«Ο δρόμος προς την ειρήνη είναι μη αναστρέψιμος... Ομως ακόμη μένουν ανοιχτά και άλλα μέτωπα» έλεγε πριν δύο βδομάδες ο Τζον Γκάρανγκ, αρχηγός του Σουδανικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού και Κινήματος (SPLA/M), μπροστά σε πλήθος χιλιάδων υποστηριχτών του στην πρωτεύουσα του σουδανικού νότου Ρούμπεκ. Οι επευφημίες του πλήθους σφράγιζαν με έναν τρόπο την ανάμεικτη αίσθηση αισιοδοξίας αλλά και επιφύλαξης μπροστά στον τελικό στόχο: την απαλλαγή του σουδανικού λαού απ' τη στυγνή δικτατορία του Αλ Μπασίρ, του Δρ. Χασάν αλ Τουραμπί και των υπολοίπων ηγετικών στελεχών του «Εθνικού Ισλαμικού Μετώπου» που χρησιμοποιώντας ως φενάκη το Ισλάμ καταδυναστεύουν υπό καθεστώς στυγνής δικτατορίας, εδώ και δυόμισι δεκαετίες, ένα λαό 31.000.000 σε βορρά και νότο. Ο τελικός στόχος της επαναφοράς της ειρήνης και της δημοκρατίας (ψήγματα των οποίων έζησε για ελάχιστα χρόνια, μετά την ανεξαρτησία του, ο σουδανικός λαός) δεν είναι εύκολο να επιτευχθεί. Ομως, τα τελευταία δύο με τρία χρόνια, τα πράγματα μοιάζουν να αλλάζουν...

Οχι γιατί έχουν σιγήσει τα όπλα, που επί 24 χρόνια βροντούν ιδιαίτερα στο νότιο τμήμα αυτής της μεγαλύτερης χώρας της Υποσαχάρειας Αφρικής. Αλλά και επειδή - υπό τις συνθήκες της παρούσας διεθνούς ρευστής γεωπολιτικής συγκυρίας που απαιτεί την άντληση και την εκμετάλλευση τεράστιων ενεργειακών ποσοτήτων - οι υποσχέσεις για εξεύρεση λύσης διά της οδού των διαπραγματεύσεων μοιάζουν αυτή τη φορά πως είναι κάτι παραπάνω από λόγια του αέρα ή χάρτινες συνθήκες...

Ολοι οι πρωταγωνιστές και γνωστοί ή αφανείς υπαίτιοι της πολυετούς σύρραξης στο Σουδάν, ισλαμιστές, αντάρτες, πολυεθνικές ή μικρότερες πετρελαϊκές εταιρίες, μεγαλοεπιχειρήσεις άντλησης και εκμετάλλευσης φυσικού αερίου, ξένες δυνάμεις (ΗΠΑ) που έλκονται ή διαπλέκονται με τεράστια καπιταλιστικά συμφέροντα, εμφανίζονται έτοιμοι για μια μεσοπρόθεσμη τελική λύση. Η (δι)αίσθηση πολιτικών παρατηρητών είναι πως πριν το τέλος της τρέχουσας δεκαετίας θα μπορούσαν να εγκαθιδρυθούν οι πρώτες γερές βάσεις για ειρήνη και κοσμική, αστική δημοκρατία... Αυτό, βεβαίως, εάν δεν υπάρξουν ανατροπές σε επίπεδο διεθνών γεωπολιτικών ανακατατάξεων και εάν δεν υπάρξουν τα γνωστά πισωγυρίσματα που καταγράφει η νεότερη ιστορία του Σουδάν...

Στα τέλη του περασμένου μήνα (25 Σεπτέμβρη) η αισιοδοξία, αν και συγκρατημένη, φάνηκε δικαιολογημένη. Στο Ναϊβάσα της Κένυας, ο «αντιπρόεδρος» της ισλαμικής κυβέρνησης του βορρά, Αλί Οσμάν Τάχα και ο ηγέτης των ανταρτών του νότου, Τζον Γκάρανγκ, υπέγραψαν τη λεγόμενη «συμφωνία ασφαλείας» που εμπνέει κάποιες ελπίδες για την επίτευξη τελικής συμφωνίας ειρήνης...

