Αυτό το συναρπαστικό ταξίδι το είχα κάνει, την άνοιξη του 1988 και όχι μόνο, γιατί πολλές φορές μου ήρθε η επιθυμία να πεταχτώ σε μερικά «εδάφια», το ομολογώ. Σήμερα όμως σας προτείνω να συνταξιδέψουμε, να αφήσουμε τη χρυσή πένα του Θανάση Παπαρήγα να μας παρασύρει στο «Μεξικό» του, για να ζήσουμε τα χρόνια της επανάστασης και τις μέρες του σήμερα.

Στο εισαγωγικό του σημείωμα, ο συγγραφέας γράφει:

«Τα ταξίδια διαμορφώνουν τη νεολαία», λένε οι Γάλλοι. Και παρά το γεγονός ότι (κατά τα λόγια ενός άλλου Γάλλου) «στη συγκεκριμένη περίπτωση, η νεολαία είναι διαμορφωμένη» τα ταξίδια δεν παύουν να είναι ωφέλιμα.

Ενα τέτοιο ωφέλιμο, πολύ ωφέλιμο μάλιστα, ταξίδι ήταν αυτό που έκανε ο συγγραφέα αυτού του βιβλίου( σ.σ. «Μεξικό: η επανάσταση και το σήμερα» Εκδόσεις: «Σύγχρονη Εποχή» ) στο Μεξικό, τον Απρίλη - Μάη, του 1986. Ηταν μια εμπειρία από πολλές απόψεις, ή αν θέλετε απ' όλες τις απόψεις.

Το ταξίδι αυτό έδωσε την ιδέα της συγγραφής του βιβλίου που έχει μπροστά του ο αναγνώστης. Η αλήθεια είναι ότι, γι' αυτήν την απόφαση, μόνο του το ταξίδι δε θα αρκούσε. Σ' αυτή συντέλεσαν και οι παράγοντες της διεθνούς πολιτικής επικαιρότητας. Η γειτονία με τις ΗΠΑ και το παρελθόν των σχέσεων των δύο χωρών, στο φόντο της ταραγμένης κατάστασης στην Κεντρική Αμερική, η οικονομική κρίση, ο ρόλος του Μεξικού στην «Πρωτοβουλία των 6» και όλα αυτά αποτέλεσαν ισχυρά κίνητρα.

Οπως κι αν έχει το πράγμα, το αποτέλεσμα είναι μια δέσμη σελίδων, όπου ο συγγραφέας προσπαθεί να δώσει μια εικόνα της κατάστασης του σημερινού Μεξικού, στις διάφορες πλευρές και προεκτάσεις της και μια αναφορά στο πιο σημαντικό γεγονός αυτού του αιώνα, που σημάδεψε την πορεία της μεγάλης αυτής χώρας της Κεντρικής Αερικής: της επανάστασης του 1910-1917.

Δεν παραγνωρίζουμε ότι η φιλοδοξία είναι μεγάλη. Εχουμε όμως, και μια άλλη, μεγαλύτερη: Να μην αποβεί αυτή η προσπάθεια μάταιη».

Θ.Π. 1987

Η Πόλη του Μεξικού αποτελεί το κέντρο της χώρας, τον οικονομικό, πολιτικό και πολιτιστικό της εγκέφαλο. Αποτελεί το σημείο συνάντησης ανάμεσα στον μισοερημικό, άνυδρο αλλά βιομηχανικά ανεπτυγμένο Βορρά και τον τροπικό και αγροτικά πλούσιο, αλλά οικονομικά φτωχότερο, Νότο.

Η Πόλη του Μεξικού, όπως κι ολόκληρο το Μεξικό, έχει πολύ έντονα τα σημάδια μιας άλλης συνάντησης, εκείνης που έβαλε τη σφραγίδα της σε όλη την ιστορία της χώρας κι όλης της Αμερικής: της συνάντησης και της οδυνηρής συγχώνευσης των πολιτισμών που έφερε η «κονκίστα» (κατάκτηση). Η πόλη δείχνει πολύ καθαρά αυτή τη συνάντηση.

Το ισπανικό - αυτοκρατορικό παρελθόν μπορεί κανείς πολύ εύκολα να το δει παντού. Κι όχι μόνο στα πολυάριθμα αρχιτεκτονικά μνημεία, όπως ανάκτορα, εκκλησίες κ.ά., αλλά και στη χρήση της ισπανικής γλώσσας, τον εκχριστιανισμό κλπ.

