Επί τροχάδην, απλώς, θα αναφέρουμε ότι η χειραγώγηση επιχειρείται με αναφορές σε μια μεγάλη γκάμα θεμάτων: Ναρκωτικά, ρατσισμός, εθνικισμός, ερωτικές σχέσεις, κινηματικές διαδικασίες, νέες τεχνολογίες, μόδα, τρόπος ζωής, πολιτικές εξελίξεις κ.ά. Θα σταθούμε, ωστόσο, σε μια από τις παρεμβάσεις τους, που έχει να κάνει με το χαρακτηρισμό της σημερινής γενιάς.

Τη δεκαετία του '90, έκανε την εμφάνισή του ο όρος της Generation X²⁰(γενιά Χ). Ετσι χαρακτηρίστηκε η γενιά αυτής της δεκαετίας, η οποία, ενώ χαρακτηρίστηκε ως υπερπληροφορημένη και υποαπασχολούμενη, έφερε τις ιδιότητες μιας απολίτικης και αδιάφορης νεολαίας, βαθιά ατομιστικής και φιλοτομαριστικής. Επίσης, επρόκειτο για μια νεολαία που αγαπούσε τις πλαστικές τροφές, «κατάπινε» ναρκωτικές ουσίες, «έφτυνε» τις αξίες, παρακολουθούσε MTV, έπαιζε με ακόρεστο τρόπο ηλεκτρονικά παιχνίδια. Ηταν μια νεολαία ενταγμένη στο «μεταμοντέρνο» τοπίο και βρισκόταν σε αρμονία με αυτό. Είναι όμως γνωστό ότι πολλά από τα αστικά ιδεολογήματα απαξιώνονται γρήγορα και αντικαθίστανται από άλλα, που υποτίθεται ότι ανταποκρίνονται στις νέες συνθήκες. Ετσι, μόλις τέσσερα χρόνια αργότερα, ανακαλύφθηκε η γενιά Ψ και σε κάποιες περιπτώσεις η γενιά ΧΨ²¹! Η γενιά Ψ σερφάρει αδιάκοπα στο Διαδίκτυο, κάνει μανιωδώς ζάπινγκ, οι απόψεις αυτών των νέων είναι «συμβατικές», «το χάσμα με τους γονείς μικρότερο», «δεν είναι γεννημένοι επαναστάτες», «η πολιτική τους τοποθέτηση κινείται στο κέντρο»²².

Η προσπάθεια να δοθεί μια συγκεκριμένη ταυτότητα στη νεολαία δεν είναι καινούρια. Στο παρελθόν υπήρξαν πολλές τέτοιες απόπειρες, που, ωστόσο, δέχτηκαν σοβαρά πλήγματα από την ίδια τη νεολαία. Αναφερόμαστε στο χαρακτηρισμό της γενιάς της χουντικής 7ετίας, που τη χαρακτήριζαν ως γενιά των γηπέδων κι όμως έγραψε τις δικές της χρυσές σελίδες στην ιστορία του νεολαιίστικου κινήματος ή ας θυμηθούμε τη «χαμένη» γενιά της δεκαετίας του '90, που έδωσε μιαν ισχυρή απάντηση, που μάλιστα είχε διάρκεια, στην αντιμεταρρύθμιση «Αρσένη». Αυτό που μας αφορά στη συγκεκριμένη περίπτωση είναι ότι αυτού του είδους οι αναλύσεις για τη νεολαία διοχετεύονται μέσω των περιοδικών που απευθύνονται στην ίδια τη νεολαία.

Στο ίδιο μοτίβο συνεχίζουν τα περιοδικά και σήμερα. Θα αναφερθούμε σε μια πολύ χαρακτηριστική περίπτωση, που επιβεβαιώνει την άποψή μας για την επανάληψη και μάλιστα με πιο χυδαίο τρόπο στις σημερινές συνθήκες.

