«Ο "Ρ", όργανο της ΚΕ του ΚΚΕ, είναι ο γραπτός λόγος του Κόμματος, ο μαζικός καθοδηγητής και οργανωτής των αγώνων της εργατικής τάξης και γενικότερα του λαϊκού κινήματος. Το Κόμμα, σε όλα τα χρόνια της ύπαρξής του, ακόμα και στις πιο δύσκολες συνθήκες, πάλευε για την έκδοση και διακίνηση του "Ρ", για να διατηρεί ζωντανό αυτό το σημαντικό μέσο επικοινωνίας με τις μάζες των εργαζομένων». Τα παραπάνω τόνισε ο Νίκος Κυριακίδης, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής Οικονομικού Ελέγχου του ΚΚΕ, στην παρέμβασή του, κατά την παρουσίαση του ιστορικού Λευκώματος του «ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ». Παραθέτουμε στη συνέχεια την ομιλία του Ν. Κυριακίδη:

«Σύντροφοι και φίλοι

Θα μου επιτρέψετε να κάνω μια πολύ σύντομη ιστορική αναδρομή στην παρουσίαση του "Ρ" και τούτο για να δείξω στη συνέχεια τον καθοριστικό του ρόλο στους αγώνες του εργαζόμενου λαού. Ο "Ρ" κυκλοφόρησε σαν δημοκρατική εφημερίδα από τον Γιώργο Φιλάρετο το 1916 στη Θεσσαλονίκη και τον Ιούλη του 1917 σαν καθημερινή εφημερίδα στην Αθήνα. Αξίζει να αναφέρουμε ότι η κυκλοφορία του έφθανε τα 9.000-10.000 φύλλα. Δεν ήταν, όμως, ακόμα επίσημο όργανο του κόμματος, του ΣΕΚΕ».

«Το Δεύτερο Συνέδριο του ΣΕΚΕ», σημειώνει ο ομιλητής, «το 1920, αποφάσισε ο "Ρ" να τεθεί υπό τον έλεγχο της ΚΕ της Κόμματος.

Από εκεί και πέρα, ο "Ρ" ακολουθεί την πορεία ανάπτυξης του ΚΚΕ. Με τη βοήθεια της Κομμουνιστικής Διεθνούς, σε σύντομο χρονικό διάστημα, το ΚΚΕ πραγματοποίησε σημαντικά βήματα. Βελτιώθηκε ο "Ρ" και επανεκδόθηκε η "Κομμουνιστική Επιθεώρηση", που στα χρόνια 1928-1931 είχε σταματήσει την έκδοσή της, εξαιτίας της φραξιονιστικής πάλης. Είναι χαρακτηριστική η ανάπτυξη του Κόμματος. Ενώ το 1930 το ΚΚΕ είχε μόνον 1.500 μέλη, στα τέλη του 1933 έφτασε τα 4.400. Το δε τιράζ του "Ρ" ανέβηκε στις 12.000 φύλλα. Πλούσια είναι τα στοιχεία που έχουν τα επίσημα ντοκουμέντα του Κόμματος για τις απεργιακές εργατικές κινητοποιήσεις και, φυσικά, για την ανάπτυξη του Κόμματος και της κυκλοφορίας του "Ρ"».

«Πριν μιλήσω για την κίνηση του "Ρ" στην περίοδο της γερμανοϊταλικής κατοχής, πρέπει να σημειώσω πως στα χρόνια της φασιστικής δικτατορίας, 1936-1940, ο "Ρ" κυκλοφορεί σε τακτικά χρονικά διαστήματα σε τιράζ που επέτρεπαν οι συνθήκες της δικτατορίας. Στα χρόνια 1938-1939, κυκλοφόρησαν πάνω από 50 εκδόσεις του "Ρ".

Ηταν η μοναδική εφημερίδα που προειδοποίησε τον ελληνικό λαό, την εργατική τάξη, τους εργαζόμενους, γενικότερα, το λαό ότι ο Μεταξάς θα εγκαθιδρύσει δικτατορία. Ομως, κανένα από τα αστικά κόμματα δεν ανησύχησε από τον ερχομό της δικτατορίας.

