Associated Press

Από τις μεγάλες κινητοποιήσεις στη Μασσαλία

Οι απαντήσεις της συνομιλήτριάς μας είναι νομίζουμε πολύ ενδιαφέρουσες. Ας τις παρακολουθήσουμε:

-- Οι κινητοποιήσεις που συγκλόνισαν τη Γαλλία τις τελευταίες βδομάδες χαρακτηρίστηκαν πολλάκις πρωτοφανείς και εκτιμήθηκε ότι διαμορφώνουν σε ένα σημαντικό βαθμό μια νέα πραγματικότητα. Τι νομίζετε;

-- Πρόκειται για μια γενιά που μεγάλωσε και γαλουχήθηκε με την άποψη ότι το να προσπαθεί να αλλάζει κανείς την κοινωνία είναι μάταιο. Που της δίδαξαν ότι το να μιλά κανείς για εργατική τάξη, πόσο μάλλον για σοσιαλισμό, είναι ακόμη και εγκληματικό γιατί στιγματίζεται από ακρότητες, από στυγνότητα, από έλλειψη ελευθεριών. Είναι μια γενιά που σημαδεύτηκε από τη θρυμματοποίηση των κοινωνικών και οικονομικών αναλύσεων, των αναλύσεων για το συσχετισμό δυνάμεων, για τον ταξικό διαχωρισμό της κοινωνίας. Γιατί πρέπει να πούμε ότι την τελευταία 20ετία περίπου στη Γαλλία, αυτού του είδους οι αναλύσεις έχουν επισταμένα τεθεί στο περιθώριο.

Η κρίση, όμως, που βιώνει αυτή η γενιά είναι τέτοιας έκτασης και βάθους, που έφερε αυτές τις αναλύσεις πάλι στο προσκήνιο. Η μάζα των φοιτητών είναι αντιμέτωπη με το σκληρότερο πρόσωπο του καπιταλισμού, ιδιαίτερα στον εργασιακό τομέα. Οι συνθήκες είναι τόσο ανυπόφορες που, παρά την ιδεολογική μονομέρεια και καταπίεση που συνεχίζεται, η πολιτική πτυχή των προβλημάτων έχει και πάλι αναδυθεί.

Ολοένα και περισσότεροι φοιτητές σπουδάζουν δουλεύοντας. Εχω διδάξει ως καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Τουλούζης και τα τελευταία 9 χρόνια διδάσκω στο Πανεπιστήμιο 7 του Παρισιού. Περισσότεροι από τους μισούς φοιτητές μου εργάζονται. Είτε ως ημιαπασχολούμενοι, είτε τα βράδια, είτε κάποιες ώρες τη βδομάδα. Αντιμετωπίζουν όλες τις μορφές της εργασιακής αβεβαιότητας, δουλεύοντας από 10 έως 40 ώρες τη βδομάδα. Και κατά συνέπεια οι σπουδές τους συμβιβάζονται με αυτούς τους όρους.

Νομίζω ότι ένα στοιχείο που υποτιμήθηκε πολύ όταν εκφράστηκε και τώρα, κατά τη γνώμη μου, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη μαχητικότητα και στη μαζικότητα των φοιτητικών κινητοποιήσεων είναι η αντίδραση των φοιτητών, πριν από μερικά χρόνια, στην υιοθέτηση των κατευθύνσεων της Μπολόνια στην ανώτατη εκπαίδευση. Τότε, όταν εφαρμόστηκε η «γενίκευση» του προγράμματος σπουδών, με την εισαγωγή του μοντέλου 3 χρόνια πτυχίο, 2 μεταπτυχιακό, 3 διδακτορικό, οι φοιτητές είχαν αντιδράσει πολύ έντονα.

Παρά το γεγονός ότι δεν υπήρχε πραγματική οργάνωση των φοιτητών τότε και παρά το γεγονός ότι χαρακτηρίζονταν ως «η απολίτικη γενιά», τότε είχαν αντιδράσει εντονότατα συνειδητοποιώντας ότι το νέο μοντέλο οδηγεί σε περαιτέρω κοινωνικό αποκλεισμό από τη γνώση. Δε θα υπήρχε πια το δεδομένο του απολυτήριου και ενός 4ετούς ή 5ετούς πτυχίου που θα τους έδινε κάποια κατάρτιση, κάποια βεβαιότητα μετά στην αγορά εργασίας.

