Αφιερωμένη σε όσους άδικα έχουν χαθεί, ενώ οι ισχυροί του κόσμου προσπαθούσαν να τους «απελευθερώσουν» είναι η όπερα «Τατ» του Ιακώβου Κονιτόπουλου, που ανεβαίνει σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση από την Πειραματική Λυρική Σκηνή της ΕΛΣ, η οποία λειτουργεί για δεύτερη χρονιά. Το έργο παρουσιάζεται παράλληλα με άλλες δύο όπερες (σε πρώτη πανελλήνια), το «Ελ Χιμαρόν» του Χανς Βέρνερ Χέντσε και το «Ταραχή στην Ταϊτή» του Λέοναρντ Μπερνστάιν, υπό τη διεύθυνση του Θόδωρου Αντωνίου. Η πρεμιέρα έγινε χτες στο Στούντιο της Λυρικής (Πειραιώς 199) και ακολουθούν παραστάσεις σήμερα (9μ.μ.) και στις 18 και 20 Μάη, με ελεύθερη είσοδο.

«Οι ισχυροί του κόσμου», λέει ο Ι. Κονιτόπουλος, «οικονομικοί ή κρατικοί παράγοντες, πολυεθνικές, ομοσπονδίες κρατών, υπερδυνάμεις καθημερινώς μας κοπανάνε, μας καταπιέζουν, στερούν τις ατομικές ελευθερίες των ανθρώπων... Από την άλλη, χωρίς να το θέλουμε, χωρίς να ρωτάνε, μας λένε θα 'ρθουμε τώρα να σας "απελευθερώσουμε". Βομβαρδίζοντάς μας με διαφημίσεις, με τον υπερκαταναλωτισμό, με βόμβες, με χρηματιστήρια... Οι βόμβες τους είναι διαφορετικές κατά περίπτωση. Ενα κραχ, ας πούμε, μπορεί να γίνει γιατί μια πολύ μεγάλη δύναμη θέλει να ανεβάσει τα ποσοστά της στα πετρέλαια ή κάπου αλλού».

«Το θέμα του έργου είναι αντιπολεμικό. Αναφέρεται σε έναν νέο άνδρα, ο οποίος επιστρέφει από έναν πόλεμο - δεν ξέρουμε ποιος πόλεμος είναι αυτός - όπου έχει χάσει το φίλο και μέντορά του. Περνάει το ψυχολογικό δράμα ενός ανθρώπου που έχει πολεμήσει, έχει χάσει το φίλο του και συνειδητοποιεί ότι άδικα έγινε ο πόλεμος. Παθαίνει αυτό που πάθαιναν τα στρατιωτάκια μετά το Βιετνάμ, τον πόλεμο στον Κόλπο, τη Γιουγκοσλαβία και αλλού... Το θέμα σκιαγραφεί το δράμα του ανθρώπου που είναι πλέον μόνος. Μια γυναικεία παρουσία προσπαθεί να τον καλμάρει χωρίς να τα καταφέρνει, καθώς ο άνδρας συνειδητοποιεί ότι φεύγει από αυτό τον κόσμο, είτε πραγματικά είτε φανταστικά. Ο φίλος του έρχεται στη φαντασία του και του μιλάει με ρητά αρχαίων Ελλήνων, αντιπολεμικά ή πολεμικά. "Πόλεμος πάντων πατήρ" λέει κάποια στιγμή (ρητό του Ηράκλειτου) και δυστυχώς αυτή είναι η σημερινή πραγματικότητα, αυτό βάζουν οι ισχυροί του κόσμου σαν ταμπέλα. Το έργο στηρίζεται σε αρχαιοελληνικά κείμενα του Ηράκλειτου και του Ερμή του Τρισμέγιστου - αλήθειες που μπορεί να ειπώθηκαν πολύ παλιά αλλά σήμερα τις βιώνουμε καθημερινά. Το λιμπρέτο είναι της ποιήτριας Τούλας Τόλια. Τον άνδρα υποδύεται ο βαρύτονος Τάσος Αποστόλου, τη γυναίκα η μέτζο σοπράνο Μαργαρίτα Συγγενιώτου και το φίλο, τον "Τατ" (απόδοση στα αρχαιοελληνικά του αρχαίου αιγυπτιακού ονόματος Θωρ) ο ηθοποιός Γιάννης Ζαβραδινός».

