Ποια είναι η ιδεολογική θέση των ντόπιων και ξένων υποστηρικτών αυτού του «βάρβαρου» διαχωρισμού των παιδιών και στη μόρφωση; Μα η «ισότητα των ευκαιριών στον καθένα» και (προσοχή!) η επιλογή του κατάλληλου σχολείου ανάλογα με τα «ταλέντα» και τις «ικανότητες» κάθε παιδιού! Μάλιστα! Κάποιοι (εντελώς τυχαία τα παιδιά της εργατικής τάξης) έχουν «ταλέντα» και «ικανότητες», για να γίνουν μισθωτοί σκλάβοι εκείνων, που από μικροί έχουν «ταλέντα» και «ικανότητες» να γίνουν οι εργοδότες τους ή οι πολιτικοί τους πάτρωνες! «Εμφυτα» ταλέντα, όπως φαίνεται! Εκ γενετής! Τώρα, μάλιστα, που αναπτύσσεται ραγδαία η επιστήμη της Γενετικής, «βρέθηκε» και η επιστημονική βάση ερμηνείας αυτών των «ταλέντων» και «ικανοτήτων»: Στα γονίδια των ανθρώπων, οργανικά αποτυπωμένα, κληρονομούμενα, αμετάβλητα! Ολα αυτά αποτελούν σύγχρονες εκφράσεις του «κοινωνικού δαρβινισμού», κατά τον οποίο η ανάπτυξη του ανθρώπου καθορίζεται από «βιογενετικούς» παράγοντες. Ο άνθρωπος, δηλαδή, «γεννιέται», δε «γίνεται». Κατά συνέπεια, στην κοινωνία «επιβιώνει» (κοινωνικά) όποιος γεννιέται με τα περισσότερα εφόδια!
Κάποιοι «μοντέρνοι» και «προοδευτικοί» αστοί παιδαγωγοί εμφανίζονται αντίθετοι με τόσο «ακραίες» θέσεις. Προσθέτουν και το «κοινωνικό» στοιχείο δίπλα στο «βιολογικό»! Λίγο η κληρονομικότητα, λίγο το κοινωνικό περιβάλλον, αφήνουν και μια «χαραμάδα» για τα «αντισταθμιστικά» μέτρα στην εκπαίδευση, που λειτουργούν σαν «στάχτη στα μάτια» του λαού («Ολοήμερο» σχολείο, «ενισχυτική διδασκαλία», τμήματα «ένταξης» κλπ.).
Συνισταμένη όλων των αστικών παιδαγωγικών απόψεων είναι η διαφοροποίηση των εκπαιδευτικών δομών και προγραμμάτων πριν τα 18, πριν να έχει ολοκληρωθεί σε γενικές γραμμές η βιολογική, ψυχική και κοινωνική διαμόρφωση του νέου ανθρώπου, πριν ο νέος ενηλικιωθεί και είναι σε θέση να κάνει καθοριστικές επιλογές ζωής. Εδώ δεν πρόκειται για ευκαιρίες επιλογής ανάλογα με τα ενδιαφέροντα που ο έφηβος, και το παιδί ακόμη, εκδηλώνει αλλά για πρόωρη, καταναγκαστική επιλογή που προκαθορίζει τη «μοίρα» του. Γιατί το σχολείο γίνεται μηχανισμός που διαχωρίζει, σταθμίζοντας τάχα τα ενδιαφέροντα, τα ταλέντα και τις ικανότητες, όταν οι ικανότητες δεν έχουν ακόμη αρμονικά αναπτυχθεί, όταν τα ταλέντα, που αποτελούν συνδυασμό ικανοτήτων, δεν έχουν στο σύνολό τους ωριμάσει και όταν η κλίση του νέου ανθρώπου δεν μπορεί να θεωρηθεί τελεσίδικη.
Χωρίς να προχωρήσουμε σε αναλύσεις σημειώνουμε επιγραμματικά:
1. Ο Μαρξ τοποθετείται στις «Θέσεις για τον Φόυερμπαχ» λακωνικά και κοφτά για την ουσία του ανθρώπου ότι: «Στην πραγματικότητά της είναι το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων».
2. Κάθε άνθρωπος, που είναι γενικά ψυχοσωματικά υγιής, μπορεί μέσα σε κατάλληλες κοινωνικές συνθήκες να μαθαίνει χωρίς όρια. Η μαθησιακή δραστηριότητα του ανθρώπου αποτελεί θεμελιακή ιδιότητα του ψυχισμού του.
3. Τα «μαθησιακά προβλήματα» στη συντριπτική τους πλειοψηφία δημιουργούνται μέσα σε «στερητικές», προβληματικές συνθήκες ζωής. Ακόμη και τα οργανικά προβλήματα έχουν κοινωνική διάσταση, καθώς η αντιμετώπισή τους απαιτεί υψηλό βιοτικό αλλά και μορφωτικό επίπεδο, παραμερισμό κοινωνικών προκαταλήψεων, δυνατότητες περίθαλψης, υψηλό επίπεδο πρόληψης και θεραπείας, κοινωνική πολιτική προς όφελος των φτωχών λαϊκών οικογενειών.
4. Πάμπολλοι παιδαγωγοί και κοινωνιολόγοι της εκπαίδευσης, ακόμη και από θέσεις μικροαστικής κριτικής προς το σύστημα, καταγγέλλουν το σχολείο (το αστικό) για το ότι «παραλαμβάνει» τη γνωστική καθυστέρηση των παιδιών από τα «κατώτερα κοινωνικά στρώματα» και την αναπαράγει, την εδραιώνει και, μάλιστα, σε πολλές περιπτώσεις τη βαθαίνει. Αυτό αποδεικνύεται με τη λεπτομερή εξέταση των περιεχομένων και των μεθόδων των σχολικών μαθημάτων, των δυνατοτήτων που «παρέχουν» η σχολική οργάνωση και η υποδομή, της λειτουργίας των ενδοσχολικών εξετάσεων και της βαθμολογίας καθώς και του γενικότερου «κλίματος» του σχολείου.
