«Το οικονομικό, πάνω απ' όλα είναι το οικονομικό...». Για τις εργάτριες της «ΣΕΞ ΦΟΡΜ» ο πολυήμερος αγώνας έχει καθημερινό κόστος. Απ' τις 29 του περασμένου Αυγούστου, δε φέρνουν στα σπίτια τους ούτε κι αυτόν ακόμα τον πενιχρό μισθό, που στην καλύτερη περίπτωση μόλις ξεπερνούσε τα 700 ευρώ...

Οι έγνοιες για τις υποχρεώσεις, για την ακρίβεια, για τις ανάγκες, τα χρέη, τα δάνεια, στροβιλίζουν το νου τους συνέχεια. Και συχνά μονοπωλούν τις κουβέντες που στήνονται κάθε μέρα στο εργοστάσιο: «Εγώ έχω τον άνδρα μου και δουλεύει, αλλά όμως ο μισθός που παίρνει δε φτάνει να καλύψω τα έξοδα. Τώρα ήρθε και το πετρέλαιο... Θα μου πεις, με τα 300 ευρώ τι να καλύψεις. Πώς τη βγάζουμε; Μαγειρεύουμε 3 φορές την εβδομάδα, δεν παίρνουμε ρούχα, δεν ψωνίζουμε όπως ψωνίζαμε, όλα μειωμένα...». Σαν την οικογένεια της Ελένης, υπάρχουν ακόμα γύρω στις 200, με τις ίδιες αγωνίες.

«Εμένα ο άνδρας μου είναι στην οικοδομή. Λοιπόν, μία έχει δουλιά, μία δεν έχει. Οταν κάνει κρύο κι όταν ρίχνει όλο αυτό νερό που ρίχνει όλες αυτές τις μέρες, πού να δουλέψει; Τα παιδιά μου είναι χρεωμένα γιατί τώρα ξεκινάνε κι αυτά να κάνουνε μια δουλίτσα δική τους, με γραμμάτια, τράπεζες. Κι όλα αυτά πρέπει να πληρωθούν κι έχει πέσει το βάρος σ' έναν άνθρωπο. Εγώ δε φέρνω τίποτα», προσθέτει η Κατερίνα. «Οικονομία, οικονομία, οικονομία... Μαλώνω με τα παιδιά, μόλις τελειώσουν το μπάνιο, τσακ!... να κλείσουν κατευθείαν το θερμοσίφωνα. Τους κυνηγάω από πίσω "μην ανοίγετε τα φώτα", έχω γίνει ο αστυνόμος στο σπίτι...».

Οι εργάτριες μοιράζονται η μία με την άλλη πώς πασχίζουν οι οικογένειές τους να «τα φέρουν βόλτα». Η 16χρονη κόρη της Μαρίας είδε κι έπαθε μέχρι να πείσει τη μητέρα της να την αφήσει να δουλέψει σε μια κρεπερί. Η Μαρία φοβόταν ότι η μικρή θα παραμελούσε τα μαθήματά της. «"Οχι μαμά, θα πάω για να βγάζω την τυρόπιτα της βδομάδας", μου είπε...», διηγήθηκε η εργάτρια ένα πρωινό.

Δε μιλούν με μιζέρια, ούτε και γυρεύουν λύπηση, όταν συζητούν για τα προβλήματά τους. Οι εργάτριες κοιτάζουν όποιον στέκει αντίκρυ τους με περήφανο, πεντακάθαρο βλέμμα. Μέρα με τη μέρα, ωριμάζει στη συνείδησή τους πως η φτώχεια κι η ανεργία δεν είναι «κακοτυχίες». Πως όσο η δική τους οικογένεια βυθίζεται στις στερήσεις, κάποιοι άλλοι κερδίζουν απ' τη δική τους εξαθλίωση.

