Γρηγοριάδης Κώστας

Οι σύγχρονες διατροφικές μας συνήθειες, αφ' ενός, και η ποιότητα των τροφίμων, αφ' ετέρου, έχουν ως αποτέλεσμα να υπονομεύουν την υγεία μας και αργά ή γρήγορα μεγάλο ποσοστό των κατοίκων των αναπτυγμένων χωρών να οδηγείται με λιγότερο ή περισσότερο σοβαρές ασθένειες στην πόρτα των ιατρείων, με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό. Η μεσογειακή διατροφή, αν και συνεχώς προκρίνεται και προτείνεται ως απάντηση στα τυποποιημένα τρόφιμα και τα ταχυφαγεία, παραμένει ως πρόταση και ελάχιστοι την ακολουθούν. Και, δυστυχώς, το ζήτημα αφορά κυρίως τις μικρές ηλικίες. Γι' αυτό και το υψηλό ποσοστό παχυσαρκίας στα μικρά παιδιά. Ενα από τα προϊόντα που, όχι μόνο είναι γευστικό αλλά και άκρως υγιεινό, το οποίο μπορούμε να προμηθευτούμε εύκολα και σε προσιτές τιμές, είναι το μέλι.

Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Γεωργίας και Τροφίμων, ως μέλι ορίζεται το γλυκό προϊόν -τρόφιμο που παράγουν οι μέλισσες όταν συλλέγουν νέκταρ ή άλλους φυσικούς χυμούς από ζωντανά μέρη φυτών ή εκκρίσεις εντόμων, το μεταφέρουν στην κυψέλη τους, το εμπλουτίζουν με δικές τους ουσίες που συντελούν στη μετατροπή του, το αποθηκεύουν στις κερήθρες τους, όπου το ωριμάζουν και στη συνέχεια το σφραγίζουν στεγανοποιώντας το μ' ένα λεπτό στρώμα κεριού. Τον πιο περιεκτικό ορισμό για το μέλι τον έχει δώσει από το 1930 ο Ε. Phillips, σύμφωνα με τον οποίον το μέλι είναι «ένα αρωματικό γλοιώδες, γλυκό υγρό που προέρχεται από το νέκταρ των φυτών, το οποίο μαζεύουν οι μέλισσες και το μεταβάλλουν για την τροφή τους σε ένα πυκνότερο υγρό και τελικά το αποθηκεύουν στις κερήθρες τους. Είναι όξινης αντίδρασης, ρευστό στην αρχική του μορφή, αλλά μεταβάλλεται σε κρυσταλλικό όταν μείνει πολύ καιρό. Αποτελείται κυρίως από δυο απλά σάκχαρα, τη δεξτρόζη και τη λεβουλόζη και περιέχει πάντοτε μεταλλικές ουσίες, φυτικά χρωστικά υλικά, μερικά ένζυμα και κόκκους γύρης».

Η πρώτη ύλη του μελιού είναι το νέκταρ, από το οποίο παράγεται το ανθόμελο και το μελίτωμα. Το μέλι το παίρνουν οι μέλισσες από τα άνθη, είναι ένα ζαχαρούχο υγρό που εκκρίνουν τα άνθη στο βάθος του άξονά τους. Οι μέλισσες το γλείφουν με τη γλώσσα τους, το μαζεύουν μέσα στον πρόλοβό τους, το μεταφέρουν στην κυψέλη, όπου άλλες μέλισσες το παίρνουν και το αποθηκεύουν στις κερήθρες. Εκεί με τη ζέστη και το φτερούγισμα χάνει την περισσή υγρασία και με ένα ένζυμο που παράγουν γίνεται μέλι. Το μελίτωμα προέρχεται από τα παράσιτα των φυτών. Τα παράσιτα απορροφούν το χυμό, που περνά από το πεπτικό τους σύστημα και σχηματίζεται μελίτωμα που χρησιμοποιούν για τις ανάγκες τους. Αυτό που περισσεύει βγαίνει με τη μορφή σταγονιδίων που οι μέλισσες απορροφούν από το σώμα των παρασίτων ή από τα φύλλα των φυτών όπου πέφτει το μελίτωμα. Σ' αυτό, προσθέτουν σάλιο και το μεταφέρουν στις κυψέλες. Εκεί το παραδίδουν σε άλλες μέλισσες και μέχρι να τοποθετηθεί στα κελιά περνά πολλές φορές από μέλισσα σε μέλισσα. Να τονίσουμε ότι για τη συλλογή ενός κιλού μελιού χρειάζεται οι μέλισσες να επισκεφτούν 3 - 8 εκατομμύρια λουλούδια και να κάνουν περίπου 120.000 διαδρομές.

