Στην ιδεολογική παρέμβαση που εκτυλίσσεται με στόχο την πολιτική συνείδηση των νέων από τα παιδικά ακόμη χρόνια τους, σημαντική θέση κατέχουν τα ζητήματα των «νέων τεχνολογιών» και ειδικότερα των τεχνολογιών πληροφοριών και επικοινωνιών.

Η μυθοποίηση αυτού του τεχνολογικού «θαύματος» κρύβει την ταξική του διάσταση και το γεγονός πως δεν είναι παρά προέκταση της νοητικής δύναμης του ανθρώπου, φυσικό αποτέλεσμα της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων. Αποσκοπεί να κρύψει την αλήθεια, ότι με την αύξηση της παραγωγικότητας που επιφέρει, θα μπορούσε να οδηγήσει στη μείωση της μονότονης, επαναλαμβανόμενης δουλιάς και του εργάσιμου χρόνου κι ότι σε συνθήκες καπιταλισμού χρησιμοποιείται αντίθετα, για την αύξηση της εκμετάλλευσης της εργατικής τάξης, στο εργοστάσιο και στο γραφείο.

Η φετιχοποίηση των «έξυπνων» ηλεκτρονικών συσκευών, κυρίως μέσα από το διαφημιστικό κύκλωμα, αξιοποιεί την έλξη της νεολαίας προς κάθε τι καινούριο, για να αποπροσανατολίσει και παράλληλα να περάσει τα καταναλωτικά πρότυπα, που φέρνουν περισσότερα κέρδη στο κεφάλαιο.

Η θετική στάση των νέων απέναντι στις τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνίας πηγάζει από την τάση καινοτομίας και αναζήτησης που τους διακατέχει. Για το κεφάλαιο, η τάση αυτή πρέπει να παραμένει περιορισμένη στο πλαίσιο που επιτρέπει τη διαιώνιση του εκμεταλλευτικού συστήματος.

Κεντρικό ρόλο στην υποδούλωση και την πνευματική καταπίεση της νέας γενιάς, πριν ακόμα ωριμάσει κοινωνικά βγαίνοντας στην παραγωγή, διαδραματίζει η Παιδεία. Το ελληνικό αστικό κράτος (κυρίως επί διακυβέρνησης ΠΑΣΟΚ) προχώρησε κάποια μέτρα εισαγωγής της πληροφορικής στα σχολεία, «ως μέσο και ως αντικείμενο μάθησης», αλλά απέχει πολύ από το να έχει ολοκληρώσει την προσπάθειά του. Πρόκειται για μέτρα υλοποίησης των κατευθύνσεων της ΕΕ περί «ηλεκτρονικής μάθησης», δηλαδή ενός «γρήγορου τρόπου εκμάθησης με μειωμένο κόστος» και, σε τελευταία ανάλυση, για μέτρα αναπροσανατολισμού της Παιδείας στην παροχή δεξιοτήτων, στη λογική της απασχολησιμότητας. Απώτερος στόχος είναι η αύξηση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής καπιταλιστικής οικονομίας και όχι το ανέβασμα του επιπέδου της εκπαίδευσης και η προσαρμογή στις αλλαγές που τάχα επιβάλλουν οι νέες τεχνολογίες.

Σε πολλές περιπτώσεις τα κυβερνητικά μέτρα εκφυλίστηκαν σε απλή προώθηση προϊόντων των πολυεθνικών κατασκευής λογισμικού και των ελληνικών εταιριών συναρμολόγησης ηλεκτρονικών υπολογιστών. Ξετυλίχτηκαν πολύ πιο αργά απ' ό,τι ήθελαν οι κυβερνήσεις, συνήθως λόγω των ελλείψεων σε αίθουσες και προσωπικό. Η υλικοτεχνική υποδομή και η υποτυπώδης κατάρτιση των εκπαιδευτικών στη στοιχειώδη χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών, πέρα από κάθε υποτιθέμενη εφαρμογή τους για παιδαγωγικούς σκοπούς, απορρόφησε σημαντικό μέρος των ευρωενωσιακών κονδυλίων και της ελληνικής κρατικής συμμετοχής.

