«Εγώ θα ξεκινήσω (...) διάλογο για το πρόγραμμά μας για την επόμενη τετραετία (...) ώστε αυτό το πρόγραμμα να είναι ένα ζωντανό πρόγραμμα της ίδιας της ελληνικής κοινωνίας, τα προβλήματα, οι απαιτήσεις, οι ελπίδες, για να μπορούμε να φτιάξουμε την Ελλάδα που πράγματι θέλουμε (...)».

Αυτά είπε, μεταξύ άλλων, ο νυν υπουργός Εξωτερικών και προαλειφόμενος πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, Γ. Παπανδρέου, ανακοινώνοντας την υποψηφιότητά του για την προεδρία του κόμματός του. Επειδή ο πολιτισμός είναι και φορέας μνήμης, εκτός των άλλων, αξίζει να δούμε ποιες θα είναι οι βασικές αρχές της πολιτιστικής πτυχής του «ζωντανού» του προγράμματος και κατά πόσο αυτές σχετίζονται πραγματικά με τις απαιτήσεις και τις ελπίδες του ελληνικού λαού. Αναδεικνύοντας ταυτόχρονα και μέσω της αντίληψής του για τον πολιτισμό, ποια είναι η Ελλάδα «που πράγματι» θέλει.

Το 2001 κυκλοφόρησε το βιβλίο του Πρέσβη ε.τ. κ. Γεωργίου Ι. Χριστογιάννη «Ελληνική Πολιτιστική Διπλωματία». Τον πρόλογο υπογράφει ο Γ. Παπανδρέου. Θα αντιπαρέλθουμε τα περί «σεβασμού της πολιτιστικής ιδιαιτερότητας» και «δημιουργίας ενός νέου πολυπολιτιστικού γίγνεσθαι που θα εμβαθύνει τις αξίες του σεβασμού του ανθρώπου και της δημοκρατίας», γιατί το «ζουμί» βρίσκεται στις βάσεις πάνω στις οποίες κινήθηκε και κινείται η εξωτερική πολιτιστική πολιτική της χώρας, με τη «σφραγίδα» βέβαια του νυν υπουργού, βάσεις που ακυρώνουν - ή «ξεγυμνώνουν» - τελικά τα παραπάνω ρητορικά σχήματα.

«Οι πολυπολιτισμικές συγκλίσεις και ιδιαιτερότητες, η εμβέλεια της πνευματικής ακτινοβολίας κάθε χώρας (...) αποτελούν κρίσιμους παράγοντες για τη δυνατότητα επίτευξης των πολιτικών στόχων και επιδιώξεων», λέει ο Γ. Παπανδρέου. Ξεκαθαρίζοντας πως και ο πολιτισμός για την άρχουσα τάξη και τους πολιτικούς εκφραστές της είναι ένα ακόμη «εργαλείο» για την ιδεολογική χειραγώγηση των λαών και για την επίτευξη των στόχων της.

«Και ο μη-κρατικός τομέας και ειδικότερα μη-κυβερνητικοί οργανισμοί πρέπει να μπορούν να προσφέρουν ουσιαστικό έργο στην άσκηση εξωτερικής πολιτιστικής πολιτικής και να είναι ιδιαίτερα σημαντικοί στη δημιουργία πλεγμάτων σχέσεων που καλλιεργούν αμοιβαίο συμφέρον και συνεργασία μεταξύ των χωρών διαφορετικών πολιτιστικών αντιλήψεων και παραδόσεων, διαφορετικών θρησκευτικών πεποιθήσεων, ειδικότερα για την προάσπιση της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων» σημειώνει πιο κάτω. Αναδεικνύοντας έτσι, όχι μόνο τον «πολιτιστικό» ρόλο των ΜΚΟ στους μικρο-ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς της εγχώριας αστικής τάξης, αλλά και το ρόλο των «πολιτιστικών» «ανησυχιών» του εγχώριου κεφαλαίου. Το οποίο, ως γνωστόν, πριμοδοτείται και με «γενναία» κομμάτια από τα εθνικά και κοινοτικά χρηματοδοτικά «πολιτιστικά» πακέτα.