- Πώς βλέπετε το ρόλο της τέχνης; Παρότι ο πόλεμος, η στέρηση ελευθερίας αποτελούν κορυφαία προβλήματα του καιρού μας, τα αντιπολεμικά έργα που σήμερα γράφονται είναι μάλλον σταγόνα στον ωκεανό.

- «Για σκεφτείτε μέσα σε αυτόν τον τεράστιο και πολύ επικίνδυνο ωκεανό να μην ακουγόταν τίποτε. Να μην υπήρχε ούτε μία βαρκούλα ή έστω ένα καρύδι να επιπλέει. Νομίζω ότι η τέχνη πάντα έχει να προσφέρει. Οποιαδήποτε μορφή της τέχνης. Η μουσική, η ζωγραφική, η γλυπτική, το θέατρο, η ποίηση, η λογοτεχνία γενικά έχουν να δώσουν και πρέπει να δώσουν πράγματα. Και πρέπει να υπάρχει η σφραγίδα της τέχνης στον κόσμο. Αναφέρομαι στον κοινωνικό ρόλο της τέχνης. Η προσφορά της τέχνης στην κοινωνία είναι πολύ σημαντική. Και παλιότερα και σήμερα ακόμη περισσότερο. Οι καιροί στους οποίους οδηγούμαστε δεν είναι και τόσο παρήγοροι. Μπορεί να πέρασε η ανθρωπότητα έναν Μεσαίωνα, όμως αυτό δε σημαίνει ότι δεν ξαναπερνάει. Θεωρώ ότι ήδη είμαστε σε έναν δεύτερο Μεσαίωνα, άλλης μορφής. Δεν είναι ακριβώς εκείνος ο Μεσαίωνας με την Ιερά Εξέταση και τις πυρές, είναι όμως ένας Μεσαίωνας με τα χρηματιστήρια, τις πολυεθνικές, τους βομβαρδισμούς. Η Ιερά Εξέταση υπάρχει πάλι, με άλλη μορφή. Νομίζω λοιπόν ότι η τέχνη έχει να πει πράγματα και να δώσει. Κι όταν λέω ότι μια τέχνη μπορεί να είναι αντιπολεμική, στην ουσία δε θέλει τον πόλεμο που κηρύττουν οι "μεγάλοι" στην κοινωνία. Και παλεύει γι' αυτό με τα δικά της όπλα. Ο κάθε καλλιτέχνης είναι μέρος τελικώς της κοινωνίας και όχι των κέντρων εξουσίας. Νομίζω ότι αυτό έχει δείξει και η ιστορία. Οι καλλιτέχνες τραβάνε το μοναχικό δρόμο, αλλά ανήκουν στην κοινωνία και όχι στην εξουσία».

- Γι' αυτό και η εξουσία επιχειρεί κάθε φορά να τους φιμώσει ή να τους χειραγωγήσει.

- «Πάντα γίνονται αυτές οι προσπάθειες, με διάφορους τρόπους. Η ιστορία έχει δείξει πολλά παραδείγματα. Ο Χίτλερ όσους δεν κατάφερε να τους κερδίσει είτε τους έστειλε στα κρεματόρια είτε φυγαδεύτηκαν μέσα στη νύχτα για να γλιτώσουν».

Συνθέτης και μαέστρος, ο Ι. Κονιτόπουλος (μέλος του ΔΣ της Ενωσης Ελλήνων Μουσουργών) εδώ και χρόνια διευθύνει το Ελληνικό Συγκρότημα Σύγχρονης Μουσικής, το οποίο ίδρυσε ο Θόδωρος Αντωνίου το 1967 και είναι ο καλλιτεχνικός διευθυντής του. Από πρώτο χέρι λοιπόν γνωρίζει τις δυσκολίες, που αντιμετωπίζει ο χώρος τον οποίο υπηρετεί.

- Ποια είναι η θέση της σύγχρονης ελληνικής δημιουργίας; Μήπως νιώθετε λίγο σαν Δον Κιχώτες;