Ο Μεταξάς, στις 4/8/1936, εγκαθιδρύει τη δικτατορία, που για 4 ολόκληρα χρόνια βασάνισε, ταλαιπώρησε το λαό μας. Διάφοροι μελετητές εκείνης της περιόδου μιλούν για πάνω από 80.000 άτομα που βασανίστηκαν στα κρατητήρια, εκ των οποίων 45.000 κομμουνιστές».

«Ο "Ρ" έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη των αγώνων, στη διαφώτιση, οργάνωση, καθοδήγηση και κινητοποίηση του ελληνικού λαού ενάντια στους κατακτητές, για τη λευτεριά και ανεξαρτησία του. Το τιράζ του "Ρ" ξεπέρασε τις 40.000 και ο "Ρ" της Αθήνας, όργανο της ΚΟΑ, έφτασε τις 60.000 φύλλα. Παράλληλα, εκδίδεται πληθώρα άλλων εφημερίδων: "Ελεύθερη Ελλάδα", "Νέα Γενιά", "Λευτεριά" (ΚΟΑ), δεκάδες τοπικές εφημερίδες στις διάφορες πόλεις, χωριά και επαρχιακά κέντρα.

Με χωνιά, τηλεβόες, γινόταν η καθημερινή μετάδοση των νέων για την πορεία των μαχών του ΕΛΑΣ, για την πορεία των μαχών του Κόκκινου Στρατού.

Πρέπει να υπογραμμίσουμε πως ο "Ρ" και τα άλλα έντυπα δεν κυκλοφορούσαν νόμιμα, αλλά παράνομα. Οι Κομματικές Οργανώσεις εφάρμοζαν διάφορες μορφές για την κυκλοφορία τους, παίρνοντας, φυσικά, όλα τα συνωμοτικά μέτρα που επέβαλαν οι τότε συνθήκες.

Ο "Ρ" ξεκινούσε από τα παράνομα τυπογραφεία. Στη συνέχεια, με συνωμοτικά μέτρα και τολμηρούς συντρόφους, μεταφερόταν στις γιάφκες των αχτίδων (μιλάω για την Αθήνα που έζησα) και από εκεί πήγαιναν στις ΚΟΒ, χέρι με χέρι, σπίτι με σπίτι και διάβαζε ο λαός τα νέα της ημέρας.

Θυμάμαι μια περίπτωση. Ενας σύντροφος με ποδήλατο, κατεβαίνοντας την Πανεπιστημίου, σε κάποια στροφή, του έπεσε το υλικό. Αμέσως, οι παρευρισκόμενοι το μάζεψαν και γρήγορα ο σύντροφος συνέχισε την πορεία για να πάει στον προορισμό του. Φυσικά, παίρνοντας τα κατάλληλα μέτρα να μην ξανασυμβεί. Το περιστατικό αυτό δείχνει ότι η συμπαράσταση του λαού στα πέτρινα χρόνια της Κατοχής ήταν το κάτι άλλο. Δείχνει, επίσης, ότι ο ρόλος του Κόμματος και του "Ρ" στη διαπαιδαγώγηση του λαού στην Εθνική Αντίσταση ήταν καθοριστικός.

Σύντροφοι, πρέπει να σημειώσω πως οι μορφές αγώνα τότε ήταν ποικίλες. Η κάθε Οργάνωση του Κόμματος ανέπτυσσε πρωτοβουλίες που έδιναν καρπούς.

Τα πάρτι της Κατοχής ήταν στην ημερήσια διάταξη. Δεν οργανώνονταν κυρίως για τη διασκέδαση, αλλά για την καθοδήγηση, οργάνωση, στρατολογία, αλλά ακόμα και για την οργάνωση της προπαγάνδας. Τα συνεργεία για συνθήματα στους τοίχους της Αθήνας δεν ήταν των 2-3 ατόμων μόνον, αλλά οργανώνονταν και μεγάλες ομάδες, που με ακορντεόν, κιθάρες, τραγούδια έγραφαν τα συνθήματα ή κρεμούσαν τα πανό με ειδικό τρόπο (όχι με σκάλες) στα σύρματα των τραμ, κλπ. Ετσι, η κάθε περίοδος που πέρασε και περνά το Κόμμα έχει τις δικές της μορφές προπαγάνδας. Το κύριο, το καθοριστικό όμως, είναι ένα: Το έδειξε και το επιβεβαίωσε η περίοδος της Εθνικής Αντίστασης. Είναι η ζωντανή επαφή και συζήτηση με την εργατική τάξη, με το λαό γενικότερα.