Συνέντευξη 1η:

- Τώρα που θα τελειώσουν και οι Παραολυμπιακοί, θα βρεθείς άνεργος. Τι θα κάνεις μετά;

- Ο,τι με φωτίσει ο Θεός. Δεν έχω κάποιο σχέδιο. Αποφεύγω τα σχέδια, γιατί ποτέ δε μου έχουν «βγει». Οπότε ...ό,τι κάτσει.

- Κι αν δεν κάτσει; Δε φοβάσαι μήπως βρεθείς χωρίς χρήματα;

- Το χρήμα κινεί τον κόσμο. Εγώ μπορώ όμως να συμβιβαστώ με 1.000-1.200 ευρώ το μήνα (...).

- Με αυτά τα λεφτά θα φτιάξεις τη ζωή σου;

- Οχι. Με το τζόκερ! (...)

- Αν έβρισκες δουλιά και ύστερα από λίγο καιρό βρισκόσουν εσύ και ένας συνάδελφός σου να διεκδικείτε την ίδια ανώτερη θέση;

- Θα προσπαθούσα να τον βγάλω από τη μέση (...). Ισως να τον συκοφαντούσα. Ισως να «έγλειφα» το αφεντικό...

Συνέντευξη 2η:

- Για να ανέβεις στη δουλιά σου, τι σκοπεύεις να κάνεις;

- Θα γλείψω, τι να κάνω; Ας είμαστε ρεαλιστές, πώς αλλιώς γίνεται;

- Θα μπορούσες να διαβάλεις και ένα συνάδελφό σου, για να πάρεις προαγωγή πριν από εκείνον;

- Χαλαρά! Ετσι δεν κάνουν όλοι;

Συνέντευξη 3η:

- Στη δουλιά σου, ως πού θα μπορούσες να φτάσεις για τα χρήματα;

- Μέχρι το διάολο. Δεν αστειεύομαι. Για την αύξηση και τη θέση θα μπορούσα να πατήσω επί πτωμάτων. Είναι λίγο όπως τα reality. Θεωρώ ότι σε έναν εργασιακό χώρο δεν υπάρχουν φιλίες.

- Θα πήγαινες με το αφεντικό σου;

- Τι σε κάνει να πιστεύεις πως δεν το έχω κάνει;

Αν εξαιρέσουμε τους αφελείς κοινωνιολόγους και εν γένει μελετητές, που δε διαθέτουν τα κατάλληλα επιστημονικά εργαλεία, που δε χρησιμοποιούν τη μαρξιστική μέθοδο για μια μελέτη της συμπεριφοράς, των προτύπων και της ψυχοσύνθεσης της νεολαίας, η προσπάθεια να περάσει η εικόνα μιας κυνικής και ωμής νεολαίας στην ίδια τη νεολαία, δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί ως μια μη μεθοδευμένη ενέργεια με εμφανέστατους στόχους: την απαξίωση των συλλογικών αξιών. Αυτό το πρότυπο δεν είναι «ρεαλιστικό». Είναι «απαρχαιωμένο» και «αναποτελεσματικό». Αυτό που μπορεί να «δώσει» λύση είναι η πιο φιλοτομαριστική στάση ζωής και μάλιστα - όχι τυχαία - στον εργασιακό χώρο. «Μη διστάσεις λοιπόν να δράσεις σύμφωνα με τους όρους αυτών που παρουσιάζονται στο περιοδικό», είναι το μήνυμα. «Αυτοί δεν είναι απλώς ένα κομμάτι της νεολαίας. Είναι η ίδια η νεολαία». Αλλωστε, οι γνωρίζοντες την ενδύουν με βαρύγδουπους τίτλους προς χάρη της επιστημονικής επίφασης: γενιά Χ, γενιά Ψ και πάει λέγοντας, ενώ συνεντεύξεις από 12 μόλις νέους (εφόσον αυτές οι συνεντεύξεις δεν είναι πλασματικές) συνιστούν, υποτίθεται, μια έρευνα - σοκ, κατά το περιοδικό, για τα ιδανικά των νέων!!! Και η νεολαία αυτή φέρει αυτά τα χαρακτηριστικά, επειδή το επιτάσσουν οι μεταμοντέρνοι καιροί. Κάθε απόπειρα διαφοροποίησης θα είναι «εκτός του κλίματος»...

