Οι εξελίξεις στον τομέα των τηλεπικοινωνιών των ΗΠΑ, τις τελευταίες μέρες, δε συνιστούν έκπληξη, όσο και αν δημιουργούν ζοφερότατο κλίμα στο εργασιακό και το κοινωνικό πεδίο. Ούτε οι χλιαρές κοινωνικές αντιδράσεις στην ανακοίνωση χιλιάδων απολύσεων θα πρέπει να προκαλούν ανάλογα αισθήματα, αν κάποιος λάβει υπόψη του το υπόβαθρο των εργασιακών σχέσεων στις ΗΠΑ.

Οταν ο πρόεδρος της ΑΤ&Τ, Ρόμπερτ Αλεν, ανακοίνωσε στα μέσα του 1995

την απόφαση για τριχοτόμηση της εταιρίας της οποίας προϊσταται, λίγοι

αντιλήφθηκαν ότι, στην πραγματικότητα, επιχειρούσε να τεκμηριώσει την ανάγκη για χιλιάδες απολύσεις εργαζομένων. Η επιχειρησιακή λογική του αμερικανικού "γίγαντα των τηλεπικοινωνιών", όμως, ήταν προφανής. Για να μειωθεί το κόστος, άρα να μεγιστοποιηθούν τα κέρδη, τα τμήματα της εταιρίας "έπρεπε" να διαχωριστούν κατά αντικείμενο. Το ζημιογόνο τμήμα της παραγωγής υπολογιστών έπρεπε να συρρικνωθεί. Το τμήμα που παράγει τηλεπικοινωνιακό εξοπλισμό, να γίνει η αιχμή του δόρατος. Και το τμήμα των τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών να ενισχυθεί, προκειμένου να αντιμετωπίσει το μελλούμενο άνοιγμα της αγοράς στον ανταγωνισμό.

Το τι σήμανε αυτό πρακτικά μπορεί να συμπυκνωθεί σε μια φράση: 73.000

απολύσεις μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια.

Στις σύγχρονες μεγάλες επιχειρήσεις των ΗΠΑ, κατά την ειρωνική διατύπωση

γνωστού Αμερικανού οικονομολόγου, οι ευθύνες δεν αναλαμβάνονται, μεταβιβάζονται.

Και, κατά σατανική σύμπτωση (;), όποτε κάτι πάει στραβά στους εταιρικούς

ισολογισμούς, η πρώτη λύση που φαίνεται ότι έρχεται στο μυαλό των ιθυνόντων τους και των συμβούλων τους είναι ακριβώς αποκύημα ευθυνοφοβίας. Το

"downsizing". Στα απλοελληνικά, δηλαδή, ο επαναπροσδιορισμός των αναγκών

της επιχείρησης σε προσωπικό (προς τα κάτω, φυσικά) και η περικοπή των θέσεων εργασίας, που δεν είναι απολύτως αναγκαίες, ώστε να μειωθεί το κόστος.

Τι... εστί downsizing το αντιλήφθηκαν, σε όλο του το μεγαλείο, οι εργαζόμενοι της ΑΤ&Τ, την περασμένη βδομάδα. Δύο χιλιάδες από αυτούς απολύθηκαν. Οι υπόλοιποι κάθονται σε αναμμένα κάρβουνα, ζώντας ένα κλίμα αντάξιο μυθιστορήματος του Μπρεχτ. Δεν είναι απλώς και μόνο (!) το ότι χιλιάδες από αυτούς θα βρεθούν στο δρόμο. Είναι και το γεγονός ότι οι περισσότεροι υπό απόλυση εργαζόμενοι είναι μεσήλικες, οι οποίοι είναι αδύνατο να εργαστούν, μετά από 20 ή 30 χρόνια, σε άλλο αντικείμενο. Η, ακόμα χειρότερα, βρίσκονται ελάχιστα πριν το όριο συνταξιοδότησης...

Από το 1984 ως τις μέρες μας, η άλλοτε "μαμά - Μπελ" και οι εταιρίες που

προέκυψαν από αυτήν έκτοτε σε παναμερικανικό επίπεδο διενήργησαν τις απολύσεις σχεδόν 250.000 εργαζομένων, στο πλαίσιο "αναδιατάξεων", για να μειωθεί το λειτουργικό τους κόστος.

Το 1984, η ΑΤ&Τ είχε, σύμφωνα με στοιχεία της ίδιας, 373.000 υπαλλήλους. Το 1991, είχε 274.000. Το 1992, μετά τη συγχώνευση με τη NCR, είχε 317.000. Και το 1997, σύμφωνα με τα πλάνα που παρουσίασε, δίκην... κομφερανσιέ, ο Αλεν, θα έχει 253.000.

Την περασμένη Τρίτη, η διεύθυνση της ΑΤ&Τ εκκίνησε την πρώτη φάση του νέου κύκλου απολύσεων και επανέλαβε την απόφασή της να δρομολογήσει "εθελούσιες εξόδους" εργαζομένων. Αυτή η πρώτη φάση θα διαρκέσει τρία χρόνια και θα περιλάβει την περικοπή 40.000 θέσεων εργασίας (13% του εργατικού δυναμικού)...