Στην περίοδο της Κατοχής, το "Ρ" οι σύντροφοι σε πολλές ΚΟΒ της 3ης Αχτίδας (Κολωνός, Μεταξουργείο, Σεπόλια) είχαν πετύχει να τον διαβάζουν ομαδικά. Αυτό βοηθούσε στην καλύτερη αφομοίωση των υλικών του. Δεν είχε γίνει, όμως, υπόθεση όλων των ΚΟ.

Αυτό ας το δούμε σαν μια πολύτιμη εμπειρία από την ιστορία της κυκλοφορίας και της μελέτης του "Ρ"».

«Είμαι υποχρεωμένος, σύντροφοι, να μιλήσω για την απουσία του Κόμματος και του "Ρ" από το 1958 έως το 1967, περίπου 10 χρόνια - που με απόφαση διαλύθηκαν οι παράνομες τότε Κομματικές Οργανώσεις.

Η απόφαση για διάλυση των ΚΟ το 1958 αποτέλεσε θεμελιώδες λάθος, μιας που γκρεμίζει την άκρως απαραίτητη προϋπόθεση, την ύπαρξη δηλαδή της οργανωμένης κομματικής δύναμης, που θα διαφωτίζει και θα καθοδηγεί την εργατική τάξη στην ιστορική της αποστολή, την κατάκτηση της εξουσίας και την πορεία προς το σοσιαλισμό.

Η αιτιολογία αυτής της απόφασης είναι μνημείο οπορτουνισμού, συνέβαλε αποφασιστικά στις μετέπειτα εξελίξεις. Καλλιέργησε τάσεις, απόψεις υποτίμησης μέχρι μηδενισμού του ρόλου του ΚΚΕ, του μόνου αγωνιστικού πολιτικού φορέα της αλλαγής της ελληνικής κοινωνίας, για την επίτευξη του κύριου στόχου του Κόμματος, για το σοσιαλισμό, κομμουνισμό.

Η μη συμμετοχή των μελών του Κόμματος όλα αυτά τα χρόνια στη διαμόρφωση της πολιτικής του μέσω των ΚΟ του, η έλλειψη λειτουργίας ΚΟ στερούσε τη δυνατότητα να γίνει ιδεολογική και διαπαιδαγωγική δουλιά ενάντια στις διάφορες λαθεμένες αντιλήψεις και διαστρεβλώσεις.

Προβλήθηκε η άποψη ότι η αιτία της αντιπαράθεσης ήταν η προσπάθεια μερικών ηγετικών στελεχών του ΚΚΕ να διαφυλάξουν την αυτοτέλεια της ΕΔΑ, που κινδύνευε δήθεν από το ΚΚΕ. Το ρόλο των αυτόκλητων προστατών τον ανέθεσαν αναδρομικά στον εαυτό τους τα στελέχη εκείνα που πρωτοστάτησαν στα γεγονότα του 1968 στη 12η Ολομέλεια. Στις συζητήσεις της 8ης Ολομέλειας, οι πρωταγωνιστές του, ακόμη μελλοντικού, 1968, θα πάρουν θέσεις πλήρους καταπάτησης, πολλές φορές ακραίας και βάναυσης, της αυτοτέλειας της ΕΔΑ και θα δείξουν καθαρά ότι θεωρούν πως την έχουν "στην τσέπη τους".

Η αντίληψη αυτή, στολισμένη με φράσεις για καινούριο "δημιουργικό" και "σύγχρονο πνεύμα" κλπ., που ήταν διάχυτη στο Κόμμα και μάλιστα προπαγανδίζονταν ανοιχτά από ηγετικά στελέχη του Κόμματος για σταδιακή άνοδο στην εξουσία της ΕΔΑ, κατάφερνε να επιδρά καθοριστικά στον τρόπο αντιμετώπισης βασικών προβλημάτων της επανάστασης. Η αντίληψη αυτή έβρισκε πρακτική έκφραση, έστω και με αμφιβολίες και ερωτηματικά, στη θέση ότι μπορούμε στη σημερινή περίοδο να πάμε στην Εθνική Δημοκρατική Αλλαγή, δίχως Κομματικές Οργανώσεις, ότι η ΕΔΑ μπορεί να παίξει το ρόλο του Κόμματος κλπ. Στο βιβλίο του Λευτέρη Μαυροειδή "ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ", τίθεται ερώτημα στον Μανώλη Γλέζο από τον Μαυροειδή. "Η δική σου άποψη, Μανώλη, ήταν να μείνει η ΕΔΑ και να μην υπάρχει Κομμουνιστικό Κόμμα;".

