Περπατώντας στη μόνιμη έκθεση για το νοσοκομείο του ΔΣΕ στον Γράμμο και τη λειτουργία του
Πρόκειται για ένα εγχείρημα που όμοιό του δεν υπάρχει. Ο επισκέπτης, καθώς βαδίζει στο ύψωμα «Σκάλα», δίπλα στα κτίσματα της μεγάλης νοσοκομειούπολης του ΔΣΕ, έχει την ευκαιρία πλέον να αντικρίσει βήμα βήμα μια σειρά από πλούσια ντοκουμέντα - αρκετά από αυτά παρουσιάζονται για πρώτη φορά - φωτογραφίες, χάρτες και μαρτυρίες για την κατασκευή, τη λειτουργία αλλά και τις εργασίες ανάδειξης του Νοσοκομείου του ΔΣΕ στον Γράμμο.
Το νοσοκομείο αποτελούσε τις μέρες που λειτουργούσε μια πραγματική πολιτεία. Η κατασκευή και η λειτουργία του εκείνη την εποχή αποτελούσαν έναν πραγματικό άθλο. Χτίστηκε μέσα σε συνθήκες σφοδρών μαχών, έτσι ώστε να παραμείνει κρυφό από την αεροπορία και τους ανιχνευτές του αντιπάλου, και έτσι παρέμεινε για πολλά χρόνια. Στη συνέχεια κρύφτηκε ακόμα περισσότερο, από το κάλυμμα του χρόνου ο οποίος πήρε υλική μορφή και «έκρυψε» τα δεκάδες κτίσματά του με τόνους χώματος και την χαρακτηριστική πυκνή βλάστηση του Γράμμου.
Ολοι μπορούν πλέον να τη θαυμάσουν. Μέσα από το υλικό της μόνιμης έκθεσης του υπαίθριου μουσείου, που βρίσκεται σε πάνελ που έχουν τοποθετηθεί κατά μήκος του μονοπατιού που συνδέει τα κτίσματα. Εκεί, τα ντοκουμέντα και η ίδια η ιστορία που πραγματεύονται συνομιλούν στον ίδιο χώρο, δίνουν την ευκαιρία ο επισκέπτης να αντικρίσει αμέσως όσα αποτυπώνονται στις μαρτυρίες.
Ο δρόμος μέσα στο δάσος συνεχίζει και αρχίζει κανείς να αντιλαμβάνεται τις αντίξοες συνθήκες στις οποίες υπηρέτησαν οι μαχητές της Υγειονομικής Υπηρεσίας του ΔΣΕ. Τα πρώτα φωτογραφικά ντοκουμέντα δείχνουν το πώς έφταναν οι λαβωμένοι μαχητές στο νοσοκομείο. Τραυματιοφορείς, οι περισσότερες νέες γυναίκες, μετέφεραν με τα χέρια στα φορεία τραυματίες ανάμεσα στις κορυφογραμμές του Γράμμου για πολλά χιλιόμετρα.
Στη συνέχεια, πλησιάζοντας τον κύριο όγκο των κτισμάτων του νοσοκομείου, εμφανίζεται μπροστά στον επισκέπτη η ένοπλη φρουρά του νοσοκομείου. Δύο αγέροχα παλικάρια με τα αυτόματα στα χέρια, νέες γυναίκες μαχήτριες με τα τουφέκια και τα πολυβόλα τους.
Αφού ο επισκέπτης συναντήσει τα πρώτα κτίσματα, μπορεί να δει στην έκθεση τις ψηφιακές αναπαραστάσεις των θαλάμων. Κατασκευές που χρειάστηκαν αμέτρητους τόνους από πέτρες και ξυλεία που μεταφέρθηκαν στην καρδιά του Γράμμου. Πάνω από 18.000 μεροκάματα χρειάστηκαν για να χτιστούν με περίπου 60.000 σανίδια, δοκούς και καδρόνια οι θάλαμοι, τα χειρουργεία και τα άλλα κτίσματα της νοσοκομειούπολης.
Μαζί με αυτά, παρουσιάζονται και άλλα στοιχεία, αναδεικνύοντας ότι πράγματι το νοσοκομείο αποτελούσε μια ολόκληρη πολιτεία. Πέρα από τα οχυρωματικά έργα, τα καταφύγια προφύλαξης από τους βομβαρδισμούς, υπήρχαν μια σειρά από βοηθητικοί χώροι, ακόμα και αμφιθέατρο ψυχαγωγίας.
Ορισμένα από τα μοναδικά ντοκουμέντα της έκθεσης που παρουσιάζονται για πρώτη φορά, είναι οι καταστάσεις και οι κατάλογοι με τα ονόματα του νοσηλευτικού, του χειρουργικού και άλλου προσωπικού του νοσοκομείου, όπως και των οικοδόμων που το έχτισαν.
Πάνω στα δύο ατσάλινα πάνελ που στέκουν στο υψηλότερο σημείο, δεσπόζουν οι φωτογραφίες από δύο κοπέλες, νοσοκόμες της Υγειονομικής Υπηρεσίας του ΔΣΕ. Η πρώτη «φοράει» στο πρόσωπο ένα ελπιδοφόρο χαμόγελο. Η διπλανή της απαθανατίστηκε με καθαρό, ευθύ βλέμμα, με ζωγραφισμένη αποφασιστικότητα στο πρόσωπό της. Δύο εικόνες χαρακτηριστικές, που αναδεικνύουν την ατσάλινη θέληση, την ελπιδοφόρα μάχη για το δίκιο του αγώνα του λαού που έδωσαν ηρωικά μέσα από τις γραμμές του ΔΣΕ χιλιάδες άλλες γυναίκες σαν αυτές τις δύο, χιλιάδες μαχητές και μαχήτριες στα πεδία των μαχών.
Στο κέντρο της νοσοκομειούπολης του ΔΣΕ στον Γράμμο δεσπόζει το μήνυμα της ΚΕ του ΚΚΕ που αναφέρει:
«Η οργάνωση και λειτουργία του Νοσοκομείου στον Γράμμο, καθώς και το έργο της Υγειονομικής Υπηρεσίας του ΔΣΕ είναι ένας ακόμα άθλος του ΔΣΕ.
Χτίστηκε και λειτούργησε μία ολόκληρη νοσοκομειούπολη που δίκαια προκαλεί τον θαυμασμό μας. Σε συνθήκες συνεχών μαχών για 70 μέρες, οι υγειονομικές υπηρεσίες του νοσοκομείου πρόσφεραν πολύτιμες υπηρεσίες σώζοντας από βέβαιο θάνατο χιλιάδες μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ.
Η πίστη στο δίκιο του αγώνα, η αυτοθυσία και ο απαράμιλλος ηρωισμός των μαχητών και των μαχητριών του ΔΣΕ σε όλα τα μέτωπα του αγώνα θα αποτελούν πάντα για τις νεότερες γενιές μια ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης, παραδειγματισμού και ακούραστης προσφοράς στον αγώνα για το δίκιο και την προκοπή του λαού, για τη δικαίωση των πόθων και της θυσίας της ένδοξης γενιάς της Εθνικής Αντίστασης και του ΔΣΕ.
Τιμή και δόξα στον ΔΣΕ».