Μόνο μέσα από τις τάξεις του στρατού του Πακιστάν θα μπορούσε να προκύψει πραγματική απειλή για την εξουσία του Περβέζ Μουσάραφ, εκτιμούσε η πρεσβεία των ΗΠΑ στο Ισλαμαμπάντ τον Οκτώβρη του 2001, σε ένα απόρρητο τηλεγράφημά της, που πρόσφατα αποχαρακτηρίστηκε και είδε το φως της δημοσιότητας¹. Αν κρίνει κανείς από τη χωροχρονική ακρίβεια και τη σοβαρότητα της απόπειρας κατά της ζωής του Πακιστανού δικτάτορα την 14η του Δεκέμβρη, δύο πράγματα μπορεί να συμβαίνουν: είτε η εκτίμηση αυτή δεν ισχύει πλέον, ή κάποιοι κύκλοι στο στράτευμα έχουν χάσει την υπομονή τους με τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ, «πρόεδρο» της χώρας και, κατά τον Τζορτζ Ουόκερ Μπους, «έναν από τους πιο στενούς συμμάχους» των ΗΠΑ στον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας».

Το βράδυ της συγκεκριμένης Κυριακής του Δεκέμβρη, ο δικτάτορας του Πακιστάν επέστρεφε στο φτωχικό του στην πόλη - εστία των στρατιωτικών Ραουαλπίντι, κάπου 15-20 χιλιόμετρα από το αεροδρόμιο της πρωτεύουσας Ισλαμαμπάντ. Μια απόσταση που η αυτοκινητοπομπή του διανύει, συνήθως, σε κάτι λιγότερο από δέκα λεπτά. Στο μέσον της διαδρομής και κάπου τριάντα δευτερόλεπτα αφ' ότου τα αυτοκίνητα της πομπής είχαν περάσει κάτω από μια μεγάλη γέφυρα, εξερράγη μια βόμβα που, σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές, αποτελούνταν από έναν τόνο εκρηκτικά και είχε συνδεσμολογία «που οι αρχές της χώρας δεν έχουν ξαναδεί»². Επιπλέον λόγοι «προβληματισμού» των υπηρεσιών ασφαλείας: η ακριβέστατη επίγνωση, αυτών που αποτόλμησαν την απόπειρα, του δρομολογίου του στρατηγού, όσο και του χρόνου που θα περνούσε από το σημείο.

Ανάληψη ευθύνης δεν υπήρξε από καμία οργάνωση. Πάντως, ως ερμηνευτικό εργαλείο σε όλα τα ανήσυχα ρεπορτάζ του διεθνούς Τύπου σχετικά με την απόπειρα³ χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον η δήλωση του ίδιου του Μουσάραφ ότι «ο σημαντικότερος εχθρός (του Πακιστάν) δεν είναι εξωτερικός, αλλά εσωτερικός», που αναφερόταν στον «ισλαμικό εξτρεμισμό». Ο στρατηγός είχε κάνει την τοποθέτηση αυτή μία ημέρα νωρίτερα. Αντικείμενό της ήταν τα θρησκευτικά σχολεία, οι μαντράσες, που ο Μουσάραφ επιχειρεί να «θέσει υπό στενό κρατικό έλεγχο». Σύμφωνα με ένα νέο νόμο που ο στρατηγός παρήγγειλε στην κυβέρνηση ανδρεικέλων υπό τον πρωθυπουργό - μεγαλοτσιφλικά Ζαφαρουλάχ Τζαμάλι, κι αναμενόταν να τεθεί προς συζήτηση στη Βουλή στα τέλη Δεκέμβρη, θα καταστεί πλέον υποχρεωτική «η υποβολή καταστάσεων μαθητών και καθηγητών», όπως επίσης κι ο έλεγχος «των χρηματοδοτικών πόρων» των θρησκευτικών σχολείων, θ' απαγορευτεί «η χρηματοδότησή τους από το εξωτερικό», θ' αποθαρρύνεται «η εκπαίδευση στα όπλα και τις πολεμικές τέχνες» και ακόμη θ' αποθαρρύνεται το κήρυγμα «θρησκευτικού και πολιτικού μίσους»⁴.

Ελάχιστες αμφιβολίες υπάρχουν ότι τα μέτρα αυτά προωθούνται καθ' υπαγόρευσιν της κυβέρνησης των ΗΠΑ, που γνωρίζουν καλύτερα από τον καθένα ότι η ακραία ντεομπαντική εκδοχή του Ισλάμ, που ήκμασε στο Αφγανιστάν των Ταλιμπάν, βγήκε από τις μαντράσες του Πακιστάν, που χρηματοδότησαν γενναία η Σαουδική Αραβία, η Βρετανία και η ίδια, βεβαίως, διαμέσου της CIA, τις δεκαετίες του '80 και του '90. Επρόκειτο για μια «τακτική συμμαχία» που εξελίχθηκε στραβά. Η αλλαγή των δεδομένων μετά τη «νίκη» επί των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν, τον παρατεταμένο εμφύλιο, τη νίκη των Ταλιμπάν και το blowback, τη στροφή των μεθυσμένων απ' αυτήν «φοιτητών» εναντίον των πρώην χορηγών και πατρώνων τους στην Ουάσιγκτον και το Ισλαμαμπάντ, μετά την πυρηνικοποίηση του Πακιστάν, μετά την 11η του Σεπτέμβρη, τον πόλεμο, την ημιτελή κατοχή και την αδυναμία ελέγχου του Αφγανιστάν - κατάσταση στην οποία το Πακιστάν, ή τουλάχιστον τα αυτόνομα εδάφη των φυλών, έχει σημαντικό ρόλο - κατέστησαν επιτακτική την ανάγκη «ανάληψης δράσης» για «να μην πέσουν τα πυρηνικά του Πακιστάν στα χέρια ισλαμιστών»⁵.