Οι δύο πλευρές συμφώνησαν να διατηρήσουν ξεχωριστές ένοπλες δυνάμεις με προοπτική σταδιακής μείωσης του αριθμού των μελών τους εντός 6,5 χρόνων. Κυβερνητικά στρατεύματα και ανταρτικές δυνάμεις του SPLA θα συγκροτήσουν μαζί τις ένοπλες δυνάμεις του Σουδάν. Θα αναπτυχθούν στη διάρκεια μιας προσωρινής μεταβατικής περιόδου (υπό την προϋπόθεση τήρησης της εκεχειρίας) σε βορρά και νότο. Ετσι, σε ένδειξη «εθνικής ενότητας» θα αναπτυχθούν παράλληλα δυνάμεις αμφότερων πλευρών (12.000 άνδρες+12.000 στο νότιο Σουδάν, 3.000 άνδρες έκαστη πλευρά στα Ορη Νούμπα, άλλοι 3.000+3.000 στο Νότιο Κυανό νείλο και 1.500+1.500 στο Χαρτούμ).

Το βασικό επίτευγμα αυτής της συμφωνίας (που εν μέρει αποπνέει και τα αδιέξοδα των ισλαμιστών του Αλ Μπασίρ) είναι πως το SPLA αναγνωρίζεται επίσημα ως αδιαμφισβήτητο μέρος των ενόπλων δυνάμεων της χώρας και δεν επιχειρείται η ενσωμάτωσή του στο στρατό (όπως είχε γίνει υπό άλλες συνθήκες γύρω στα μέσα της δεκαετίας '70).

Ενα επιπλέον σημαντικό στοιχείο είναι πως η ύπαρξη αυτής της συμφωνίας ουσιαστικά αποτελεί συμπλήρωμα των Πρωτοκόλλων Ματσάκος (Ιούλης 2002), που στρώνουν το δρόμο για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος εντός των επόμενων 5,5 χρόνων (2008 προς 2009) με θέμα την αυτονόμηση του νότου και τη διεξαγωγή εκλογών στο βορρά.

Ομως, οι επόμενες δυσκολίες θα φανούν στους επόμενους γύρους συνομιλιών, που άρχισαν την περασμένη Δευτέρα (6/10/03). Στην ατζέντα θεμάτων συζήτησης στο γύρο συνομιλιών της 6ης Οκτώβρη περιλαμβάνονται:

-Διαχείριση και εκμετάλλευση ενεργειακών πηγών σε εμπόλεμες περιοχές (Νότιος Κυανούς Νείλος, Αμπούρι, Ορη Νούμπα).

-Ρόλος του ΟΗΕ στη μεσοπρόθεσμη επίβλεψη και διατήρηση της εκεχειρίας.

-Αναδιάταξη και αναδιάρθρωση δικαστικής εξουσίας και δημοσίων υπηρεσιών.

-Προκαταρκτικές συζητήσεις για μία διαδικασία με στόχο την εκλογίκευση του (απ' το 1987 ισλαμικού) καθεστώτος στο Χαρτούμ, με ενδιάμεσο σταθμό τη μετάβαση σε μία προσωρινή προεδρία τεσσάρων χρόνων με τις θέσεις προέδρου και αντιπροέδρου να εναλλάσσονται εκ περιτροπής ανά δύο χρόνια (μεταξύ ισλαμιστών και ανταρτών)... Υπό αυτή την έννοια θα τεθεί θέμα εκπροσώπησης του SPLA σε επόμενη μεταβατική σουδανική κυβέρνηση.