Στο σπίτι, η ενασχόληση των παιδιών με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές καθορίζεται κυρίως από την επίδραση των γενικότερων ιδεολογημάτων γύρω από την τεχνολογία πάνω στους γονείς και την προσπάθεια των γονιών να εξοπλίσουν καλύτερα τα παιδιά τους για το δύσκολο εργασιακό και κοινωνικό περιβάλλον που θα αντιμετωπίσουν όταν βγουν στην παραγωγή. Στη βάση της στάσης τους βρίσκεται η λεγόμενη «κοινή λογική», που διαμορφώνεται υπό αυτές τις συνθήκες. Οι υπολογιστές εξαπλώνονται παντού, θα είναι αναλφάβητο ένα σημερινό παιδί που δε θα ξέρει τη χρήση τους, υποστηρίζει μια από τις διαδεδομένες πλάνες, που ωθεί αρκετούς γονείς να προσπαθήσουν να εξοικειώσουν τα παιδιά τους με τον εικονικό κόσμο της πληροφορικής, πριν προλάβουν να εξοικειωθούν με το φυσικό κόσμο. Λες και όσοι έγιναν επαγγελματίες του χώρου της πληροφορικής πριν από δεκαετίες είχαν μεγαλώσει παρέα με το πληκτρολόγιο...

Συχνά, οι γονείς αυτοί πιέζουν και για τη διδασκαλία πληροφορικής στα σχολεία. Νομίζουν ότι με τη χρήση υπολογιστών που μπορεί να μάθουν τα παιδιά τους στο Δημοτικό, το Γυμνάσιο ή ακόμα και το Λύκειο, θα γίνουν «ειδικοί» και ευελπιστούν ότι σε κάθε περίπτωση αυτή η ενασχόληση θα είναι θετικό εφόδιο για την επαγγελματική σταδιοδρομία τους. Το λιγότερο, λένε, το παιδί μου ίσως παρακινηθεί να ασχοληθεί με κάτι χρήσιμο, αντί να τριγυρνάει από δω κι από κει, με αμφίβολες παρέες.

Οδηγός για την επαφή των παιδιών με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές μπορεί να είναι μόνο η επιστήμη: Η παιδαγωγική και η ψυχολογία. Η εκμάθηση του χειρισμού τους, πριν φτάσουν τα παιδιά στο κατάλληλο επίπεδο ωριμότητας, πριν αναπτύξουν αφηρημένη σκέψη, μπορεί να λειτουργήσει ανασταλτικά και αποπροσανατολιστικά στη γνωστική, ψυχική και κοινωνική τους ανάπτυξη. Η κοινωνικοποίηση, απαραίτητη διαδικασία για την ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού, μπορεί να γίνει μόνο μέσα από την επαφή με άλλους ανθρώπους, όχι με μηχανές.

Οι περισσότεροι υπέρμαχοι της γρήγορης και σε βάθος χρήσης υπολογιστών στο σχολείο δεν εξηγούν πώς αυτή συνταιριάζεται με τις φάσεις της ψυχολογικής ανάπτυξης και ωρίμανσης του παιδιού. Προσπαθούν να πείσουν με το «επιχείρημα» ότι όποιος δε βάζει τους υπολογιστές στην εκπαίδευση, είναι οπισθοδρομικός, την ίδια ώρα που οι αίθουσες των σχολείων της ελίτ στις ΗΠΑ δεν έχουν υπολογιστές μέσα στις αίθουσες διδασκαλίας, παρά μόνο στα γραφεία των εκπαιδευτικών. Αντίθετα, γεμάτες υπολογιστές είναι οι αίθουσες των παρακατιανών σχολείων, που τώρα γίνεται προσπάθεια να δημιουργηθούν και στη χώρα μας (αξιολόγηση - κατηγοριοποίηση σχολείων, «ευέλικτη ζώνη» κλπ).

Οσο για το «τρένο της τεχνολογίας», αυτό το κυνηγούν οι κεφαλαιούχοι για να πετύχουν μεγαλύτερο κέρδος. Οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς πρέπει να φροντίσουν ώστε το «τρένο» να υπηρετήσει τα παιδιά τους, όχι να τα «πατήσει».

