Γρηγοριάδης Κώστας

Δεν πάνε πολλά χρόνια που ο Nigel Hawkes είχε χαρακτηρίσει τις αναπτυγμένες χώρες ως «κοινωνίες απορριμμάτων», επιθυμώντας να τονίσει το υπάρχον αδιέξοδο με τα σκουπίδια που παράγονται και τα προβλήματα που ανακύπτουν από την κατάσταση αυτή. Είναι σαφές ότι η βασική ευθύνη βρίσκεται στο ακολουθούμενο καταναλωτικό πρότυπο. Προϊόντα μιας χρήσης ή μικρής διάρκειας ζωής, άχρηστες και επικίνδυνες συσκευασίες, κυριαρχία του πλαστικού, πολυφαρμακία, τοξικά προϊόντα, ηλεκτρονικές συσκευές που αντικαθίστανται λόγω μόδας ή νέων τεχνολογιών, αυτοκίνητα που εγκαταλείπονται, γιατί η αλλαγή τους επιβάλλεται ως μέσο επίδειξης των ιδιοκτητών τους και άλλα πολλά έχουν επιβαρύνει το περιβάλλον ανεπανόρθωτα, χωρίς να υπάρχει προς το παρόν κάποια αχτίδα στο επικίνδυνο τούνελ όπου μας έχουν οδηγήσει. Με δεδομένο ότι η καύση των απορριμμάτων δημιουργεί περισσότερα προβλήματα (διοξίνες) από αυτά που επιλύει και η ανακύκλωση αφορά περιορισμένες κατηγορίες ειδών (κυρίως χαρτί και γυαλί), χωρίς να την εκμεταλλευόμαστε κι αυτήν όσο θα μπορούσαμε, η προοπτική κάθε άλλο παρά αισιόδοξη είναι.

Από τις αρχές της δεκαετίας του ογδόντα και επί είκοσι χρόνια, το ΠΑΣΟΚ απέτυχε παταγωδώς (και) στο ζήτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων. Παρά τις κατά καιρούς μεγαλοστομίες των υπουργών του και τα ιλουστρασιόν προεκλογικά προγράμματα, δεν έκανε τίποτα περισσότερο από το να βαφτίσει τις χωματερές σε ΧΥΤΑ, όπως οι καλόγεροι του Μεσαίωνα βάφτιζαν τα κοτόπουλα, ψάρια. Κανένας σοβαρός σχεδιασμός σε εθνικό επίπεδο, μελέτες πάμπολλες (αλλά πάντα από τα γνωστά αμαρτωλά γραφεία) που κατέληγαν στα ντουλάπια των υπουργείων, πλήρης ασυνεννοησία με την τοπική αυτοδιοίκηση, φωτογραφικές αποφάσεις για την εξυπηρέτηση δήμων της δικής τους επιρροής (οι οποίες ακυρώνονταν αμέσως μετά, κάτω από τη λαϊκή αντίδραση), συνέχιση της λειτουργίας παράνομων χωματερών (συγκεκριμένων συμφερόντων), παντελής απαξίωση και απουσία της επιστημονικής κοινότητας (πλην των γνωστών κλαδικάριων πανεπιστημιακών που εξασφάλιζαν το παντεσπάνι τους με προτάσεις ισάξιες Προγραμμάτων Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Δημοτικών Σχολείων) και πολλά ευχολόγια. Αποτέλεσμα; Η Ελλάδα είναι μια απέραντη χωματερή που σε άλλες περιπτώσεις είναι εμφανής και σε άλλες (κυρίως στην επαρχία) αθέατη. Σκουπίδια χωρίς την παραμικρή διαλογή πετιούνται, μολύνοντας όχι μόνο το έδαφος, αλλά και τον αέρα (κυρίως όταν καίγονται) και κυρίως τα υπόγεια ύδατα.