Η αιμορραγία στην ΑΤ&Τ είναι μόνο η αρχή, σημείωνε πριν λίγο καιρό το αμερικανικό περιοδικό "Business Week" - γνωστό ανά τον κόσμο ακριβώς επειδή εκφράζει απόψεις των επιχειρηματιών, κυρίως των Αμερικανών. Στη βιομηχανία των τηλεπικοινωνιών, πιθανότατα, θα χαθούν 100.000 θέσεις εργασίας, μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια, έλεγε μια αρθρογράφος του... "ευαγγελίου του σύγχρονου μάνατζερ", αντιμετωπίζοντας πάντως με αρκετό σκεπτικισμό το downsizing που σχεδιάζουν τα μεγάλα κεφάλια της βιομηχανίας τηλεπικοινωνιών.

Αλλοι αναλυτές στις ΗΠΑ, όμως, εξαίρουν την κίνηση αυτή των αμερικανικών τηλεπικοινωνιακών γιγάντων ως "θαρραλέα" και "αναγκαία προκειμένου να

σταθούν στον επικείμενο σκληρό διεθνή ανταγωνισμό". Τέτοιου είδους αφορισμοί δεν είναι απλώς υπερσυντηρητικοί, είναι και αφελείς.

Γράφει ο Τζον Κένεθ Γκαλμπρέιθ, ένας από τους γνωστότερους οικονομικούς

αναλυτές των τελευταίων ετών: "Κεντρικό σημείο της οικονομίας της ικανοποίησης είναι η γενική πίστη στην ελεύθερη αγορά (...). Περισσότερο είναι μια στάση, η πεποίθηση ότι είναι μέσα στη φύση των πραγμάτων, και ειδικά της οικονομικής ζωής, στο τέλος όλα να έρχονται κατ' ευχήν" (*).

Αυτής της θεόπνευστης λογικής έμπλεοι, οι ιθύνοντες της αμερικανικής βιομηχανίας των τηλεπικοινωνιών επέλεξαν τις απολύσεις ως την κύρια, τη σίγουρη λύση για βελτίωση των οικονομικών αποτελεσμάτων των εταιριών τους. Τι κι αν χιλιάδες θα χάσουν τις δουλιές τους; Λίγο ενδιαφέρει. Η αγορά δε λαθεύει ποτέ άλλωστε...

Στην πραγματικότητα, το αν θα πετύχουν τα πλάνα της ΑΤ&Τ για αύξηση των

κερδών, είναι το μόνο που ενδιαφέρει τους ιθύνοντες των αμερικανικών εταιριών τηλεπικοινωνιών. Από την άλλη μεριά, το πρωτεύον όσον αφορά στις εργασιακές σχέσεις στις ΗΠΑ είναι πως υιοθετείται, από διαρκώς μεγαλύτερο αριθμό επιχειρήσεων, η τάση να αντιμετωπίζονται τα επιχειρηματικά προβλήματα που προκύπτουν με απολύσεις.

Είναι πραγματικά εντυπωσιακός ο τρόπος που οι εργαζόμενοι στη "μαμά - Μπελ" ΑΤ&Τ αντιμετώπισαν την πολιτική των απολύσεων που υιοθετήθηκε από την ηγεσία της εταιρίας. Με συγκρατημένο, σχεδόν στωικό και, θα τολμούσε κάποιος να πει, αποστασιοποιημένο τρόπο. Αλλά αυτός ο κάποιος θα διακινδύνευε να χάσει τη σοβαρότητά του. Δεν είναι η αδιαφορία, ούτε η επίγνωση της ανυπαρξίας των εργατικών συνδικάτων στη χώρα - γενέτειρα της σύγχρονης "οικονομίας της αγοράς" (κομψή έκφραση για να περιγραφεί η παράδοση στην πιο ανελέητη, ανεξέλεγκτη καπιταλιστική πολιτική). Ούτε, πολύ περισσότερο, η παραίτηση από τις εργασιακές διεκδικήσεις, που αρκετοί βιάζονται να διαβλέψουν. Για την "παθητικότητα" των Αμερικανών εργαζομένων στον τομέα (και γενικότερα) μπορούν να αναζητηθούν δύο αίτια: Πρώτον, η άγνοια των εργαζομένων στο πού οδηγούνται τα πράγματα, και, δεύτερον, η απροθυμία - ως παραίτηση - των συλλογικών οργάνων των εργαζομένων να διεκδικήσουν οτιδήποτε. Μπορεί να μεταβληθεί η κατάσταση αυτή; Το ερώτημα δεν είναι αν μπορεί, αλλά πώς. Είναι σαφές ότι δεν μπορεί να επιβληθεί αλλαγή στο εργασιακό καθεστώς "από πάνω". Αρα, για να υπάρξει αντίδραση στις επιταγές των ποικιλώνυμων αφεντικών των επιχειρήσεων, θα χρειαστεί να μετουσιωθεί η προσωπική σε συλλογική αντίθεση και δράση. Αν και φαίνεται μακρινό το ενδεχόμενο, στην πραγματικότητα η κατάσταση, όσον αφορά στο ευρύτερο εργασιακό περιβάλλον των ΗΠΑ, μπορεί μια χαρά να παρομοιαστεί με καζάνι που σιγοβράζει...

(*) "Η κοινωνία της ικανοποίησης", Εκδόσεις "Singular", 1993.

Μπάμπης ΓΕΩΡΓΙΚΟΣ