Η θέληση της πλευράς των ανταρτών του Τζον Γκάρανγκ αλλά και της (αντιπολιτευόμενης στην ισλαμική κυβέρνηση) πολιτικής «Εθνικής Δημοκρατικής Συμμαχίας» για ουσιαστική συμμετοχή και στους επικείμενους γύρους συνομιλιών, θεωρείται από σχεδόν όλους τους Δυτικούς πολιτικούς παρατηρητές όχι μόνον δεδομένη αλλά και «αξιοθαύμαστη» (π.χ. δηλώσεις του Ντομένικο Πολόνι, δεύτερου τη τάξει διπλωμάτη στην πρεσβεία Ιταλίας στην Κένυα στις 26 Σεπτέμβρη). Αυτό για το οποίο επιφυλάσσονται αρκετοί (αντάρτες, εξωκοινοβουλευτικά κόμματα, φράξιες που μάχονται τους ισλαμιστές στο βορρά αλλά και τους αντάρτες του SPLA στο νότο, Αμερικανοί, Ευρωπαίοι και Αφρικανοί μεσολαβητές) είναι οι πραγματικές προθέσεις της δικτατορίας του Αλ Μπασίρ και του «κυβερνώντος» Εθνικού Ισλαμικού Μετώπου (National Islamic Front, NIF) για διάλογο. Κυρίως γιατί η ειρηνευτική διαδικασία διαλόγου θα τους θέσει-αργά ή γρήγορα-εκτός πολιτικού παιχνιδιού...

Πολλοί είναι αυτοί που θεωρούν ως βέβαιο πως το στυγνό καθεστώς του «NIF» δε θα επιβιώσει ποτέ από τη διεξαγωγή οιωνδήποτε εκλογών όχι μόνον στο νότο (που είναι δεδομένο) αλλά και στο μουσουλμανικό βορρά που έχει υποφέρει δραματικά απ' τις στερήσεις, την ανυπαρξία κοινωνικού κράτους και τις σκληρές, καταπιεστικές και αντιλαϊκές, επιβολές των ισλαμικών αρχών... Αλλωστε και οι Σουδανοί του βορρά νιώθουν στο πετσί τους τις συνέπειες του γεγονότος πως πάνω απ' το 50% του ετήσιου κρατικού προϋπολογισμού τροφοδοτεί την πολεμική μηχανή στο νότο και τη μηχανή καταπίεσης και ελέγχου στο βορρά. Εως πριν δύο χρόνια, το καθεστώς του αλ Μπασίρ δαπανούσε κάθε μέρα τουλάχιστον ένα εκατομμύριο δολάρια για να συντηρεί ετοιμοπόλεμη τη μηχανή πολέμου κατά των ανταρτών του νότου!

Ισως, όμως, αυτή τη φορά να μην έχει ολόπλευρη την υποστήριξη της Ουάσιγκτον (όπως συνέβαινε στο παρελθόν επί της λεγόμενης Ψυχροπολεμικής Περιόδου και έπειτα...) καθώς οι πετρελαιάδες εντός και εκτός Λευκού Οίκου αναγνωρίζουν πως το χαρτί των ισλαμιστών είναι πλέον μισοκαμένο (αν όχι ολότελα καμένο). Γιατί; Οχι μόνον γιατί απ' τα τέλη της δεκαετίας του '90 το Σουδάν βρίσκεται στη «μαύρη λίστα» των χωρών που στηρίζουν ή υποθάλπουν τη διεθνή τρομοκρατία... Κυρίως, επειδή, στην πράξη αποδείχτηκε πως οι τεράστιες επενδύσεις (πολλών δισ. δολαρίων!) των αμερικανόθρεφτων πετρελαϊκών εταιριών δεν έφεραν ούτε βραχυπρόθεσμα, ούτε μεσοπρόθεσμα τα υπέρογκα κέρδη που οραματίζονταν, κυρίως λόγω των «εμποδίων» που συναντούσαν εξαιτίας του συνεχιζόμενου πολέμου... Το πολύ πετρέλαιο δε βρίσκεται, ως γνωστόν, στο - υπό τον έλεγχο των ισλαμιστών - βορρά αλλά στο, υπό τον έλεγχο του SPLA, νότο. Μία στοιχειώδης ειρήνη (εντός ή εκτός εισαγωγικών) θεωρείται πλέον επιβεβλημένη και για τους εγκεφάλους του πολυεθνικού κεφαλαίου...