Η πιο σύγχρονη έκφραση του διαχωρισμού των μαθητών σε σχολεία διαφορετικών «ταχυτήτων» είναι εκείνη της «ελεύθερης επιλογής» του σχολείου από τους μαθητές και τους γονείς τους! Προϋποθέτει την «αποκέντρωση» του «συγκεντρωτικού» σχολικού συστήματος και την αυτονόμηση κάθε σχολικής μονάδας, ώστε αυτή να δημιουργήσει τη δική της «παιδαγωγική φυσιογνωμία». Αυτό, βέβαια, έχει ως επακόλουθο το να αποφασίζει κάθε σχολική μονάδα για τον προϋπολογισμό της και τις πηγές του πέρα από την όποια κρατική επιχορήγηση (δίδακτρα, χορηγοί...), να καθορίζει η ίδια μεγάλο μέρος του περιεχομένου των μαθημάτων και ακόμη το «ποιόν» των μαθητών που θα δέχεται (επίπεδο γνώσεων και συμπεριφοράς, κοινωνική καταγωγή). Ετσι οι γονείς θα «βγαίνουν» στη σχολική «αγορά», όπως στο παζάρι, και θα διαλέγουν «μορφωτικό μαγαζί» για τα παιδιά τους. Μόνο που εδώ υπάρχει μια διαφορά από τα σούπερ μάρκετ: Δεν αρκεί να πληρώσεις για να αγοράσεις μόρφωση (δηλαδή ευκαιρίες για τη ζωή), αλλά πρέπει και να σε δεχτεί ο «μαγαζάτορας» για πελάτη! Τα σχολεία της ελίτ δε δέχονται όποιον κι όποιον!
Αυτές οι ιδέες για την ιδιωτικοποίηση του σχολείου και την άκρατη εμπορευματοποίηση της γνώσης έχουν ακουστεί στην Ελλάδα εδώ και μερικά χρόνια από «γνήσιους» αλλά και από «νεοφώτιστους» οπαδούς του «νεοφιλελευθερισμού» (Ανδρουλάκης κλπ.). Τελευταία, λίγο πριν από τις βουλευτικές εκλογές του 2004, τις επανέφερε ο Γ. Παπανδρέου ως μια «ανανεωτική», «δημοκρατική» πρόταση για την Παιδεία! Πρέπει να αντιμετωπιστούν με αποφασιστική ιδεολογική αντιπαράθεση, γιατί μπορεί να προξενήσουν αυταπάτες για «δημοκρατική ελευθερία επιλογής» και άνοδο της «ποιότητας» του σχολείου μέσα από τον ανταγωνισμό. Να αποκαλυφθεί η κοινωνική επιλογή που κρύβουν, η μεγάλη ανισοτιμία μεταξύ των ξεχωριστών σχολικών μονάδων στην παρεχόμενη μόρφωση, ο άμεσος και πιο ασφυκτικός έλεγχος των διδακτικών διαδικασιών από τους χορηγούς. Τέτοια μέτρα θα υψώσουν υψηλότερα τείχη για τα παιδιά της εργατικής τάξης και θα κάνουν ακόμη πιο αντιδραστικό το περιεχόμενο των σχολικών μαθημάτων. Αντί να αναβαθμίσουν τη μόρφωση όλων των παιδιών του λαού θα την υποβαθμίσουν ακόμη περισσότερο! Προσεκτικά, «μεταβατικά» βήματα προς αυτή την κατεύθυνση γίνονται ήδη στα Δημοτικά και στα Γυμνάσια. Ξεκίνησαν με τη λειτουργία των διαφόρων «προγραμμάτων», όπως «Μελίνα», Περιβαλλοντικής και Κυκλοφοριακής Αγωγής, Αγωγής Υγείας. Η εξέτασή τους με ειδικότερα κριτήρια της Διδακτικής επιστήμης θα γίνει παρακάτω στο άρθρο αυτό. Σε αυτό το σημείο στεκόμαστε μόνο στη διαφοροποίηση που αυτά επιφέρουν από σχολείο σε σχολείο και από τάξη σε τάξη: Εφαρμόζονται προαιρετικά, αρκετά εγκρίνονται επιλεκτικά και η θεματολογία τους ποικίλλει! Ρωτάμε: Εάν είναι τόσο «επαναστατικά» για τη μόρφωση των παιδιών, γιατί δεν εντάσσονται υποχρεωτικά σε όλα τα σχολεία με κοινή θεματολογία, οργάνωση, χρήματα; Και αν εφαρμόστηκαν στην αρχή «πιλοτικά» (δοκιμαστικά), γιατί δεν ανακοινώνουν τα αποτελέσματα της δοκιμής, ώστε να εφαρμοστούν καθολικά ή να καταργηθούν; Και γιατί «δοκιμάζονται» τα Προγράμματα και όχι κάθε μάθημα, βιβλίο ή μέτρο, το οποίο εισάγεται στο σχολείο; Γιατί δεν εξετάζεται, για παράδειγμα, η «Ολυμπιακή Παιδεία»;
- Αναδημοσιεύεται από την ΚΟΜΕΠ, τεύχος 4/2004
(ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ)
Του Μάριου ΜΙΧΑΗΛΙΔΗ*
*Ο Μάριος Μιχαηλίδης είναι δάσκαλος και διδάκτωρ Παιδαγωγικής
Κυρίως φύλλο 
Feeds
Στις 15 Μάη η Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης 