Ενα άλλο -πιο σύγχρονο- πολιτιστικό στοιχείο είναι η επίδραση των ΗΠΑ. Το θέμα είναι πολύ μεγάλο και θα μας απασχολήσει κι αλλού. Εδώ ας περιοριστούμε σε μερικά του μόνο στοιχεία. Η μεξικανική τηλεόραση, π.χ., μοιάζει πολύ αμερικανική. Κι αυτό όχι μόνο λόγω της προβολής, όπως γίνεται σε όλη την Κεντρική Αμερική, ενός τεράστιου αριθμού αμερικανικών ή «ιαπωνικών -σχεδόν- αμερικανικών» σίριαλ, ή άλλων έργων, αλλά και λόγω της γενικότερης λειτουργίας της. Οι διαφημίσεις, π.χ., είναι τουλάχιστον 100 φορές περισσότερες από ό,τι στην Ελλάδα και εμφανίζονται στην πιο απροσδόκητη στιγμή. Ετσι, δεν είναι σπάνιο, στη μέση ακριβώς της ανταπόκρισης για το δυστύχημα του Τσερνομπίλ ή για τις συνομιλίες της Γενεύης, να γίνεται διακοπή, για να διαφημιστεί το νέο ελαστικό GTS της Uniroyal, με μουσική υπόκρουση το γνωστό τραγούδι Born in the USA του Bruce Springsteen, που έχει μεταφραστεί σε Nacio en estados unidos, για την περίπτωση. Αλλη πλευρά της επίδρασης είναι η διάδοση των αλυσίδων Fast-Food, που δείχνει καθαρά μεθόδους διεύθυνσης και συνήθειες πέραν του Ρίο Γκράντε.

Το βασικό, όμως, στοιχείο που χαρακτηρίζει το Μεξικό είναι το ιθαγενές στοιχείο, το στοιχείο που προέρχεται από την «προϊσπανική», σύμφωνα με την επίσημη ορολογία, εποχή.

Το στοιχείο αυτό ξεπηδά μπροστά στα μάτια σου σε κάθε στιγμή. Καταρχήν, στο δημοσιογραφικό τομέα. Παρά την ύπαρξη ισχυρού ευρωπαϊκού δυναμικού, απόγονου των Ευρωπαίων αποίκων, οποιοσδήποτε ταξιδιώτης θα στοιχημάτιζε άφοβα ότι δεκάδες εκατομμύρια Μεξικανοί είναι μιγάδες, αν όχι καθαρόαιμοι Ερυθρόδερμοι. Το αφρικανικό στοιχείο δε φαίνεται να έχει μεγάλο βάρος και οι νέγροι φαίνεται να μην ξεπερνούν τα όρια ορισμένων λιμανιών της ακτής του Ατλαντικού. Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία, ο αριθμός όσων θεωρούνται Ερυθρόδερμοι δεν παύει να αυξάνεται. Από τους δύο πιο μεγάλους Προέδρους του Μεξικού, ο ένας - ο Μπενίτο Χουάρες (1806 - 1872) - ήταν Ερυθρόδερμος και ο άλλος - ο Λάζαρο Κάρτενας (1895 - 1970) - ήταν μιγάς.

Η ιθαγενής παρουσία είναι συντριπτική στον τομέα των μνημείων. Ολόκληρο το Μεξικό, από τον Ρίο Γκράντε έως τα σύνορα με τη Γουατεμάλα, είναι κυριολεκτικά γεμάτο μνημεία προκολομβιανών πολιτισμών που διατηρούν, παρά τις καταστροφές και τον πανδαμάτορα χρόνο, όλη τους την αίγλη. Υπάρχει ακόμη και το δέντρο που θεωρείται ότι ήταν μάρτυς της περίφημης noche triste («θλιβερής νύχτας») της 30ής Ιούνη 1520, όταν οι άνδρες του Ερνάν Κορτές έπεσαν σε ενέδρα, καθώς έφευγαν από την πρωτεύουσα και είχαν πολλές απώλειες».

Εδώ θα χωρίσουμε. Ο καθένας μας το ταξίδι θα το συνεχίσει μόνος του. Η ανάγνωση είναι πάντα μοναχική, όπως και η συγγραφή, άλλωστε.. Σπεύστε, λοιπόν, να αγοράσετε αυτό το εκπληκτικό βιβλίο, που εάν δεν έγινε γνωστό στο πλατύ κοινό τόσα χρόνια, αυτό οφείλεται στην απερίγραπτη σεμνότητα του συγγραφέα, του δικού μας, του προσφιλούς μας φίλου, συναδέλφου και συντρόφου: του πραγματικά αλησμόνητου Θανάση Παπαρήγα.

Την επόμενη Κυριακή, η στήλη θα φιλοξενήσει ένα συνοπτικό, αλλά πολύ περιεκτικό, κείμενο της Δέσποινα Μάρκου, ένα εξαιρετικό ενημερωτικό κείμενο που περιγράφει την κατάσταση που επικρατεί στο Μεξικό σήμερα, δεκαέξι χρόνια μετά από το ταξίδι του Θανάση Παπαρήγα...