και έχουν λέει - άκουσον, άκουσον - τη «νοοτροπία» ότι «δουλεύουν για να ζουν αντί να ζουν για να δουλεύουν».

Ακόμα και ότι «ο εργαζόμενος αρχίζει να μην έχει το υπερβολικό ενδιαφέρον που είχε. Ναι μεν κάνει τη δουλειά του πολύ καλά και αποτελεσματικά, αλλά έχει χάσει τον ενθουσιασμό του», όπως γράφεται σε μια από τις σελίδες για την «επιχειρηματικότητα». Κάτι σαν τη γνωστή παραίνεση της διευθύντριας σε αλυσίδα σούπερ μάρκετ στους εργαζόμενους να χαμογελάνε «γιατί τα 300 ευρώ σε σχέση με το μηδέν είναι 300% περισσότερο»...

Δεν πήρε βέβαια ο πόνος τους καπιταλιστές για το αν - όπως γράφεται - οι εργαζόμενοι μετά την πανδημία «αναστοχάζονται τον εαυτό τους σε σχέση με την εργασία», αν αυτή αποτελεί «υπέρτατη αξία» κ.ά. Η πραγματική τους έγνοια είναι πολύ πιο πεζή και αφορά το ζήτημα της παραγωγικότητας των εργαζομένων και επομένως της κερδοφορίας τους.

Με αυτό το κριτήριο πολιτικές δυνάμεις, αστοί επιστήμονες κ.ο.κ. θέτουν «προβληματισμούς» για τους μισθούς και την εξουθένωση (burnout) των εργαζομένων, για το πώς πρέπει να «προσαρμοστούν» οι εταιρείες, δίνοντας «περισσότερα κίνητρα», βάζοντας «πιο σαφή όρια» ανάμεσα στην οικογενειακή και την επαγγελματική ζωή κ.ο.κ. Για όλα αυτά, βέβαια, το «φάρμακο» που παρουσιάζουν, γίνεται μονομιάς «φαρμάκι» για τους εργαζόμενους.

Για παράδειγμα: Προτείνουν επέκταση της τηλεργασίας για να μπορεί τάχα ο εργαζόμενος να κερδίζει χρόνο από τις μετακινήσεις και να περνάει περισσότερες ώρες στο σπίτι με την οικογένεια. Εννοούν όμως να είναι στη διάθεση της εργοδοσίας εξ αποστάσεως 24 ώρες το 24ωρο, να θολώνουν κι άλλο τα όρια ανάμεσα στον εργάσιμο και μη εργάσιμο χρόνο, να επεκτείνεται ο απλήρωτος «ανενεργός» χρόνος εργασίας ανάλογα με το πόση ώρα βρίσκεται σε κίνηση το ποντίκι στην οθόνη του υπολογιστή, ή πόση ώρα μιλάει το τηλέφωνο στην εξυπηρέτηση του πελάτη.

Μιλάνε για 4ήμερη βδομάδα εργασίας, για να μπορεί τάχα ο εργαζόμενος να ξεκουράζεται περισσότερο και να διαθέτει ποιοτικό χρόνο στην οικογενειακή και προσωπική του ζωή. Εννοούν όμως μείωση του εργάσιμου χρόνου μόνο αν αυτό μεταφράζεται σε αύξηση της παραγωγικότητας. Αυτό προσπαθούν άλλωστε να διαπιστώσουν μέσα από τα «πειράματα» που κάνουν πολυεθνικές με χρηματοδότηση από το κράτος. Οπως η παραγωγικότητα είναι κριτήριο και για τη διατήρηση του ίδιου μισθού στην 4ήμερη εργασία. Αν ο λογαριασμός δεν βγαίνει, ούτε τετραήμερο, ούτε διατήρηση του μισθού!

Μιλάνε για στήριξη των γυναικών ώστε να συνδυάζουν καλύτερα την οικογενειακή και επαγγελματική ζωή. Εννοούν να είναι διαθέσιμες περισσότερες γυναίκες να μπουν στην παραγωγή, ώστε να διευρύνεται η δεξαμενή άντλησης κέρδους. Και την ίδια ώρα, η ανάγκη για ουσιαστική φροντίδα των μικρών παιδιών να υποβιβάζεται σε ...παιδοφύλαξη, με «παιδαγωγικούς» όρους που χωράνε πολλή συζήτηση.

Η «ψαλίδα» «ανοίγει και πάει» ανάμεσα στις σύγχρονες ανάγκες που διευρύνονται, στη δυνατότητα για την ικανοποίησή τους που μεγαλώνει, με βάση τα όσα παράγουν οι εργαζόμενοι και στα όσα τελικά απολαμβάνουν. Ο «ένοχος» είναι γνωστός και είναι η καπιταλιστική κερδοφορία, ο σκοπός της παραγωγής του σάπιου εκμεταλλευτικού συστήματος.

Η διέξοδος για τους εργαζόμενους, τη νεολαία δεν βρίσκεται σε κανενός είδους «σιωπηλή» διαμαρτυρία ή παθητική στάση και «παραίτηση», που τάχα θα ευαισθητοποιήσει τους εκμεταλλευτές τους.

Ανάσα από τη σημερινή ασφυκτική κατάσταση, «ηχηρό» μήνυμα μπορεί να δώσει μόνο η ορμητική συμμετοχή στον οργανωμένο αγώνα για δουλειά και ζωή με δικαιώματα. Η πάλη για την ικανοποίηση των σύγχρονων λαϊκών αναγκών σε σύγκρουση με το καπιταλιστικό σύστημα που τις συνθλίβει, για να ανοίξει ο δρόμος του πραγματικά νέου και προοδευτικού της εποχή μας, του σοσιαλισμού.