Ανοίγοντας σε αυτό το σημείο μια παρένθεση, θα αναφέρουμε για παράδειγμα ότι τη δεκαετία του '60, υπήρξε μια παρόμοια επιχείρηση με άλλη βεβαίως μορφή. Αναφερόμαστε στη λυσσαλέα προσπάθεια των αστικών ΜΜΕ να ενισχύσουν το αναρχοαυτόνομο ρεύμα στις καπιταλιστικές χώρες, ως αντίβαρο στα κομμουνιστικά κόμματα και τις κομμουνιστικές νεολαίες. Της επιχείρησης ηγούνταν «επιφανείς» θεωρητικοί, όπως ο Μαρκούζε και ο Ντανιέλ Κον Μπετίτ (ο κύριος που σήμερα είναι ένας από τους επίσημους απολογητές των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων). Οταν μάλιστα ο Μαρκούζε παρουσίασε τη δική του θεωρία για τον Μαρξ, με την ευκαιρία των 150 ετών από τη γέννησή του, σε θεωρητική συζήτηση που οργάνωσε η ΟΥΝΕΣΚΟ στο Παρίσι, εκθείασε το ρόλο των φοιτητών και της διανόησης ως μια καταλυτική δύναμη της μελλοντικής κοινωνίας και ως τη μοναδική που μπορεί να προκαλέσει ρήξη στον καπιταλισμό. Εκτοτε, ξεκίνησε μια επιχείρηση διαφήμισης του εν λόγω κυρίου²⁴. Η κύρια προσπάθεια ήταν να αποκτήσει ισχύ και αξιοπιστία η εικόνα της νεολαίας που προέβαλλε ο Μαρκούζε, στην ίδια τη νεολαία, κάτι αντίστοιχο με αυτό που λαμβάνει χώρα σήμερα με τα περιοδικά²⁵.

20. Πρόκειται για έναν όρο που πρωτοεμφανίστηκε το 1991 από τον Καναδό συγγραφέα Douglas Coupland στο έργο του που έφερε ακριβώς αυτόν τον τίτλο: «Generation X».

21. Β. Τσιώρου: «Από τη «γενιά Χ» στη «γενιά Ψ». Εφημερίδα «Τα Νέα», 9.5.1995.

22. Δ. Μητροπούλου: «Οι ηγέτες του 2020». Εφημερίδα «Το Βήμα», 16.3.1997.

23. Περιοδικό «Free», τεύχος Οκτωβρίου, 2004.

24. Το περιστατικό αναφέρεται στο «Νεολαία και κοινωνία», συλλογικό, εκδόσεις «Νέα Βιβλία», σελ. 202.

25. Ανάλογες διαδικασίες καταγράφηκαν και στην Ελλάδα τη δεκαετία του '70 και του '80, όπου ο τότε υπουργός Πολιτισμού της ΝΔ Α. Ανδριανόπουλος δήλωνε στην εφημερίδα «Καθημερινή», την ημέρα των φοιτητικών εκλογών του 1980, ότι οι αναρχοαυτόνομοι αποτελούν μια μεγάλη ελπίδα για την «επανακάλυψη των αξιών της ελευθερίας» από την ελληνική νεολαία και τον απεγκλωβισμό από τα μαρξιστικά δεσμά (αναφέρεται στο: «Η πορεία της νεολαίας». Σπ. Χαλβατζή, σελ.192, εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή»).

• Αναδημοσιεύεται από την ΚΟΜΕΠ, τεύχος 4/2005

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