Γιατί επί της ουσίας μπορεί σε ένα μεταπτυχιακό τίτλο να μην περικλείεται, από την άποψη της γνώσης, κάτι πολύ σημαντικό, αλλά είναι γεγονός ότι οι περισσότερες αγγελίες για δουλιά τον απαιτούν ως απόδειξη ειδίκευσης. Αυτό σημαίνει, πλέον, ότι το απλό πτυχίο δε σημαίνει σχεδόν τίποτε.

-- Τι ακριβώς συνέβη τότε;

-- Οι φοιτητές είχαν, κατά τη γνώμη μου, συνειδητοποιήσει ότι η εφαρμογή του μοντέλου αυτού οδηγεί σε εντονότερο αποκλεισμό, διώχνει περισσότερους φοιτητές από την ειδικότητα, τους οδηγεί σε μεγαλύτερη αβεβαιότητα. Ιδιαίτερα αντιληπτό είχε γίνει, και τότε, από τους φοιτητές εκείνους που εργάζονται, καθώς, και μόνο λόγω της δουλιάς τους, οι σπουδές τους αναγκαστικά διαρκούν περισσότερο αφού δεν προλαβαίνουν να ακολουθήσουν τους κανονικούς ρυθμούς.

Οι φοιτητικές αντιδράσεις βρέθηκαν αντιμέτωπες με την αδιαφορία όχι μόνο της τότε κυβέρνησης αλλά και των πανεπιστημιακών και ερευνητικών κύκλων. Μόνο μια μειοψηφία πανεπιστημιακών και ερευνητών είχαμε τότε υποστηρίξει τις φοιτητικές κινητοποιήσεις, αλλά ήμασταν εξαιρετικά απομονωμένοι. Η μείωση των κονδυλίων για τα πανεπιστήμια μαζί με τις αυξημένες ποσοτικά και ποιοτικά ανάγκες οδήγησαν σε πολύ κακή κατάσταση. Οι περισσότεροι συνάδελφοί μου δεν πάλεψαν για περισσότερα μέσα, απλώς αποδέχτηκαν την έλλειψή τους. Ετσι, όταν υιοθετήθηκαν οι κατευθύνσεις της Μπολόνια, πολλοί ήταν ανακουφισμένοι εκτιμώντας ότι αναγκαστικά θα οδηγήσουν σε μείωση του αριθμού των φοιτητών, άρα και σε διαμόρφωση καλύτερων όρων διδασκαλίας, αφού οι φοιτητές που θα μείνουν θα είναι αυτοί που θα έχουν καλύτερο επίπεδο, μεγαλύτερη οικονομική επιφάνεια (άρα δε θα εργάζονται και θα μπορούν να είναι πιο συνεπείς), κλπ. Γι' αυτό και τότε, οι φοιτητές φώναζαν στο βρόντο.

-- Σήμερα, όμως, δε φαίνεται να είναι το ίδιο.

-- Οχι, καθόλου. Αρχικά, η αντίδραση των πανεπιστημιακών κύκλων και πάλι δεν ήταν θερμή, δηλαδή οι περισσότεροι έλεγαν ότι «δεν μπορεί να αλλάξει τίποτε, κάποια στιγμή θα σταματήσουν οι φοιτητές να φωνάζουν όπως κάνουν συνήθως», κλπ. Παρ' όλα αυτά, ακόμη και σε σχολές, όπως η δική μου, που αντιμετωπίζουμε ως εκπαιδευτικό προσωπικό και πρακτικές δυσκολίες συζήτησης και συντονισμού γιατί είμαστε μοιρασμένοι σε πολλά κτίρια και σε διαφορετικά σημεία, σταδιακά η κατάσταση άρχισε να αλλάζει.

Και αυτό ήταν μια νίκη των φοιτητών. Με επιμονή και αποφασιστικότητα, δε σταμάτησαν να επιδιώκουν να συζητήσουν με το εκπαιδευτικό προσωπικό και να πετύχουν μια συνεννόηση τέτοια που να διασώζει κάπως την εξεταστική περίοδο του καλοκαιριού. Γιατί, με το νέο σύστημα, αν χαθεί ένας συγκεκριμένος αριθμός διδακτικών ωρών, δεν μπορεί να γίνει εξεταστική και αυτομάτως χάνουν οι φοιτητές ολόκληρο το εξάμηνο. Η κατάσταση γίνεται ακόμη πιεστικότερη αν σκεφτεί κανείς ότι πλέον για να πάρουν ειδικότητα πρέπει να διαγωνιστούν για μεταπτυχιακές σπουδές και όλα αυτά ενώ οι περισσότεροι δουλεύουν.