Ο ενεργός ρόλος του απεσταλμένου της κυβέρνησης του Τζ. Ου. Μπους στο Σουδάν με στόχο την επίτευξη των Πρωτοκόλλων Ματσάκος και την προώθηση των προσπαθειών για την επίτευξη μίας τελικής συμφωνίας ειρήνης «το συντομότερο δυνατόν», δεν είναι μυστικός. Ο γερουσιαστής Τζον Ντάνφορθ είναι τόσο δραστήριος, ώστε να αντικατοπτρίζει τις ενδοϊμπεριαλιστικές αντιπαραθέσεις. Οι διαφωνίες του με τον απερχόμενο (το Νοέμβρη) υφυπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ για την Αφρική Γουόλτερ Κάνστάινερ Γ΄ πάνω στον τρόπο με τον οποίο θα εξασφαλιστεί η ειρήνη (αλλά και τα τεράστια συμφέροντα των πετρελαϊκών που αδυνατούν έως τώρα να κάνουν απόσβεση των επενδύσεων στο Σουδάν λόγω του πολυετούς πολέμου) είναι (αν και αδιάφορες ως προς την ουσία των προβλημάτων του σουδανικού λαού) δημόσιες...

Η κυβέρνηση του Τζ. Ου. Μπους, λίγους μήνες απ' την αμφιλεγόμενη άνοδό της στην εξουσία, δεν έκρυψε το ενδιαφέρον της ούτε για τα πετρέλαια της Δυτικής Αφρικής, ούτε βεβαίως για εκείνα του Σουδάν. Ομως, τα ηνία του «ενδιαφέροντος» της Ουάσιγκτον κρατούσε, στην πραγματικότητα, ο νυν αντιπρόεδρος Ντικ Τσένεϊ, παλιά διευθυντική καραβάνα της σήμερα «CHEVRON-TEXACO», δηλαδή της πρώτης πετρελαϊκής εταιρίας που εντόπισε επιτυχώς κοιτάσματα πετρελαίου στην πόλη Κόστι του Νείλου κοντά στα ανατολικά σύνορα του Σουδάν γύρω στα τέλη της δεκαετίας του '70.

Οταν, λοιπόν, ο υπουργός Εξωτερικών Κ. Πάουελ έχυνε (από) τον Απρίλη του 2001 κροκοδείλια δάκρυα στην Επιτροπή Εξωτερικών Σχέσεων του Κογκρέσου για το γεγονός πως «δεν υπάρχει μεγαλύτερη τραγωδία στην Αφρική από εκείνη του Σουδάν», έκλαιγε για το ότι μένουν επί της ουσίας ανεκμετάλλευτα (απ' τις πολυεθνικές) τεράστια αποθέματα πετρελαίου στη μεγαλύτερη χώρα της Αφρικής... Μέσα στα επόμενα δύο χρόνια, ο Ντάνφορθ προωθούσε ως αναγκαία βάση οιωνδήποτε συμφωνιών με στόχο την ειρήνη, τη διοχέτευση ανθρωπιστικής αρωγής στους - κυνηγημένους απ' τους παραστρατιωτικούς δουλέμπορους του Αλ Μπασίρ - κατοίκους του κεντρικού και νότιου Σουδάν. Στοιχειώδη τρόφιμα, με άλλα λόγια, προτού επανέλθουν δριμύτεροι οι διευθυντές των πολυεθνικών του πετρελαίου όχι μόνον του Καναδά, της Κίνας, της Μαλαισίας, της ΕΕ (που έως πρότινος φαίνονταν να «λύνουν και να δένουν») αλλά και των ΗΠΑ...

Κάπως έτσι και εν μέσω αναμενόμενων ανατροπών (νέες φονικές «εκκαθαριστικές» επιχειρήσεις των κυβερνητικών στρατευμάτων με βομβαρδισμούς κατά πληθυσμών του νότου με -επιθυμητό αλλά όχι ρεαλιστικό- στόχο ανακατάληψη στρατηγικών πόλεων) φθάσαμε (τέλη Σεπτέμβρη) στη συμφωνία ασφαλείας. Ο αρχηγός των ανταρτών του SPLA, Τζον Γκάρανγκ, επισήμανε την αξία της συμφωνίας αλλά δε θριαμβολόγησε. Συνέστησε ωστόσο «ενότητα» γιατί, όπως υπογράμμισε, «μόνον ενωμένος ο σουδανικός λαός θα μπορέσει να δει και να ζήσει την πολυπόθητη ειρήνη και ανάπτυξη»... «Χωρίς ενότητα καμία συμφωνία ειρήνης δε θα γίνει πράξη» είπε στο Ρούμπεκ...