Η σύνθεση του μελιού εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως: Τα είδη των φυτών από τα οποία συλλέγεται το μέλι, η φύση του εδάφους, το είδος των μελισσών, η φυσική κατάσταση της κυψέλης κ.ά. Το μέλι από τα μελιτώματα έχει σκούρο χρώμα και κρυσταλλοποιείται λίγο, σε αντίθεση με το μέλι από το νέκταρ. Η χημική του σύνθεση ποικίλλει από είδος σε είδος. Κατά μέσον όρο, σύμφωνα με τον Conner, περιέχει ως κύρια στοιχεία: νερό 17%, γλυκόζη 31%, φρουκτόζη 38%, άλλα σάκχαρα 12%, μαλτόζη 7,5%, σακχαρόζη 1,5% και δευτερεύοντα στοιχεία όπως: οξέα, ένζυμα, βιταμίνες, αμυλάση κ.ά. Ως προς τις βιταμίνες περιέχει Β2, Β6, Β3, ΒC, Καροτίνη - Προβιταμίνη Α κ.ά. Τα μεταλλικά άλατα που εντοπίζουμε είναι: ασβέστιο, σόδιο, ποτάσιο, μαγνήσιο, σίδηρος, χλώριο, φωσφόρος, θείο, βόρειο, αργίλιο, ιώδιο, μόλυβδος, κασσίτερος, νικέλιο, λίθιο κ.ά. Το μέλι περιέχει τουλάχιστον 182 διαφορετικές ουσίες που διασυνδέονται οργανικά μεταξύ τους. Τα ανόργανα στοιχεία του μελιού, τα μέταλλά και τα ιχνοστοιχεία παίζουν σημαντικό ρόλο στο μεταβολισμό και στη θρέψη του οργανισμού. Περιέχει μονοσακχαρίτες που αφομοιώνονται άριστα από τον ανθρώπινο οργανισμό χωρίς παρενέργειες, σε αντίθεση με την κοινή ζάχαρη που περιέχει δισακχαρίτες, αιτία μιας σειράς δυσλειτουργιών στον οργανισμό μας. Περιέχει περίπου 3.200 θερμίδες στο κιλό. Παρ' όλο που είναι γνωστή η σύσταση του μελιού είναι αδύνατο να παραχθεί βιομηχανικά, δηλαδή στο εργαστήριο!

Ως τροφή είναι ένα από τα πολυτιμότερα, θρεπτικότερα και υγιεινότερα τρόφιμα. Δίνει ενέργεια στους μύες, πνευματική διαύγεια, απολυμαίνει και ρυθμίζει το πεπτικό σύστημα. Η τακτική χρήση του μας εξασφαλίζει σφρίγος και συντελεί στη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής. Ο Ιπποκράτης και οι περισσότεροι γιατροί της αρχαιότητας το συνιστούσαν σαν φάρμακο σε πολλές περιπτώσεις. Είναι θαυμάσιο προϊόν κι έχει εκτιμηθεί από την αρχαιότητα. Οι Αιγύπτιοι πριν από 3.500 χρόνια το χρησιμοποιούσαν σαν θεραπευτικό. Οι αρχαίοι Ινδοί, όπως και ο Αριστοτέλης, πίστευαν ότι παρατείνει τη ζωή. Σήμερα, είναι διαπιστωμένο ότι τα ανόργανα στοιχεία που περιέχει διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο μεταβολισμό και τη θρέψη, έχει συστατικά του σκελετού και των κυττάρων που συμμετέχουν σε διάφορα ενζυμικά συστήματα και είναι ρυθμιστικός παράγοντας της οξύτητας του στομαχιού. Επιπλέον, το μέλι έχει αντισηπτικές ιδιότητες, είναι τονωτικό, αυξάνει το ρυθμό λειτουργίας της καρδιάς, μειώνει τα προβλήματα του έλκους και συμβάλλει στην εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού. Η κατανάλωση μελιού βοηθά στην ταχύτερη αποκατάσταση της υγείας σε περιπτώσεις αναιμίας, λόγω του σιδήρου που περιέχει. Εχει υψηλή περιεκτικότητα σε χολίνη που βοηθά ιδιαίτερα τα άτομα, που λόγω καθιστικής εργασίας υποφέρουν από δυσκοιλιότητα. Τέλος, το μέλι έχει αντιμικροβιακή δράση και εμποδίζει την ανάπτυξη βακτηρίων και άλλων παθογόνων οργανισμών και είναι χρήσιμο για την επούλωση και τον καθαρισμό ή την απολύμανση πληγών.

(Συνεχίζεται)