"Ναι, απαντά ο Γλέζος. Να μην υπάρχει Κομμουνιστικό Κόμμα". Αυτή η άποψη κυριαρχούσε στα μυαλά των μετέπειτα οπορτουνιστών και διασπαστών και όχι μόνον, αλλά και με συγκεκριμένες ενέργειες».

«Στη δικτατορία των συνταγματαρχών, η ΚΟΑ που συγκροτήθηκε αμέσως μετά τη δικτατορία, προχώρησε στη δημιουργία ΚΟ, και πήρε απόφαση για την έκδοση της "Αδούλωτης Αθήνας" - όργανο της ΚΟΑ - παρά την αντίθεση του μέλος του Γραφείου του κλιμακίου, που ήθελε να είναι όργανο της ΕΔΑ και μάλιστα ανύπαρκτης. Αυτή η άποψη τελικά δεν πέρασε. Το Γραφείο της ΚΟΑ προχώρησε στην έκδοση της "Αδούλωτης Αθήνας".

Αργότερα, μετά τη 12η Ολομέλεια του 1968, η ΚΟΑ αποφάσισε να εκδώσει το "Ρ", όργανο της ΚΕ του ΚΚΕ, αφού πρώτα πήρε την έγκριση του ΠΓ.

Μέχρι και το 9 φύλλο του "Ρ", τυπωνόταν σε πολύγραφο και αργότερα το 10 φύλλο σε τυπογραφείο και συγκεκριμένα τον Οκτώβρη του 1968. Φυσικά, είναι μια ολόκληρη ιστορία η προσπάθεια έκδοσής του, που δεν είναι της παρούσας στιγμής να μιλήσω.

Αδιαμφισβήτητο, πάντως, γεγονός είναι ότι τα 11 χρόνια απουσίας του Κόμματος και του "Ρ" είχαν σημαντική επίπτωση στην πορεία του κινήματος, ιδιαίτερα στον οργανωτικό τομέα, αφού έλειπε ο καθοδηγητής του».

«Από όλα όσα ειπώθηκαν παραπάνω, βγαίνει ένα σημαντικό συμπέρασμα:

Ο "Ρ", όργανο της ΚΕ του ΚΚΕ, είναι ο γραπτός λόγος του Κόμματος, ο μαζικός καθοδηγητής και οργανωτής των αγώνων της εργατικής τάξης και γενικότερα του λαϊκού κινήματος. Το Κόμμα σε όλα τα χρόνια της ύπαρξής του, ακόμα και στις πιο δύσκολες συνθήκες, πάλευε για την έκδοση και διακίνηση του "Ρ", για να διατηρεί ζωντανό αυτό το σημαντικό μέσο επικοινωνίας με τις μάζες των εργαζομένων.

Στις σημερινές συνθήκες ιδιαίτερα, που τα αστικά ΜΜΕ, ο αστικός Τύπος, κλπ., πνίγουν τη φωνή του Κόμματος, διαστρεβλώνουν τις θέσεις του και επιδίδονται σε έναν αχαλίνωτο αντικομμουνισμό, η διακίνηση του "Ρ" αποτελεί πρώτιστο καθήκον για τα μέλη του Κόμματος, για τα μέλη και στελέχη της ΚΝΕ. Ο "Ρ" πρέπει να μπαίνει στο σπίτι του εργαζόμενου, για να μαθαίνει ο εργάτης και γενικότερα ο εργαζόμενος την αλήθεια, να διακρίνει ποιο κόμμα εκφράζει τα συμφέροντά του, να αποδεσμευτεί από τις σειρήνες της αστικής προπαγάνδας και να διαμορφώνει ταξική συνείδηση. Αυτό το καθήκον να γίνει συνείδηση όλων των Οργανώσεων του Κόμματος και της ΚΝΕ».