Η πληροφορική πρέπει να είναι εναλλακτικό μέσο διδασκαλίας δίπλα στα παραδοσιακά και όχι το κυρίαρχο μέσο, που υποκαθιστά την αλληλεπίδραση με το δάσκαλο, τη φυσική παρατήρηση, που αποστασιοποιεί το μαθητή από το φυσικό κόσμο, κλείνοντάς τον σε έναν κόσμο εικονικής πραγματικότητας και γι' αυτό πιο εύκολα ελέγξιμης από το κεφάλαιο.

Τα παιδιά δεν πρέπει να γίνουν χειριστές - «γρανάζια» μηχανών. Η σωστή εισαγωγή της πληροφορικής στα σχολεία χρειάζεται μελέτη, όχι βιαστικές και καθοδηγούμενες από τις πολυεθνικές κινήσεις. Η πρακτική εφαρμογή χωρίς θεωρητική ανάλυση και ενοποιητική θεωρία μάθησης για οποιοδήποτε γνωστικό αντικείμενο έχει τραγικές συνέπειες.

Το καπιταλιστικό σύστημα θέλει τους εκπαιδευτικούς αναπόσπαστο τμήμα του βασικού ιδεολογικού μηχανισμού του. Οι πιο συνειδητοποιημένοι ταξικά - και ανάμεσα σ' αυτούς οι εκπαιδευτικοί που έχουν ήδη συσπειρωθεί στο ΠΑΜΕ - αντιμετωπίζουν σήμερα αυξημένα καθήκοντα. Οσον αφορά την πληροφορική στην εκπαίδευση χρειάζεται να προχωρήσουν από το στάδιο της αποκάλυψης των αντιδραστικών στοχεύσεων που μεθοδεύονται, από το στάδιο των σκέψεων και προβληματισμών για το τι πρέπει να γίνει, σε μια επεξεργασμένη αντίληψη και ένα συνεκτικό σύνολο προτάσεων για το σήμερα, αλλά και το αύριο της λαϊκής εξουσίας. Μέσα από το ταξικό μέτωπο, μέσα στους συλλόγους, να αντιπαραθέσουν αυτή την αντίληψη και τις προτάσεις στους οπαδούς των φιλομονοπωλιακών αντιλήψεων, να μπουν αποφασιστικά στην ιδεολογική διαπάλη που διεξάγεται, παροτρύνοντας εκπαιδευτικούς και γονείς που αβασάνιστα ακολουθούν το συρμό να επανεκτιμήσουν τη θέση και τη στάση τους.

Αν πρόκειται να συμβάλλουμε στην ανάπτυξη της πολιτικής συνείδησης των νέων ανθρώπων, στην κατάκτηση αντιμονοπωλιακού, αντιιμπεριαλιστικού και τελικά αντικαπιταλιστικού κοινωνικού και πολιτικού προσανατολισμού, δεν μπορούμε να προχωράμε με τον «αυτόματο πιλότο» αντιμετώπισης της επίθεσης της αστικής τάξης. Πρέπει να εμβαθύνουμε στην ουσία, αλλά και στις ιδιαιτερότητες των μέτρων που παίρνουν οι κυβερνήσεις της, να απαντήσουμε ένα προς ένα στα επιχειρήματά τους και να βγούμε επιθετικά παρουσιάζοντας το δικό μας σχέδιο και πρόγραμμα στόχων, σε τελευταία ανάλυση την οπτική και την προοπτική που προκύπτει από τη δική μας κοσμοθεωρία, ολοκληρωμένα και ξεκάθαρα. Ετσι, που σε κάθε νέο, αλλά και σε κάθε γονιό και κάθε εκπαιδευτικό, να παρουσιάζεται σαν δυνατή επιλογή η εικόνα του αυριανού κόσμου, χωρίς εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, με απελευθέρωση της εκρηκτικής δύναμης της νεολαίας και της υπόλοιπης κοινωνίας, που δε θα γερνάει πρόωρα στο μυαλό και στο σώμα, σαν αποτέλεσμα της οικονομικής και πνευματικής καταπίεσης του κεφαλαίου. Μιας κοινωνίας, που θα βάζει τις νέες τεχνολογίες και όλα τα μέσα παραγωγής στην υπηρεσία των παραγωγών του πλούτου και των παιδιών τους.

Σταύρος Ξενικουδάκης

ΚΟΒ «Ριζοσπάστη»