Πίσω απ' τα δαντελωτά, ακριβά εσώρουχα που κρέμονται στις βιτρίνες των πολυτελών εμπορικών κέντρων, «κρύβονται» πολλά ζευγάρια χέρια που πρέπει να «βγάζουν» ακόμα και χίλια κομμάτια στο 8ωρο. Σκυμμένες πάνω απ' τις ραπτομηχανές (ή σ' άλλο πόστο, στο κοπτήριο, στη συσκευασία, στο σχεδιαστήριο κλπ.) οι εργάτριες έφταναν να δουλεύουν συνεχόμενα για 8 ώρες, μ' ένα 15λεπτο διάλειμμα. «Τελευταία μας απαγόρεψαν και το 5λεπτο που είχαμε μετά τις τρεις», τονίζει η Αννα.

Η Ελευθερία εξηγεί υπομονετικά, βήμα προς βήμα: «Πρώτα γίνεται το "κουπάκι"». Ετσι, το εσώρουχο αποκτά την καμπυλότητα του κορμιού. «Μ' ένα τσίμα γαζί ενώνονται τα δυο μέρη του υφάσματος, έπειτα βάζεις το λάστιχο, άμα δεν μπει αυτό, όπως πλυθεί, θα διαλυθεί κατευθείαν». Η εργάτρια μιλά για ένα-ένα τα βήματα. «Μπαίνει το ρέλι, κι αφού μπει κι η μπανέλα, μπαίνει κι η ποδαρισιά και τα ζιγκ-ζαγκ (άλλου τύπου γαζιά), μέχρι που θα προστεθεί η τιράντα και τέλος η κόπιτσα... Μπορεί κάποια κοπέλα να βγάλει 800, μπορεί 900 μπορεί και 1.000 κομμάτια τη μέρα. Εξαρτάται, είναι μερικά που έχουν πολλή δουλιά...».

Η Ελευθερία ράβει γύρω στα 1.200 εσώρουχα τη μέρα, δηλαδή πάνω από 2 κομμάτια το λεπτό. Η δική της δουλιά ήταν να βάζει στο εσώρουχο το ρέλι. Στον πάγκο κάθε μηχανής είναι ενσωματωμένη μια μεζούρα. Τα χέρια τα βοηθά ο «οδηγός», ένα απ' τα εξαρτήματα της ραπτομηχανής, «αλλιώς μπορεί να πάει στα κουτουρού...». «Οταν πρωτοήρθα στη "ΣΕΞ ΦΟΡΜ" δεν ήξερα πώς να πιάσω αυτά τα υφάσματα, πριν δούλευα σε παντελόνια, καμία σχέση...» προσθέτει. Σήμερα είναι 42 χρονών, ράβει απ' τα 15 της. Στη «ΣΕΞ ΦΟΡΜ» δουλεύει τα τελευταία 11 χρόνια.

Αν τα κομμάτια ήταν λιγότερα απ' αυτά που περίμενε η εργοδοσία, «έπεφτε φωνή απ' τους προϊσταμένους, έρχονταν από πάνω, σε ανάγκαζαν με τον τρόπο τους», λέει η Ελένη. Αλλοτε η πίεση ήταν απροκάλυπτη: «"Κοιτάξτε αύριο μη τυχόν και δεν έρθει καμία, έτσι; - το 'λεγε π.χ. για Σάββατο - Αύριο θα 'στε όλες», περιγράφει στο «Ρ» η Πόπη τη στάση της εργοδοσίας. Αν οι εργάτριες αντιδρούσαν, η εργοδοσία φρόντιζε να τους θυμίζει τους σωρούς με αιτήσεις από ανέργους που έψαχναν δουλιά... «Κι άμα λέγαμε ότι δεν μπορούμε να καθίσουμε μας έλεγαν προκλητικά "άμα θέλουνε οι άνδρες σας να έχουνε το ζεστό τους φαγητό να σας έχουνε κυρίες στα σπίτια κι όχι να σας βγάζουνε στο εργοστάσιο"... Πριν έρθω στη "ΣΕΞ ΦΟΡΜ", άκουγα που το εργοστάσιο το έλεγαν "Νταχάου"...». Αλλοτε, πάλι, η εργοδοσία κατέφευγε στη μέθοδο του «είμαστε όλοι μια οικογένεια»: «Οταν μας είχε ανάγκη το αφεντικό μας έλεγε "δουλέψτε, κορίτσια, δουλέψτε, θα πάνε πάρα πολύ καλά οι δουλιές μας"...», θυμάται η Κατερίνα.