ΑΓΚΥΡΑ.-- Η δήλωση του στρατηγού Χιλμί Οζκιόκ, με ουσιαστικό αποδέκτη τον πρωθυπουργό Αμπντουλάχ Γκιουλ, ότι ο τουρκικός στρατός δε θα ανεχθεί «ενθάρρυνση του ισλαμικού φανατισμού» από πλευράς της κυβέρνησης του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης φέρνει στην επιφάνεια την υποβόσκουσα σύγκρουση των δύο βασικών κέντρων πολιτικής εξουσίας.

Την αφορμή για την παρέμβαση του στρατηγού Οζκιόκ έδωσε, σύμφωνα με το ρεπορτάζ τουρκικών και ξένων ΜΜΕ, η διατύπωση «επισήμων επιφυλάξεων» όσον αφορά την κυβερνητική έγκριση της απόταξης στρατιωτικών τον περασμένο μήνα, επειδή ασκούσαν «ισλαμιστική προπαγάνδα» στους κόλπους του στρατού. Η θέση του Οζκιόκ είναι ότι γνωστοποιώντας την «αντίθεσή του» στις αποτάξεις, ο Γκιουλ«ενθάρρυνε όσους εμπλέκονται σε δραστηριότητες κατά του κοσμικού κράτους».

Μια δεύτερη αφορμή δίνει το θέμα της μαντίλας που είχε, επί του Κεμάλ Πασά, του Ατατούρκ, απαγορευτεί και τώρα το «ισλαμοδημοκρατικό» κόμμα θέλει να δώσει στις γυναίκες τη διακριτική ευχέρεια να αποφασίσουν αν θα τη φορούν ή όχι. Ο Οζκιόκ είπε πως ο στρατός «δε θα αντιμετωπίσει φιλικά» οποιαδήποτε απόπειρα να αλλάξουν οι νόμοι σχετικά με αυτό. Ηδη τις πρώτες ημέρες ανάληψης της εξουσίας από το ΑΚΡ, η εμφάνιση της συζύγου του προέδρου της Βουλής Μπουλέντ Αρίντζ με μαντίλα στην τελετή ορκωμοσίας των βουλευτών είχε προκαλέσει αρκετά σχόλια.

Ωστόσο, πίσω από τις αφορμές κρύβονται ουσιαστικότερα προβλήματα: είναι κατά πρώτο και κύριο λόγο η προσπάθεια του ΑΚΡ να μειώσει την (άτυπη) επιρροή που ασκούν οι στρατηγοί στη λήψη πολιτικών αποφάσεων, διαμέσου του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας (ΣΕΑ). Ηδη από την Επιτροπή Συνταγματικών Θεμάτων της τουρκικής Βουλής πέρασε τροποποίηση του άρθρου 118 του Συντάγματος που, όπως σημειώνει ανταποκριτής, τονίζει το «συμβουλευτικό χαρακτήρα» του οργάνου και «αυξάνει τα πολιτικά μέλη» του ΣΕΑ. Αυτό είναι κάτι που οι στρατηγοί μπορεί να επιτρέψουν στη θεωρία, όχι όμως και στην πράξη. Το ΣΕΑ αποτελεί από το 1983 και μετά, όταν επανήλθε έτσι όπως επανήλθε μια μορφή «δημοκρατίας» στην Τουρκία, το μέσο διά του οποίου ο στρατός ποδηγετούσε την πολιτική ηγεσία.

Οι στρατηγοί δεν αστειεύονται σε ό,τι αφορά ζητήματα εξουσίας, την οποία δεν έχουν καμία πρόθεση να παραχωρήσουν στο ΑΚΡ, αν δεν μπορούν να το «ελέγξουν». Το λεγόμενο μεταμοντέρνο πραξικόπημα του 1997, όταν οι στρατηγοί είχαν ανατρέψει την κυβέρνηση Ερμπακάν - Τσιλέρ είναι η απόδειξη.

Με θέματα τόσο «καυτά» όσο το Κυπριακό, η προσπάθεια ένταξης στην ΕΕ και το θέμα του Ιράκ να κρίνονται το αμέσως επόμενο διάστημα, ο στρατός (που εκπροσωπεί σαφώς συμφέροντα: του στρατιωτικοβιομηχανικού κατεστημένου, της συντηρητικής γραφειοκρατικής ελίτ και, κατά περίσταση, των ΗΠΑ) μοιάζει να «θέτει όρια». Μένει να φανεί πώς θα αντιδράσει το ΑΚΡ.

Χτες πάντως υπήρξε ένα πρώτο σημάδι «αλλαγής πλεύσης» της κυβέρνησης Γκιουλ, καθώς δόθηκε στις ΗΠΑ η έγκριση να πάνε στην Τουρκία τη Δευτέρα 150 Αμερικανοί στρατιωτικοί εμπειρογνώμονες για επιθεωρήσεις στρατιωτικών βάσεων και λιμανιών ενόψει πιθανών στρατιωτικών επιχειρήσεων στο Ιράκ.