Τα πράγματα γίνονται ακόμη πιο καθαρά, όταν ο Γ. Παπανδρέου παραθέτει τις «συνιστώσες» της «εξωτερικής πολιτιστικής μας πολιτικής»: «Η γεωπολιτική θέση, η ιστορική και πολιτισμική παράδοση της χώρας μας αποτελούν ιδιαίτερο συγκριτικό πλεονέκτημα, για να λειτουργήσει ως κόμβος επικοινωνίας και προσέγγισης μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ενωσης, των χωρών της Βαλκανικής, του Παρευξείνιου χώρου και της Μεσογείου. Η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, και η ανάδειξη των κοινών στοιχείων με τις υπό ένταξη χώρες, κάνει ακόμη πιο επιτακτικό το αίτημα αυτό (...)». Πρόκειται για την «κωδικοποίηση» των «χρεώσεων» που έχει αναλάβει το ελληνικό κεφάλαιο στο πλαίσιο του ιμπεριαλιστικού γεωγραφικού «καταμερισμού», υπογραμμίζοντας την υπαγωγή του πολιτισμού ως μέσου για την υιοθέτηση των «αξιών» και των «αρχών» της ΕΕ κυρίως στις πρώην σοσιαλιστικές χώρες. «Παρεμπιπτόντως» να θυμίσουμε ότι η εξωτερική πολιτική της Ελλάδας έχει στιγματιστεί και με τη συνυπογραφή της ιμπεριαλιστικής επίθεσης στα απομεινάρια της Γιουγκοσλαβίας.

«Ο πολιτισμός αναγνωρίζεται πλέον και τυπικά ως σημαντική διάσταση της ευρωπαϊκής ενοποίησης, που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά τη χάραξη και υλοποίηση των Κοινοτικών πολιτικών. Παράλληλα με τον σεβασμό της πολιτισμικής πολυμορφίας, δεν πρέπει να υποτιμάται το γεγονός ότι η πνευματική και πολιτισμική κληρονομιά της Ελλάδας και του Ελληνισμού αποτελεί μια κοινή καταβολή της σύγχρονης Ευρωπαϊκής ταυτότητας». Αυτά θα μπορούσε να τα έχει πει - και ορισμένα τα έχει πει σχεδόν πανομοιότυπα - και η επίτροπος, αρμόδια για τον πολιτισμό, της ΕΕ, Β. Ρέντινγκ, την ώρα που η ΕΕ ενσωματώνει την πολιτιστική δημιουργία στις «πολιτιστικές βιομηχανίες» καθιστώντας την εμπορεύσιμο, τυποποιημένο προϊόν προς κερδοφορία. Εξυπηρετώντας ταυτόχρονα και το στρατηγικό στόχο για πολιτιστική ομογενοποίηση των λαών μέσω του ιδεολογήματος της «κοινής ευρωπαϊκής πολιτιστικής ταυτότητας».

«Η ανάδειξη της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας και της συνεισφοράς του Βυζαντίου και της Ορθοδοξίας, ως ισότιμης συνιστώσας στην ιστορία του ευρωπαϊκού πολιτισμού που εδράζεται στέρεα πάνω στην Ελληνορωμαϊκή παράδοση, αποτελεί ιδιαίτερη προτεραιότητα, με εμβέλεια τόσο στον Ευρωπαϊκό χώρο όσο και στις κοινωνίες στις οποίες ζουν οι μεγάλες κοινότητες του Ελληνισμού της διασποράς. Οι θρησκευτικές μας παραδόσεις μπορούν, εξ άλλου, να παίξουν καταλυτικό ρόλο στο διάλογο ανάμεσα στους λαούς της ευρύτερης γεωγραφικής μας περιοχής (...)». Εδώ έχουμε να κάνουμε, για άλλη μια φορά, με την ανοιχτή χρησιμοποίηση της Εκκλησίας - χωρίς βέβαια η τελευταία να έχει αντιρρήσεις - στον αντιδραστικό προπαγανδιστικό σχεδιασμό της άρχουσας τάξης. Να θυμίσουμε μόνο την προκλητική στάση της ελληνικής κυβέρνησης κατά τη σύσταση του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού με την απαξίωση των συλλόγων των αποδήμων και την ενίσχυση των εκκλησιαστικών ενοριών. Οι οποίες βέβαια εξυπηρετούν καλύτερα τους στόχους της εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης.

Είναι φανερό ότι η νέα πολιτική επιλογή του κεφαλαίου στο πρόσωπο του Γ. Παπανδρέου δεν μπορεί να εκπλήσσει. Είναι το παλιό με την «προβιά» του «νέου», που θα έλεγε και ο Μπρεχτ.