- «Ο Δον Κιχώτης τα βάζει κάποια στιγμή με τους ανεμόμυλους. Αλλά αν δεν το κάνει τότε οι ανεμόμυλοι θα μένουν μόνοι τους και ο Δον Κιχώτης ίσως να ψαρεύει στην ακροθαλασσιά. Νομίζω ότι πρέπει να τα βάζει κανείς και με τους ανεμόμυλους και με πολύ πιο ισχυρά πράγματα. Σε μια εποχή πάρα πολύ δύσκολη για τη σύγχρονη μουσική, όπως ήταν η δεκαετία του '60, ο Θ. Αντωνίου φτιάχνει ένα συγκρότημα και τα βάζει με το κατεστημένο που υπήρχε στην Ελλάδα. Ερχεται η Χούντα, υπάρχουν πολλά προβλήματα στο συγκρότημα, αλλά μετά ανακάμπτει και κερδίζει το χαμένο έδαφος παρουσιάζοντας έργα όχι μόνο αξιόλογων Ελλήνων συνθετών αλλά και σημαντικών συνθετών από το διεθνές ρεπερτόριο της σύγχρονης μουσικής, που εδώ δεν ακούγονταν. Από το 1989 που έγινε πρόεδρος της Ενωσης Ελλήνων Μουσουργών, το συγκρότημα συνεργάζεται στενά σε όλες τις συναυλίες της Ενωσης, παρουσιάζοντας πολλά έργα. Π.χ. φέτος το συγκρότημα σε συνεργασία με την Ενωση παρουσιάζει 165 νέες παραγωγές Ελλήνων συνθετών. Είναι σημαντικό αυτό. Το ότι η πολιτεία δεν έχει κοιτάξει αυτό το συγκρότημα που κάνει αυτή τη δουλιά ή την Ενωση, ε τότε τι να πει κανείς γι' αυτό τον τόπο; Είναι δύσκολα τα πράγματα. Ομως, όλη αυτή η πορεία του από το '60 μέχρι σήμερα στην Ελλάδα έβγαλε καρπούς. Αρχισαν να δημιουργούνται άλλα σύνολα σύγχρονης μουσικής. Φέτος, η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών ξεκίνησε ένα φεστιβάλ ελληνικής μουσικής, όπου για πρώτη φορά ακούγονται τόσα πολλά ελληνικά έργα».

- Ηταν πράγματι ευχάριστη έκπληξη οι Μουσικές Γιορτές της ΚΟΑ, η οποία όμως είναι καταδικασμένη να κάνει πρόβες σε ακατάλληλο χώρο... Παράλληλα, παραμένει άλυτο το κτιριακό της Λυρικής, ενώ η Ορχήστρα των Χρωμάτων βρίσκεται σε οριακή κατάσταση...

- «Η Ορχήστρα των Χρωμάτων θεωρώ ότι είναι από τις καλύτερες σε ευρωπαϊκό επίπεδο και ίσως η καλύτερη στην Ελλάδα. Δυστυχώς, αυτή τη στιγμή το ΥΠΠΟ την έχει αφήσει στο έλεος των ανέμων, χωρίς προγραμματική σύμβαση. Υπάρχουν τόσοι άνθρωποι που δουλεύουν σ' αυτήν, υπάρχει ένα τεράστιο έργο που έχει προσφέρει από τότε που την ίδρυσε ο Μάνος Χατζιδάκις μέχρι σήμερα, έχει δώσει πάρα πολλά στο ελληνικό κοινό. Από αυτήν ακούσαμε έργα που δεν είχαν ξανακουστεί, με εκπληκτική ερμηνεία... Η Ελλάδα έχει αποδείξει ότι τρώει τα παιδιά της. Φεύγουν στο εξωτερικό σημαντικοί Ελληνες διανοούμενοι, καλλιτέχνες κλπ., ενώ εδώ τους αγνοούν οι πάντες. Αντιθέτως, επιπλέουν άλλα στοιχεία, άλλοι παράγοντες και παραγοντίσκοι οι οποίοι, επειδή είναι και στα μέσα και στα έξω των κάθε λογής εξουσιών, κρατικών, θρησκευτικών και μη, πάντοτε επιπλέουν. Ομως, όλα αυτά είναι εφήμερα. Σίγουρα οι φελλοί επιπλέουν. Αν ρίξεις μέσα στο νερό ένα φελλό και κι ένα κομμάτι χρυσάφι, το χρυσάφι θα πάει στο βυθό και ο φελλός θα επιπλεύσει. Ομως τον φελλό θα τον πάρει το ρεύμα και θα χαθεί. Το χρυσάφι δε θα χαθεί. Ολα τα σημαντικά έργα που δημιούργησε η ελληνική διανόηση και η τέχνη στη νεότερη Ελλάδα, δε χάνονται. Ενώ αυτοί, που τυχοδιωκτικά μπορεί να είναι σήμερα ή αύριο στο προσκήνιο, μεθαύριο δε νομίζω να είναι».