Δε θα ήταν υπερβολικό, αν λέγαμε ότι το σημαντικότερο περιβαλλοντικό πρόβλημα της χώρας μας είναι το ζήτημα των σκουπιδιών. Ή τουλάχιστον ότι αυτό είναι σχηματοποιημένο στη συνείδηση του μέσου πολίτη. Κάτι τέτοιο, μάλιστα, έχουν δείξει κατά καιρούς διάφορες έρευνες σχετικές με τις αναπαραστάσεις, τις γνώσεις και τις στάσεις των πολιτών στα περιβαλλοντικά ζητήματα. Σε μια πρόσφατη μελέτη, μάλιστα, μαθητές δήμων νησιωτικής (και τουριστικής περιοχής), όταν ρωτήθηκαν «τι θα έκαναν αν ήταν δήμαρχοι;» στο μεγαλύτερο ποσοστό ιεράρχησαν ως προτεραιότητα «τη φροντίδα για τα σκουπίδια»! Η Θεσσαλονίκη, διαβάσαμε, γέμισε από σκουπίδια. Αιτία, η κατάληψη μιας χωματερής, επειδή ενδιαφερόμενοι δήμοι αντιδρούν για την κατασκευή νέου ΧΥΤΑ στη δική τους περιοχή. Και, φυσικά, ακολούθησε το γνωστό γαϊτανάκι με τις προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας, με τους δικαστές να εξετάζουν τον τύπο και όχι την ουσία, στερούμενοι τη συνεργασία - βοήθεια ειδικών εμπειρογνωμόνων, οι οποίοι θα μπορούσαν να συμβάλουν σε ορθότερες αποφάσεις και μετατρεπόμενοι (άθελα ή ηθελημένα) συχνά σε περιβαλλοντολόγους... με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό. Παρόμοια ζητήματα δε θα έπρεπε να απασχολούν καν το Ανώτατο Δικαστήριο, αν υπήρχε ένας σοβαρός σχεδιασμός, ο θεσμός της Τοπικής Αυτοδιοίκησης λειτουργούσε, όπως έπρεπε, κι όχι ως ακόμα ένας μηχανισμός της κρατικής εξουσίας με συγκεκριμένη αντιλαϊκή κατεύθυνση. Και κυρίως οι αποφάσεις να λαμβάνονταν με διαφάνεια και τη συμμετοχή του συνόλου των πολιτών και με τη συνδρομή της επιστημονικής κοινότητας, όταν παρουσιάζονται οι λύσεις, οι επιπτώσεις κλπ. για να ξέρει ο καθένας τι πρόκειται να συμβεί. Ολα αυτά, βέβαια, ανήκουν στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας εντός του πλαισίου της «ελεύθερης αγοράς».

Προς το παρόν μπορεί να μην κινδυνεύουμε, όταν κοιτάμε τον ουρανό, να δεχτούμε στο κεφάλι κάποιο αντικείμενο, αυτό όμως δε σημαίνει ότι δεν καταφέραμε να κάνουμε σκουπιδαριό και το διάστημα. Αιτία, αντικείμενα από θρυμματισμένους δορυφόρους, προωθητικά πυραύλων που αποκολλούνται, εξαρτήματα διαστημοπλοίων που εγκαταλείπονται, πεταμένα εργαλεία αστροναυτών, ανταλλακτικά και ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί κανείς. Ολα αυτά ταξιδεύουν με ιλιγγιώδεις ταχύτητες, απειλώντας τις διαστημικές αποστολές, αν έχουν την ατυχία να τα συναντήσουν. Η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία έχει εντοπίσει πάνω από 2.500 τέτοια αντικείμενα (20 εκατοστών και άνω). Αν κάποιο από αυτά μπει στην ατμόσφαιρα, δεν υπάρχει κίνδυνος, σύμφωνα με τις διαβεβαιώσεις των επιστημόνων, λόγω της καταστροφής τους από τη δημιουργία μεγάλης τριβής (μήπως στο νέο ΠΑΣΟΚ θα πρέπει να γίνει πρόβλεψη για μεταφορά απορριμμάτων στο διάστημα; Για να το σκεφτούν οι συγγράφοντες το νέο πρόγραμμα διπλωμάτες και πανεπιστημιακοί της οικογενείας). Αυτό, φυσικά, δε μας απαλλάσσει από τις ευθύνες μας (όχι τις δικές μας δηλαδή, αλλά των καουμπόηδων του διαστήματος και των αφεντικών τους), με την κατάσταση αυτή, η οποία κάποια στιγμή θα γίνει μπούμερανγκ.