Αλλά στη συνάρτηση πρέπει να συνυπολογιστεί και η ιδεολογική και έμπρακτη σύμπλευση σημαντικών τμημάτων της μυστικής υπηρεσίας του Πακιστάν, της διαβόητης ISI, όπως και τμημάτων του στρατού, με τους ακραίους ισλαμιστές. Δύο ως πρότινος κορυφαία στελέχη του καθεστώτος Μουσάραφ, ο υποστράτηγος Μοχάμεντ Αζίζ, αρχηγός ΓΕΣ, και ο υποστράτηγος Μαχμούντ Αχμεντ, διευθυντής της ISI, ήταν σημαίνοντες υποστηρικτές των Ταλιμπάν - πράγμα καθόλου περίεργο, αφού τους είχαν δημιουργήσει⁶. Και ο ίδιος ο Μουσάραφ άλλωστε υπήρξε στενός σύμμαχός τους, ώσπου αναγκάστηκε να επιλέξει ανάμεσα σε αυτούς και την Ουάσιγκτον, το 2001. Αυτά, όμως, είναι «ιστορικές λεπτομέρειες» για την κυβέρνηση Μπους. Ζητούμενο γι' αυτήν είναι να πειθαναγκαστεί ο Μουσάραφ να εφαρμόσει - ή, τουλάχιστον, σε βαθμό που να την ικανοποιεί - τις δεσμεύσεις του περί «εκρίζωσης της τρομοκρατίας». Ωστόσο, το πρόβλημα έχει προσλάβει διαστάσεις δύσκολα ελέγξιμες πλέον. Είναι μάλλον ενδεικτικό του ρεύματος στο εσωτερικό της κοινωνίας του Πακιστάν ότι δικαστήριο του Παντζάμπ επέβαλε στις αρχές Δεκέμβρη σε νεαρό που έριξε οξύ στο πρόσωπο της αρραβωνιαστικιάς του για «προσβολή στην τιμή του» την ποινή να του ρίξουν στο πρόσωπο οξύ δημοσίως, σε γήπεδο. Το σκεπτικό του δικαστή: «Αυτός είναι ο ισλαμικός τρόπος απόδοσης δικαιοσύνης»⁷.

Από ιδρύσεώς του, στο Πακιστάν οι στρατιωτικές δικτατορίες ξεπερνούν κατά πολύ σε διάρκεια τις λεγόμενες «δημοκρατικές» κυβερνήσεις. Κοινά στοιχεία τους υπήρξαν ο κυνισμός, η άγρια ταξική εκμετάλλευση, η διαφθορά και η υποταγή στη βρετανική αυτοκρατορία αρχικά και κατόπιν στο φυσικό της «διάδοχο» στην περιοχή, τις ΗΠΑ. Από την εποχή του Ζία ουλ Χακ ως σήμερα, μέσο εκτόνωσης της λαϊκής οργής ήταν η εκτροπή της σε λιγότερο ή περισσότερο ακραίες εκδοχές Ισλάμ. Τώρα, το Ισλαμαμπάντ δρέπει τους καρπούς της καταπιεστικής, διχαστικής, παρανοϊκής πολιτικής του. Το καθεστώς Μουσάραφ, που κάνει πρωταθλητισμό στις δολοφονίες και την κατατρομοκράτηση μελών του αγροτικού κινήματος, την ώρα που μιλά για «επαναφορά στη δημοκρατία», κινδυνεύει από το συνονθύλευμα των μουλάδων, που χρησιμοποίησε και αυτό, στο Κασμίρ. Ανάμεσα στους αντιδραστικούς και τους αντιδραστικότερους, πόσες πιθανότητες δράσης έχει ένα λαϊκό, αγροτικό και φοιτητικό κίνημα, που μόνο αναλαμπές του φαίνονται τα τελευταία χρόνια; Μένει να φανεί.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

1. Βλ. το website του National Security Archive (NSA), στο http://www.gwu.edu/~nsarchiv/, όπου δημοσιεύονται διάφορες συλλογές πρώην διαβαθμισμένων εγγράφων της κυβέρνησης των ΗΠΑ για θέματα εξωτερικής πολιτικής και «εθνικής ασφαλείας».

2. Βλ. BBC News Online, 16η Δεκέμβρη.

3. Ενδεικτικά βλ. «The Guardian», 15η Δεκέμβρη, «The New York Times», 15η Δεκέμβρη.

4. Βλ. «OneWorld», 18η Νοέμβρη.

5. Για τη λογική αυτής της πολιτικής γραμμής πλεύσης βλέπε το άρθρο του Πακιστανού συνεργάτη του αμερικανικού ερευνητικού ινστιτούτου Brookings, Muqtedar Khan, «The Pakistan Squeeze», CounterPunch, 18 Σεπτέμβρη.

6. Βλ. Tariq Ali, «Between Hammer And Anvil», «New Left Review», #2, Μάρτης - Απρίλης 2000. Το ότι οι Αμερικανοί «αναγνωρίζουν» τα προβλήματα του Μουσάραφ το έκανε σαφές και η δήλωση του υφυπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Αρμιτέιτζ τον Οκτώβρη, που μίλησε για «υποστήριξη τμημάτων των υπηρεσιών ασφαλείας του Πακιστάν προς τρομοκράτες», αφήνοντας βέβαια πολύ βολικά κατά μέρος το παρελθόν των «τρομοκρατών» αυτών. Βλ. τον «Κυριακάτικο Ριζοσπάστη», «Πακιστάν: Προς Διάχυση του Πολέμου;», 16η Νοέμβρη.

7. Βλ. «The Guardian», 16η Δεκέμβρη.