Πολλοί πανεπιστημιακοί καθηγητές επέμεναν ότι το εξάμηνο έχει χαθεί. Οι φοιτητές όμως με τον αγώνα τους και την πολύ ώριμη στάση που κράτησαν σε πολλά σημεία επέβαλαν ουσιαστικά τη λύση της διενέργειας εξετάσεων ακόμη και μέσα στο καλοκαίρι ή το φθινόπωρο, δηλώνοντας έτοιμοι να καλυφθούν οι εκπαιδευτικές ώρες όποτε χρειαστεί, και τονίζοντας, συνέχεια, ότι η κινητοποίησή τους ήταν υψίστης προτεραιότητας για να τεθεί σε δεύτερη μοίρα υπό τη δαμόκλειο σπάθη του εξαμήνου. Το πέτυχαν γιατί με τη στάση τους σταδιακά «τράβηξαν» όλο και περισσότερους καθηγητές κατ' αρχάς να συμμετάσχουν στις συνελεύσεις τους και στη συνέχεια να τους υποστηρίξουν.

Σε αυτό το σημείο, βέβαια, θα πρέπει να τονιστεί και ο ρόλος των νέων λεκτόρων. Είναι νέοι άνθρωποι που έχουν, ήδη, αντιμετωπίσει περισσότερες δυσκολίες απ' ό,τι οι παλαιότεροι για να καταφέρουν να διδάξουν στο πανεπιστήμιο, η θέση τους δεν είναι καθόλου βέβαιη, ο μισθός τους χαμηλός και τα μέσα για να διδάξουν ή να κάνουν έρευνα πενιχρά. Βιώνουν οι ίδιοι άθλιες εργασιακές συνθήκες αβεβαιότητας. Αυτή η ομάδα του πανεπιστημιακού εκπαιδευτικού προσωπικού πρωτοστάτησε στην υποστήριξη των φοιτητικών κινητοποιήσεων και πραγματικά υιοθέτησε θέσεις που είναι πρωτοφανείς για τα δεδομένα των γαλλικών πανεπιστημίων, την τελευταία δεκαετία. Εκτός από την έμπρακτη υποστήριξη στους φοιτητές, έκαναν κάτι εξαιρετικά χρήσιμο από πολιτικής και ιδεολογικής άποψης.

Μελέτησαν σε βάθος και ανέτρεψαν ένα προς ένα τα επιχειρήματα όλων των «κεφαλών» (πανεπιστημιακών ή όχι) που υπερασπίζουν τις πολιτικές τις οποίες ακολουθεί η κυβέρνηση ντε Βιλπέν και οι προηγούμενες στο όνομα της «αναγκαιότητας να στηριχτεί η γαλλική οικονομία», κλπ., δηλαδή τις καπιταλιστικές αναδιαρθρώσεις. Μέσα από σειρά άρθρων όχι μόνο στο διαδίκτυο αλλά και στον Τύπο, που κυκλοφόρησαν ευρέως κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων, η πλειοψηφία των νέων λεκτόρων έκανε φύλλο και φτερό την κυρίαρχη επιχειρηματολογία και ιδεολογία σε ένα συνολικότερο επίπεδο, γεγονός που απογύμνωσε όλη αυτή την καλλιεργούμενη αντίληψη περί «αδυναμίας άλλων επιλογών και αναγκαιότητας», υπό ένα πρίσμα καθαρά πολιτικό.

Στο συγκεκριμένο σημείο νομίζω ότι συμβαίνει κάτι πολύ σημαντικό. Διαπιστώνουμε μια επαναπολιτικοποίηση των νέων ανθρώπων που διδάσκουν στα πανεπιστήμια, μια τάση τους να αναμειχθούν και να αγωνιστούν, και μια στροφή της επιχειρηματολογίας τους προς τα αριστερά. Νέοι καθηγητές που επανέρχονται στην ιδεολογία, συχνά στο μαρξισμό, για να αναλύσουν την κοινωνική κατάσταση, που αμφισβητούν όσα παρουσιάζονται ως δεδομένα και κυρίως αμφισβητούν το σύστημα ως σύνολο.

Αυτό το γεγονός είναι πραγματικά κάτι εξαιρετικά νέο και πρωτοφανές για τα γαλλικά πανεπιστημιακά δεδομένα αλλά και για τα δεδομένα των διανοούμενων κύκλων, των τελευταίων χρόνων, όπου είχε κυριαρχήσει μια αντίληψη συναίνεσης και συμβιβασμού και αυτήν την κατεύθυνση υιοθετούσαν τα περισσότερα βιβλία και έρευνες, αυτήν προσπαθούσαν να υπερασπιστούν.